Δραματική έκκληση Ντιμιτρόφ σε Αθήνα- Σκόπια: Σταματήστε μικροπολιτικά παιχνίδια με τη “Συμφωνία των Πρεσπών”

«Η συμφωνία είναι πάντα μια ευπρόσδεκτη πραγματικότητα, ακόμη και αν πραγματοποιείται μεταξύ πολλών από τους αντιπάλους της, γιατί η επανέναρξη της διαφοράς θα ήταν πολύ χειρότερη. Παρακαλώ για επίδειξη ηγετικής ωριμότητας και στις δύο χώρες, την Ελλάδα και τη Βόρεια Μακεδονία, για να αντιμετωπίσουν αυτή την πραγματικότητα και να σταματήσουν να παίζουν μικροπολιτικά παιχνίδια με αυτό το θέμα,» γράφει σε άρθρο του ο Νίκολα Ντιμιτρόφ πρώην ΥΠΕΞ Σκοπίων στο EURONEWS.

Αναστάτωση προκάλεσε στην Αθήνα, τις Βρυξέλλες και πολλές άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες η τελετή ορκωμοσίας της νεοεκλεγείσας Προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας, Gordana Davkova Siljanovska.

Όχι επειδή είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της χώρας ή επειδή μόλις κέρδισε μια συντριπτική νίκη. Επίσης, δεν αφορούσε κάτι που είπε. Στην πραγματικότητα, ήταν για αυτά που δεν είπε.

Κατά την ορκωμοσία της, η Πρόεδρος Davkova παρέλειψε το κατευθυντικό επίθετο «Βορράς» και είπε απλώς «Μακεδονία» παρόλο που υπέγραψε επίσημο όρκο με το συνταγματικό όνομα της χώρας της την ίδια ημέρα.

Ωστόσο, δεδομένου ότι έκανε εκστρατεία με τη δέσμευσή της να σεβαστεί αλλά να μην προφέρει το πλήρες συνταγματικό όνομα της χώρας που τώρα ηγείται, επικαλούμενη το προσωπικό της δικαίωμα αυτοδιάθεσης και λαμβάνοντας υπόψη την κριτική της για τη Συμφωνία των Πρεσπών, η χειρονομία της ανησύχησε τη γειτονική Ελλάδα.

Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε απόκλιση από τη συμφωνία θα έχει σοβαρές συνέπειες για τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και την πορεία μας για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εδώ στη Βόρεια Μακεδονία.

Το διαβόητο πλέον ζήτημα της ονομασίας τέντωσε τις σχέσεις μεταξύ των Σκοπίων και της Αθήνας για 27 χρόνια, από την ανεξαρτησία της τότε Δημοκρατίας της Μακεδονίας το 1991, έως ότου επιλυθεί με την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών το 2018.

Επίσης, εμπόδισε την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ και την ένταξη στην ΕΕ για πάνω από μια δεκαετία.

“Είσαι ο ήρωάς μου, μακάρι να σαπίσεις στην κόλαση”

Προσωπικά πέρασα 15 χρόνια προσπαθώντας να λύσω το πρόβλημα: αρχικά ως διπλωμάτης και επικεφαλής διαπραγματευτής, στη συνέχεια ως συν-πράκτορας ενώπιον του ICJ σε μια σχετική υπόθεση και τελικά ως υπουργός Εξωτερικών. 

Μαζί με τον Έλληνα συνάδελφό μου Νίκο Κοτζιά καταφέραμε αυτό που προηγουμένως φαινόταν αδύνατο και πετύχαμε εκεί που ο Σίσυφος δεν μπορούσε.

Η συμφωνία που υπογράψαμε είναι ένας καλός συμβιβασμός, που αντιμετωπίζει τις κρίσιμες ανησυχίες και των δύο πλευρών. Ηρεμούσε τις διμερείς σχέσεις εκείνη την εποχή και ξεκίνησε ανανεωμένες σχέσεις μεταξύ των λαών μας, ανοίγοντας την πόρτα για φιλία και συνεργασία.

Η συνάντηση στα μισά του δρόμου πήρε χρόνο και για τα δύο έθνη. Ο Κοτζιάς και εγώ δεχθήκαμε απειλές και μηνύματα μίσους από τη μια πλευρά και επαίνους από την άλλη.

«Είσαι ο ήρωάς μου» και «Μακάρι να σαπίσεις στην κόλαση» ήταν οι χαιρετισμοί που λάμβανα σε καθημερινή βάση στα Σκόπια το 2017 και το 2018.

Η συμφωνία που υπογράψαμε είναι ένας καλός συμβιβασμός, που αντιμετωπίζει τις κρίσιμες ανησυχίες και των δύο πλευρών. Ηρεμούσε τις διμερείς σχέσεις εκείνη την εποχή και ξεκίνησε ανανεωμένες σχέσεις μεταξύ των λαών μας, ανοίγοντας την πόρτα για φιλία και συνεργασία.

Δεν μπορείς να ευχαριστήσεις τους πάντες

Η Συμφωνία των Πρεσπών έχει στοιχεία δύσκολα και για τις δύο χώρες. Η μακεδονική γλώσσα, για παράδειγμα — μια έκφραση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των εθνοτικών Μακεδόνων — είναι κάτι που πολλοί Έλληνες πολιτικοί αγωνίζονται να αποδεχτούν ή να προφέρουν.

Το ίδιο ισχύει και για τους διεθνείς κωδικούς της χώρας: μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιούμε MK και MKD, εκτός από τις πινακίδες κυκλοφορίας των οχημάτων.

Ωστόσο, αν και οι διεθνείς κανόνες οδικής κυκλοφορίας λένε το αντίθετο, αυτοί οι κωδικοί δεν βρίσκονται στις οδικές πινακίδες προς Σκόπια σε όλη την Ελλάδα. Δεν θα έβλεπες καν «Βόρεια Μακεδονία» δίπλα στις πινακίδες που σε κατευθύνουν προς Βουλγαρία ή Τουρκία.

Από την πλευρά μας, η χρήση του “Βορρά” παραμένει εμπόδιο για πολλούς πολιτικούς της πΓΔΜ, ειδικά όταν πρέπει να το πουν πίσω στην πατρίδα τους.

Η Συμφωνία των Πρεσπών, που επαινείται παγκοσμίως ως θρίαμβος της διπλωματίας και η πιο σημαντική συμφωνία στα Βαλκάνια … από την Ειρηνευτική Συμφωνία του Ντέιτον της Βοσνίας το 1995, παρεμποδίστηκε από διάφορες πλευρές.

Ωστόσο, εάν δεν είχαμε αποδεχτεί τη χρήση της σύνθετης ονομασίας Βόρεια Μακεδονία για όλους τους επίσημους σκοπούς και ανά πάσα στιγμή, δεν θα υπήρχε συμφωνία γιατί αυτό ήταν ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα για την ελληνική πλευρά.

Για πολλούς στην Ελλάδα ακόμη και η σύνθετη ονομασία είναι απαράδεκτη, καθώς θα προτιμούσαν η γειτονική χώρα να μην έχει καθόλου τη λέξη Μακεδονία στο όνομά της.

Όλα αυτά δείχνουν ότι δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία που θα ικανοποιούσε απόλυτα και τις δύο πλευρές.

Ωστόσο, η Συμφωνία των Πρεσπών, που επαινείται παγκοσμίως ως θρίαμβος της διπλωματίας και η πιο σημαντική συμφωνία στα Βαλκάνια – η περιοχή έχει πολλές διαφωνίες αλλά λίγες λύσεις – μετά την Ειρηνευτική Συμφωνία Ντέιτον της Βοσνίας το 1995, παρεμποδίστηκε από διάφορες πλευρές.

Πόσα χτυπήματα μπορείς να κάνεις πριν καταρρεύσεις;

Το πρώτο χτύπημα ήρθε από το VMRO-DPMNE, τον καταιγιστικό νικητή των πρόσφατων εκλογών. Το 2018, το κόμμα, ουσιαστικά, μποϊκόταρε το δημοψήφισμα για τον συμβιβασμό.

Ενώ ένας τεράστιος αριθμός πολιτών της πΓΔΜ (ή οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας, αν προτιμάτε) ψήφισαν «ναι» , οι ψήφοι «όχι» — που προήλθαν από τους υποστηρικτές του VMRO-DPMNE — ήταν πολύ λίγες και δεν επιτεύχθηκε η απαιτούμενη συμμετοχή.

Το μποϊκοτάζ κράτησε την εθνική πληγή μισάνοιχτη. Ο λαός δεν αποφάσισε.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μόνο το ένα τρίτο περίπου του κοινού της πΓΔΜ πιστεύει σήμερα ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει σοβαρά τη διεύρυνση — μια ντροπιαστική ήττα για τις Βρυξέλλες, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μακεδόνων εμπιστεύτηκε την ΕΕ μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα.

Το δεύτερο χτύπημα —και αυτό μπορεί να αποτελεί έκπληξη για πολλούς αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τους πόνους μας στα Βαλκάνια— ήρθε από την ίδια την ΕΕ.

Πριν από το δημοψήφισμα για τη Συμφωνία των Πρεσπών, πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ (ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν έστειλε βίντεο), ήρθαν στα Σκόπια και έδωσαν δημόσια υπόσχεση στον λαό: στηρίξτε τη συμφωνία και θα ανοίξουμε ενταξιακές συνομιλίες με η χώρα σας.

Λοιπόν, αυτή η υπόσχεση αθετήθηκε. Η Γαλλία το άνοιξε για πρώτη φορά το 2019, με μια άλλη γειτονική χώρα, τη Βουλγαρία, να αναλαμβάνει περήφανα τη δάδα του βέτο από τότε.

Η πολιτική ταπείνωσης αποδεικνύεται δαπανηρή

Ακόμη χειρότερα, η Βουλγαρία υιοθέτησε μια επίσημη εχθρική στάση ενάντια σε έναν από τους δύο θεμελιώδεις πυλώνες της Συμφωνίας των Πρεσπών – τη μακεδονική γλώσσα και ταυτότητα.

Καθώς η Βουλγαρία ξέφυγε από την απρεπή και αντιπαραγωγική πολιτική της για τον μικρότερο γείτονά της και κατάφερε να ανοίξει τον ευρωπαϊκό δρόμο για τη Βόρεια Μακεδονία με βουλγαρικές απαιτήσεις, η ΕΕ στο σύνολό της έγινε συνένοχος στην υπονόμευση της συμφωνίας που επαίνεσε έντονα, καθώς και της δικής της πολιτικής διεύρυνσης .

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μόνο το ένα τρίτο περίπου του κοινού της πΓΔΜ πιστεύει σήμερα ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει σοβαρά τη διεύρυνση — μια ντροπιαστική ήττα για τις Βρυξέλλες, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Μακεδόνων εμπιστεύτηκε την ΕΕ μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα.

Η απερχόμενη κυβέρνηση στη βαριά ανικανότητα των Σκοπίων να οργανώσει την αντικατάσταση των ταυτοτήτων, των διαβατηρίων και των αδειών οδήγησης των πολιτών με το συνταγματικό όνομα … προκάλεσε ταπείνωση και επιδείνωσε το πρόβλημα στα άκρα.

Τέλος, η απερχόμενη κυβέρνηση στη βαριά ανικανότητα των Σκοπίων να οργανώσει την αντικατάσταση των δελτίων ταυτότητας, διαβατηρίων και αδειών οδήγησης των πολιτών με το συνταγματικό όνομα — αναγκάζοντας τους πολίτες σε μια κατάσταση όπου δεν μπορούν να ταξιδέψουν, να οδηγήσουν ή ακόμα και να πάνε στην τράπεζα να πάρουν τους μισθούς ή τις συντάξεις τους — προκάλεσε ταπείνωση και επιδείνωσε το πρόβλημα στα άκρα.

Στην άλλη πλευρά των συνόρων, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν επένδυσε μεγάλη πολιτική ενέργεια για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Απλώς το ανέχτηκε. Πρόσφατα έγραψα ότι η επερχόμενη κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας πρέπει να κάνει το ίδιο. Φαίνεται ότι έκανα λάθος.

Πρέπει να γίνει έκκληση για επικράτηση του λόγου

Αυτό που χρειαζόμαστε αντί για ανεκτικότητα είναι ηγεσία. Η συμφωνία είναι μια ευπρόσδεκτη πραγματικότητα, ακόμη και μεταξύ πολλών από τους αντιπάλους της, γιατί η επανέναρξη της διαφοράς θα ήταν πολύ χειρότερη.

Και παρακαλώ για επίδειξη ηγεσίας και στις δύο χώρες, την Ελλάδα και τη Βόρεια Μακεδονία, για να αντιμετωπίσουν αυτή την πραγματικότητα και να σταματήσουν να παίζουν μικροπολιτικά με αυτό το θέμα.

Αντιμετωπίστε εκείνους μέσα στις αντίστοιχες εκλογικές σας περιφέρειες που θα δέχονταν μόνο μαξιμαλιστικές λύσεις για την πλευρά τους και που νοσταλγούν τις διαμάχες και τους ανταγωνισμούς.

Θυμίστε τους ότι έχασαν. Και προωθήστε την πλήρη εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών, συμπεριλαμβανομένων των προκλητικών και ενίοτε επώδυνων βημάτων.

Η ηγεσία χρειάζεται επίσης απεγνωσμένα από την πλευρά της ΕΕ. Τηρήστε την υπόσχεσή σας, περιορίστε τον γελοίο αριθμό των ευκαιριών αρνησικυρίας στη διαδικασία ένταξης και μην πέσετε θύματα των ιδιοτροπιών του περασμένου αιώνα που οδήγησαν στο εσωτερικό του οποιουδήποτε κράτους μέλους για πράγματα που έχουν πραγματικά σημασία.

Να είστε μια δύναμη για το καλό και μην υπονομεύετε, αλλά μάλλον ενισχύετε τις προσπάθειες όσων έχουν επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο στην επίλυση δυσεπίλυτων διαφορών.

Ο Νίκολα Ντιμιτρόφ είναι διπλωμάτης, μελετητής και πολιτικός ακτιβιστής από τη Βόρεια Μακεδονία. Ως υπουργός Εξωτερικών, διαπραγματεύτηκε και υπέγραψε τη Συμφωνία των Πρεσπών το 2018.