Η Ευρωπαϊκή Ένωση των λαών ντύνεται στο… χακί

Ο διχασμός της ΕΕ για το αμυντικό ομόλογο ήταν ένα από τα ζητήματα που κυριάρχησε κατά τη σύνοδο των 27 ηγετών στις Βρυξέλλες, αν και οι διεθνείς εξελίξεις ειδικά εφόσον στις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές επικρατήσει ο Τραμπ -με δεδομένες τις απόψεις του για το ΝΑΤΟ- προοιωνίζονται αποφάσεις ως προς την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης. Το ποιός θα πάρει τα ηνία της υπερδύναμης στις 20 Ιανουαρίου του 2025 θα καθορίσει πολλά. Οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν παίρνουν καθόλου στα ελαφρά τις απειλές Τραμπ, ακόμη και αν ο πρώην Πρόεδρος ισχυρίζεται ότι τα λέει όλα αυτά για να γεμίσει τα ταμεία του ΝΑΤΟ…

Παναγιώτης Δρίβας

Οι ηγέτες της ΕΕ εδώ και μήνες συζητούν σε θεωρητικό επίπεδο τη “στρατηγική αυτονομία” της Ένωσης, αλλά αυτό στην πράξη σημαίνει πόρους, κοινές παραγγελίες αμυντικού υλικού, παραγωγή αρμάτων, μαχητικών αεροσκαφών, μετακινήσεις στρατευμάτων, τυποποίηση διαδικασιών και ίσως και αντιπυραυλική ασπίδα…

Υπο αυτήν την έννοια η πρόταση του έλληνα πρωθυπουργού για ευρωομόλογο αποκλειστικά για την άμυνα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία και αποσκοπεί στη δίκαιη κατανομή των βαρών στα κράτη μέλη. Εξάλλου και η βασική συζήτηση περιστράφηκε τελικά γύρω από την ενίσχυση της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, τις επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία, αλλά και τους τρόπους χρηματοδότησής της, με επίκεντρο την έκδοση αμυντικών ευρωομολόγων που πρότεινε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Με δεδομένο πάντως ότι η η Ελλάδα είναι μία χώρα, η οποία εδώ και πολλές δεκαετίες ξεπερνά το όριο του 2% των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ, πράγμα το οποίο δυστυχώς δεν συμβαίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει τη δική της σημασία στο εν εξελίξει διαμορφωθέν τοπίο. Κυβερνητικές πηγές σχολιάζουν επίσης, πως προφανώς δεν θα υπάρξει σε αυτή τη Σύνοδο απόφαση για το Ευρωομόλογο, αλλά είναι πολύ σημαντικό ότι μπαίνει τώρα και με πρωτοβουλία της Ελλάδα το ζήτημα στο τραπέζι.

• Ελλάδα, Γαλλία και Ιταλία συνασπίζονται γύρω από την ανάγκη έκδοσης ευρωομολόγου. Γερμανία, Ολλανδία,  Σουηδία, Δανία και Αυστρία αντιδρούν.

Πηγές στην Αθήνα με γνώση των συζητήσεων στις Βρυξέλλες για το θέμα της αμυντικής θωράκισης της Ευρώπης και της ενίσχυσης της αμυντικής της βιομηχανίας δηλώνουν ότι δεν ξαφνιάστηκαν με την άρνηση της Γερμανίας, πρωτίστως, αλλά και των άλλων χωρών του Βορρά, όπως η Ολλανδία, η Σουηδία, η Δανία και η Αυστρία, στην έκδοση ευρωομολόγου. Είναι διακηρυγμένη η θέση της γερμανικής κυβέρνησης, δήλωναν, ότι το… πείραμα με το χρέος της Ε.Ε. στο Ταμείο για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κοροναϊού δεν πρέπει να επαναληφθεί, αλλά να καταγραφεί ως μια μοναδική εξαίρεση.

Η συζήτηση τώρα ξεκινά και θα διαρκέσει μήνες, ωστόσο δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η ομάδα του «όχι» σε ένα νέο κοινό χρέος, έχει την πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Την πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού στηρίζει ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν – ο οποίος υπενθυμίζεται ότι μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη ήταν αυτοί που είχαν ρίξει αρχικά στο τραπέζι την πρόταση για στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης – η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι και γενικότερα ο Νότος.

«Η Ελλάδα είναι ήδη μία χώρα, η οποία εδώ και πολλές δεκαετίες ξεπερνά το όριο του 2% των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του Α.Ε.Π., πράγμα το οποίο δυστυχώς δεν συμβαίνει για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι όμως απολύτως σαφές ότι αν η Ευρώπη θέλει πραγματικά να παραμείνει θωρακισμένη αμυντικά, θα πρέπει να εξετάσει νέους τρόπους για τη χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών», δήλωσε ο κ. Μητσοτάκης κατά την άφιξη του στη Σύνοδο Κορυφής, προτείνοντας τη λύση του ευρωομολόγου.

• Σε αυτή τη χρονική στιγμή οι «27», όπως αποτυπώνεται στο σχέδιο της Συνόδου, συμφωνούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Επιτροπή να διερευνήσουν όλες τις επιλογές χρηματοδότησης και να υποβάλουν έκθεση τον Ιούνιο, οπότε και θα πραγματοποιηθεί η επόμενη Σύνοδος Κορυφής.

Στις συζητήσεις στις Βρυξέλλες ευήκοα ώτα φέρεται να βρίσκει η πρόταση που προωθεί η Γερμανία, για τη δημιουργία ευρωπαϊκής αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής ασπίδας, στα πρότυπα του Ισραηλινού “Σιδερένιου Θόλου” (Iron Dome), με την επωνυμία European Sky Sield… Μια ασπίδα πολλών επιπέδων, που να μπορεί να αναχαιτίσει μικρού, μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς πυραύλους.

Η Ελλάδα θεωρείται βέβαιο ότι θα συμμετάσχει στα ευρωπαϊκά σχέδια με τις επιδιώξεις της στην κατεύθυνση τα οπλικά συστήματα να ανταποκρίνονται και στις δικές της υπηρεσιακές απαιτήσεις αλλά και η συμμετοχή της να μη θέτει σε δεύτερη μοίρα την άμεση απειλή της Τουρκίας.

Αλλαγή κλίματος προς τη στρατιωτικοποίηση

Το κλίμα υπάρχει εδώ και καιρό στην Ευρώπη, κυρίως από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Από τότε, πολλές… φιλοπόλεμες ευρωπαϊκές αποφάσεις έχουν ληφθεί για την ενίσχυση της Ουκρανίας, οι οποίες σε τίποτα δεν θύμισαν την «Ενωση Ειρήνης» που περιέγραφαν με μεγάλη υπερηφάνεια οι Ευρωπαίοι ηγέτες τα προηγούμενα χρόνια. Το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι η μετατροπή του Ταμείου Ειρήνης (Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση Ειρήνης λέγεται!) σε Ταμείο αγοράς πυρομαχικών για την Ουκρανία.

Ακολουθούν οι στόχοι της ΕΕ έτσι όπως αναφέρονται στη Συνθήκη της Λισσαβόνας:

Την ίδια περίοδο, οι χώρες της Βαλτικής, αλλά και όσες συνορεύουν ή βρίσκονται κοντά τη Ρωσία, άρχισαν να υψώνουν τους τόνους. Το «δύσκολο» παρελθόν τους με τη Ρωσία αλλά και ο φόβος ότι θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος της Μόσχας τις οδήγησε σε εκκλήσεις για περισσότερες ευρωπαϊκές αποφάσεις για αμυντικές δαπάνες.

• Οι εξελίξεις στο μέτωπο, αλλά και οι «πυρηνικές» απειλές του Ρώσου προέδρου Πούτιν φυσικά δεν βοηθούν. Ούτε βέβαια το ενδεχόμενο επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, με τις πιθανές συνέπειες στο ΝΑΤΟ. Πρόσφατα, πληροφορίες από τη Γερμανική Υπηρεσία Πληροφοριών που είδαν το φως της δημοσιότητας, ανέφεραν το ενδεχόμενο η Ρωσία να επιτεθεί σε βάρος κράτους-μέλους της Ε.Ε. το 2026, αν στις ΗΠΑ έχει πάρει το τιμόνι ο Τραμπ.

Πλέον, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου μιλάει ανοιχτά για μετατροπή της οικονομίας της Ε.Ε. σε «οικονομία πολέμου», ενώ πολλοί ηγέτες ζητούν κοινή χρηματοδότηση της Ε.Ε. αποκλειστικά για την άμυνα.

«Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει δεσμευτεί να αυξήσει τη συνολική αμυντική της ετοιμότητα και ικανότητες, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις φιλοδοξίες της στο πλαίσιο των αυξανόμενων απειλών και προκλήσεων για την ασφάλεια. Με βάση τη Διακήρυξη των Βερσαλλιών και τη Στρατηγική Πυξίδα, δεσμεύεται να μειώσει τις στρατηγικές της εξαρτήσεις και να κλιμακώσει τις δυνατότητές της. Η ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση θα πρέπει να ενισχυθεί αναλόγως σε ολόκληρη την Ενωση», τονίζεται στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου.

Εκπλήρωση της κοινής δέσμευσης για ουσιαστική αύξηση των αμυντικών δαπανών και επενδύσεις καλύτερα και ταχύτερα από κοινού και βελτίωση της πρόσβασης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στη δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση, είναι δύο από τις δεσμεύσεις των «27». Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο και την Επιτροπή να διερευνήσουν όλες τις επιλογές για κινητοποίηση χρηματοδότησης και να υποβάλουν έκθεση έως τον Ιούνιο.

• Επιπλέον, οι ηγέτες κάλεσαν την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να προσαρμόσει την πολιτική της για δανεισμό στην αμυντική βιομηχανία και τον τρέχοντα ορισμό των αγαθών διπλής χρήσης, διαφυλάσσοντας παράλληλα τη χρηματοδοτική της ικανότητα.

Οι ηγέτες θέλουν επίσης να ενισχυθούν οι συνεργατικές, κοινές αμυντικές επενδύσεις, από την έρευνα και την ανάπτυξη έως το στάδιο του σχεδιασμού, έως την εκβιομηχάνιση και τις κοινές προμήθειες, και να βελτιώσει την προβλεψιμότητα, π.χ. μέσω πολυετών σταθερών συμβάσεων.

• Κι ενώ κανείς δεν μιλάει για ευρωπαϊκό στρατό, στα συμπεράσματα υπάρχει αναφορά στη Στρατηγική Πυξίδα, «στην ικανότητα ταχείας ανάπτυξης της Ε.Ε., στη στρατιωτική κινητικότητα και τις ασκήσεις» για την αμυντική θωράκιση της Ε.Ε.

Σε αυτό το κλίμα της… στρατιωτικής στροφής εντάσσεται και το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία ζήτησε από τον πρώην πρόεδρο της Φινλανδίας να εκπονήσει έκθεση σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της πολιτικής και αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ. «Γνωρίζουμε ότι οι φιλοδοξίες του [Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ] Πούτιν δεν τελειώνουν στην Ουκρανία» δήλωσε η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μιλώντας μαζί με τον πρώην πρόεδρο της Φινλανδίας, Sauli Niinistö.

Στη Φινλανδία «η αμυντική ετοιμότητα δεν είναι μόνο μέλημα του στρατού, είναι μέλημα όλων» είπε, προσθέτοντας: «Έχουμε πολλά να μάθουμε από τη Φινλανδία. Έχουν μια συγκεκριμένη νοοτροπία και πιστεύω ότι πρέπει να την υιοθετήσουμε ευρύτερα στην Ευρώπη… οι άνθρωποι μπορούν να είναι προετοιμασμένοι για όλες τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτικών, υβριδικών απειλών και φυσικών καταστροφών».

Η έκθεση, το περιεχόμενο της οποίας θα γίνει γνωστό το προσεχές φθινόπωρο, «εξετάζει την αμυντική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σεβόμενη φυσικά ότι η οργάνωση των στρατευμάτων είναι αρμοδιότητα των κρατών-μελών» είπε η φον ντερ Λάιεν, απαντώντας σε ανησυχίες αρκετών σχετικά με το ποιος έχει την εξουσία σε ζητήματα άμυνας.

Η Φινλανδία έχει περισσότερα από 1.300 χιλιόμετρα συνόρων με τη Ρωσία και παρακολουθεί πολύ στενά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο Niinistö είπε ότι ένα από τα διδάγματα από αυτή τη σύγκρουση είναι ότι «ο πόλεμος έχει αλλάξει… γίνεται με drones, με επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, είναι ένας πολύ μεγάλος συνδυασμός».

Σε όλα αυτά, πρέπει να προστεθούν και οι επιμέρους πρωτοβουλίες, με το πρόσχημα κυρίως την ενίσχυση της Ουκρανίας. Η Τσεχία, για παράδειγμα, ανακοίνωσε διαδικασία αγοράς πυρομαχικών από τρίτες χώρες. Ενώ χθες, σαν «βόμβα» έπεσε στις Βρυξέλλες η ανάρτηση στο Τουίτερ του Ουκρανού Προέδρου Ζελένσκι για διμερείς συμφωνίες με την Ελλάδα.

Η απάντηση της Αθήνας

Ο Ουκρανός Πρόεδρος έγραψε μίλησε με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, για την εφαρμογή των συμφωνιών που επιτεύχθηκαν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ουκρανία, καθώς και για τη συνεχιζόμενη αμυντική συνεργασία, ιδίως όσον αφορά την ενίσχυση της αεράμυνας της Ουκρανίας.

• Πηγές της Κυβέρνησης αργά χθες το βράδυ ξεκαθάριζαν όμως, πως καμία συμφωνία δεν υπεγράφη ανάμεσα σε Ελλάδα και Ουκρανία κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην Οδησσό.

Επισήμαιναν πως η ομάδα των G7 τον περασμένο Ιούλιο υιοθέτησε μια κοινή Δήλωση υποστήριξης της ασφάλειας της Ουκρανίας σε βάθος χρόνου, στην οποία έχουν προσχωρήσει και η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της. Σε συνέχεια αυτής της Δήλωσης, η ΕΕ συζητά με το Κίεβο συμφωνία υποστήριξης ασφαλείας ΕΕ-Ουκρανίας.

Η χώρα μας όπως και τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ συζητάει αντίστοιχα με την Ουκρανία διμερώς τονίζουν.

Οι συζητήσεις αυτές έχουν ως βασικό στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ουκρανίας σε όλους τους τομείς, δηλαδή οικονομία, ανασυγκρότηση, ενέργεια, πολιτική προστασία, ανθρωπιστική βοήθεια, προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς, εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, κυβερνοασφάλεια κλπ.

Σε αυτό συμφωνούν Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Δανία και σε διαπραγμάτευση βρίσκονται η Φινλανδία, Σουηδία, Ισπανία, Βέλγιο, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβενία, Ρουμανία, Βουλγαρία και οι Βαλτικές χώρες λένε στελέχη του Μαξίμου.