“Φαινόμενο Κασσελάκη”:Το βιβλίο του πανεπιστημιακού Ξενοφώντα Κοντιάδη για το πολιτικό “Blitzkrieg” που συγκλονίζει τον ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ- Πώς εξηγεί τις εξελίξεις ο συγγραφέας

Το “φαινόμενο Κασσελάκη” είναι το νέο βιβλίο του πανεπιστημιακού Ξενοφώντα Κοντιάδη, μία καταγραφή του αιφνιδιασμού που υπέστη το πολιτικό προσωπικό αλλά και η εκλογική βάση του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ με κατάληξη την απευθείας εκλογή -κατά ορισμένους “επιθετική εξαγορά”- του στην ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η εισβολή του στο πολιτικό σκηνικό αιφνιδίασε, ωστόσο, και τα άλλα κόμματα, ακόμα και την κυβέρνηση, ενώ φαίνεται πως αποτελεί θρυαλλίδα που πολλοί προεξοφλούν ότι θα οδηγήσει στην διάσπαση, ακόμα και την διάλυση του κόμματος που πρωταγωνίστησε κατά την τελευταία δεκαετία.

Ο Ξενοφών Κοντιάδης έδωσε μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο bookpress και τον Διονύση Μαρίνο, ως μία προσπάθεια ακτινογράφησης του φαινομένου, όπως είναι και ο τίτλος του βιβλίου.

Η συνέντευξη Κοντιάδη

Ηρθε από το πουθενά και επί του παρόντος οδεύει προς ένα αδιαμόρφωτο «κάτι». Μέσα σε πυκνό πολιτικό χρόνο ο Στέφανος Κασσελάκης δεν κατάφερε μόνο να οικειοποιηθεί (με ευκολία, μάλιστα) τη θετική άποψη μιας μεγάλης μερίδας του κόσμου, δεν έγινε απλώς γνωστός στην πόλη, αλλά αναρριχήθηκε στην κορυφή της κομματικής πυραμίδας του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι αυτή η πορεία μια ξεχωριστή περίπτωση στα πολιτικά χρονικά της Ελλάδας, αλλά και παγκοσμίως; 

Ο συνταγματολόγος και καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Ξενοφών Κοντιάδης, αποφάσισε να πιάσει το νήμα αυτής της ξέφρενης πορείας από νωρίς και να μελετήσει άμεσα το «φαινόμενο Κασσελάκη», δηλαδή τη στιγμή που βρίσκεται ακόμη εν προόδω και αναπτύσσει τη δυναμική του. Στο νέο του βιβλίο Το «φαινόμενο Κασσελάκη» – Το μεσσιανικό προσωπείο της μεταδημοκρατίας (εκδ. Καστανιώτη), το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες, εντοπίζει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που έχουν μετατρέψει τον νέο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ σε talk of the town.

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε εξηγεί πώς προέκυψε ο Στέφανος Κασσελάκης, τι μπορεί να σηματοδοτεί η παρουσία του στα πολιτικά πράγματα της χώρας κι αν υπάρχει περίπτωση να είναι πρόκριμα για άλλου τύπου πολιτικούς στο μέλλον. 

Το βιβλίο σας εκδίδεται, όπως σημειώνετε κι εσείς προλογικά, εν θερμώ. Υπάρχει περίπτωση, συν τω χρόνω, να χρειαστεί αναθεωρήσεις; Τον κ. Κασσελάκη μόλις τώρα αρχίζουμε να τον μαθαίνουμε.

Στο δοκίμιο περιγράφεται και αναλύεται η σύντομη διαδρομή ενός εκκολαπτόμενου μεσσία από την αφάνεια στον θρίαμβο. Όσα θα ακολουθήσουν, δηλαδή ο βίος και η πολιτεία του Κασσελάκη ως εκλεγμένου πλέον αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ, δεν απασχολούν την αφήγηση και την ανάλυση. Άλλωστε, το αν ο Κασσελάκης αποδειχτεί ένας ικανός πολιτικός ή μια πολιτική φούσκα, αν οι ανεπαρκείς πολιτικές παραστάσεις του αποβούν μοιραίες για το πολιτικό μέλλον του μέσα στην τριβή με τα τρέχοντα προβλήματα της χώρας ή αν θα δείξει διαχειριστική επάρκεια και πολιτική ικανότητα μακροημερεύοντας ως αρχηγός ενός κόμματος εξουσίας, όλα αυτά έχουν τελικά μικρή σημασία σε σύγκριση με αυτό καθεαυτό το γεγονός της ραγδαίας, εκκωφαντικής ανάδειξής του.

Ο Κασσελάκης αυτή τη στιγμή είναι μια μετοχή σε ραγδαία άνοδο. Όλοι μιλούν γι’ αυτόν. Εσάς τι σας κέντρισε να ασχοληθείτε μαζί του;

Δεν υπάρχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία των πολιτικών θεσμών, που ως αρχηγός κόμματος εξουσίας, μετά από οποιαδήποτε μορφή εκλογικής διαδικασίας, να αναδεικνύεται κάποιος ο οποίος όχι μόνο δεν έχει προηγούμενη συμμετοχή σε κομματικά όργανα, ούτε είναι μέλος του κόμματος, αλλά έχει διανύσει τα προηγούμενα είκοσι χρόνια της ζωής του σε μια άλλη ήπειρο, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Και όμως, ο Στέφανος Κασσελάκης μέσα σε τρεις μήνες πέτυχε να εμπλακεί σε μια σχέση πάθους, λατρείας και αποστροφής με μια ολόκληρη κοινωνία και να εκλεγεί αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το γεγονός αυτό από μόνο του προκαλεί τεράστιο πολιτικό και επιστημονικό ενδιαφέρον.

Αυτό που θα μείνει είναι ο επικοινωνιακός Blitzkrieg που εξαπέλυσε o Στέφανος Κασσελάκη στα τέλη του καλοκαιριού του 2023 και η υποδοχή του από την ελληνική κοινωνία, ως μια τομή με πριν και «μετα-» στην παγκόσμια πολιτική ιστορία.

Είναι ένα φαινόμενο που θα κοπάσει άμεσα; Ίσως μια φούσκα που θα σκάσει οσονούπω; Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγετε ως τώρα;

Δεν έχει σημασία ποια θα είναι η έκβαση της πολιτικής διαδρομής του Στέφανου Κασσελάκη, αν θα μακροημερεύσει ή θα αποχωρήσει τόσο γρήγορα όσο χρειάστηκε για να γίνει αρχηγός. Αυτό που θα μείνει είναι ο επικοινωνιακός Blitzkrieg που εξαπέλυσε στα τέλη του καλοκαιριού του 2023 και η υποδοχή του από την ελληνική κοινωνία, ως μια τομή με πριν και «μετα-» στην παγκόσμια πολιτική ιστορία: Το «φαινόμενο Κασσελάκη».

Ήρθε από το πουθενά και, αίφνης, έγινε Μεσσίας. Είναι ελληνικό το φαινόμενο ή μήπως εντάσσεται σ’ αυτό που κι εσείς ονομάζετε μεταπολιτική;

Η μεταπολιτική αναπτύσσεται τη στιγμή που αρχίζει να συσκοτίζεται το νόημα της Πολιτικής, όταν οι απογοητευμένοι πολίτες αποστρέφονται τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς, τα κόμματα και την πολιτική τάξη, όταν αισθάνονται αποξενωμένοι από το πολιτικό σύστημα και επιτείνεται η κρίση αντιπροσώπευσης. Προφανώς το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό ούτε εκδηλώνεται για πρώτη φορά με την εκλογή Κασσελάκη. Πρόκειται ωστόσο για μια ακραία μορφή εκδήλωσης της μεταδημοκρατίας και της μεταπολιτικής.

Ο Ξενοφών Κοντιάδης είναι Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου. Δικηγόρος Αθηνών από το 1992. Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Institute for European Constitutional Sciences (Γερμανία) από το 2008. Συντονιστής του «Research Group on Constitution-Making and Constitutional Change» της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου (IACL) από το 2013. Συγγραφέας 25 βιβλίων και περισσότερων από 200 μελετών στα ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά και ιταλικά. Κριτής διεθνών επιστημονικών περιοδικών και διευθυντής επιστημονικών σειρών. Τακτικός αρθρογράφος στον ημερήσιο τύπο. Από τις εκδόσεις Τόπος κυκλοφόρησαν πρόσφατα τα βιβλία του: «Η τρέλα ν’ αλλάξουν τον κόσμο» (Οκτώβριος 2022) και «Η νύχτα που έφυγε ο Παύλος» (Αύγουστος 2023).

Πώς καταφέρνει και ξεπερνάει το παράδοξο ότι ένας τεχνοκράτης μπορεί να ηγηθεί ενός αριστερού κόμματος που ως πρόσφατα κυριαρχούνταν από ιδεολογικές αναφορές;

Ο Κασσελάκης απεικονίζει έναν διαφορετικό ανθρωπότυπο από τον παραδοσιακό ψηφοφόρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς, με διαφορετική πολιτική συμπεριφορά και διαφορετική κουλτούρα. Δεν είναι μόνο the new kid in town, αλλά ο εκφραστής μιας πιεστικής επιθυμίας να αποστασιοποιηθούν οι χαμένοι των εκλογών του Μαΐου και του Ιουνίου από τους συνειρμούς της συντριπτικής ήττας, άρα το πρόσωπο στο οποίο ανατίθεται να επουλώσει τα τραύματα και να επαναφέρει το όνειρο της περιόδου 2012-2015. Όταν λέει ότι μπορεί να νικήσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όλα τα υπόλοιπα φαίνεται να υποχωρούν.

Ο Κασσελάκης έχει ισχυρό επικοινωνιακό χάρισμα, που η νέα τεχνολογία της επικοινωνίας αναδεικνύει παρά τα εκφραστικά και γνωσιακά του ελλείμματα.

Αν και ο λόγος του είναι πρωτόλειος, όπως σημειώνετε, αυτό δεν φαίνεται να του έχει κοστίσει ακριβά. Μήπως ο κόσμος τον κρίνει με επιείκεια;

Ο Κασσελάκης έχει ισχυρό επικοινωνιακό χάρισμα, που η νέα τεχνολογία της επικοινωνίας αναδεικνύει παρά τα εκφραστικά και γνωσιακά του ελλείμματα. Ως ένα βαθμό, αυτά τα ελλείμματα τον κατέστησαν πιο ελκυστικό σε ένα ακροατήριο κουρασμένο από την κομματική αργκό, τα πολιτικά στερεότυπα, μια γλώσσα ξύλινη που αναπαράγει σχήματα χωρίς νόημα πλέον για την καθημερινότητα των ανθρώπων.

Το coming out στο οποίο προχώρησε τον έκανε πιστεύετε πιο συμπαθή;

Ο Κασσελάκης στηρίχθηκε από το μεγαλύτερο τμήμα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας μετά το coming out στα τέλη Ιουνίου. Ένας πολιτικός που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον σύντροφό του, με τον οποίο δηλώνουν ότι επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί και προβάλλει συστηματικά τόσο την έμφυλη ταυτότητά του όσο και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγαριών παραμένει σήμερα στην Ελλάδα μια σημαντική εξαίρεση. Ωστόσο, από ένα τμήμα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας δέχθηκε επικρίσεις ή, πάντως, θεωρήθηκε ότι ο τρόπος που εκφράζεται ο έμφυλος ρόλος του δεν αποτελεί πρόκριμα για τη στήριξή του ως υποψήφιου αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ.

Κάνετε λόγο για την εφαρμογή ενός blitzkrieg εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Σε πρώτη φάση φαίνεται πως πέτυχε. Θα καταφέρει, όμως, να ελέγξει τους κομματικούς μηχανισμούς;

Πίσω από την άφθαρτη, επικοινωνιακά χαρισματική περσόνα του Κασσελάκη στοιχίζεται ένας κομματικός κόσμος που περιλαμβάνει από παλαιοπασόκους μέχρι παλαιοκομμουνιστές, από πρόσωπα που παραπέμπουν στον νέο-αυριανισμό, δηλαδή σε εκδηλώσεις ενός επιθετικού λαϊκισμού, αλλά και από εκείνους που υποστήριξαν ένα ευρύ άνοιγμα προς το πολιτικό Κέντρο, μεταμορφώνοντας τον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα γνήσιο, πολυσυλλεκτικό catch-all party. Άρα ο Κασσελάκης στηρίζεται από ένα μέρος των κομματικών μηχανισμών του ΣΥΡΙΖΑ και το ερώτημα είναι τι θα προκύψει από τη σύγκρουση των διαφορετικών πόλων μέσα στο κόμμα.

Αν και μπορούν να εντοπιστούν ορισμένα κοινά στοιχεία με τη μετεωρική, απροσδόκητη εκτίναξη προσώπων όπως ο Μπερλουσκόνι, ο Τραμπ, ο Μακρόν ή η Σλέιν, ωστόσο ο Στέφανος Κασσελάκης διεκδικεί τα πρωτεία ως προς τον χρόνο που απαιτήθηκε για να αναρριχηθεί στην κεντρική πολιτική σκηνή,

Είναι πρόκριμα ο Κασσελάκης για νέες μορφές αρχηγών; Θα πρέπει να φοβούνται οι επαγγελματίες πολιτικοί;

Το «φαινόμενο Κασσελάκη» είναι η πιο προχωρημένη (μέχρι στιγμής) και εντυπωσιακή εκδήλωση της μεταδημοκρατίας και της μεταπολιτικής σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Αν και μπορούν να εντοπιστούν ορισμένα κοινά στοιχεία με τη μετεωρική, απροσδόκητη εκτίναξη προσώπων όπως ο Μπερλουσκόνι, ο Τραμπ, ο Μακρόν ή η Σλέιν, ωστόσο ο Στέφανος Κασσελάκης διεκδικεί τα πρωτεία ως προς τον χρόνο που απαιτήθηκε για να αναρριχηθεί στην κεντρική πολιτική σκηνή, τον τρόπο, καθώς και τον χώρο στον οποίο διείσδυσε, δηλαδή ένα κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, ενδεχομένως παρηκμασμένο, αλλά με ένα μεγάλο ιστορικό και ιδεολογικό φορτίο. Το «φαινόμενο Κασσελάκη» αποτελεί πλέον ένα πρότυπο για τους επίδοξους μεσσίες της μεταδημοκρατίας.

Μπορεί ένα αριστερό κόμμα να στηριχθεί στο lifestyle και όχι στην ιδεολογική του καθαρότητα;

Η απογύμνωση του προγραμματικού λόγου και η «σοσιαλμιντιοποίηση» της πολιτικής αντιπαράθεσης δεν αποτελούν μια ιδιαιτερότητα της τελευταίας περιόδου του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της μεταδημοκρατίας και της νέας πολιτικής επικοινωνίας, που έχει απασχολήσει την πολιτική επιστήμη τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Από εκεί και πέρα η απάντηση στο ερώτημά σας εξαρτάται και από το τι σημαίνει ο προσδιορισμός «αριστερό».

Είναι τα social media ένας επιταχυντής πολιτικών εξελίξεων στις μέρες μας; Θα μπορούσε, ας πούμε, ο Κασσελάκης να κάνει αυτό το άλμα πριν από 10-20 χρόνια;

Πράγματι, τα social media αποτελούν μια κρίσιμη διάσταση του «φαινομένου Κασσελάκη» που απαιτεί συστηματικότερη ανάλυση και εξήγηση: Η διάσταση του χρόνου, της επιτάχυνσης των διαδικασιών πολιτικής αναγνώρισης ενός προσώπου που από την πλήρη αφάνεια, την παντελή έλλειψη πολιτικής δράσης, ακόμη περισσότερο την απουσία από την ίδια τη χώρα επί είκοσι και πλέον χρόνια, βρίσκεται μέσα σε λίγες μέρες να γίνεται το απόλυτο talk of the town, το επίκεντρο σε κάθε συζήτηση, από τους πιο ετερόκλητους ανθρώπους, σε κάθε γωνιά, πιο αναγνωρίσιμος ακόμη και από πρόσωπα που έχουν περάσει χρόνια στα τηλεοπτικά πλατό, στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς τις σύγχρονες μορφές επικοινωνίας.

Έχουμε χάσει την έννοια της πολιτικής μπρος στο φάσμα της εικόνας; Θα μας συντρίψει η επιφάνεια των πραγμάτων;

Η τραχιά, ανεπεξέργαστη, εριστική γλώσσα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα fake news, οι κενές διακηρύξεις, η επιμονή στην εικόνα και στο ύφος αντί για το περιεχόμενο και την ουσία των πολιτικών μηνυμάτων, η πλήρης υποταγή στους κινδύνους του τηλεθεάματος, η ακύρωση των διαμεσολαβητικών θεσμών ανάμεσα στον ηγέτη και το πλήθος συνθέτουν το τοπίο της μεταπολιτικής. Η «εκπόρθηση» του ΣΥΡΙΖΑ από τον Κασσελάκη έγινε με τη χρήση αυτών ακριβώς των εργαλείων. Δεν ξέρω αν όλα αυτά θα μας συντρίψουν, το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για μία εντελώς διαφορετική πολιτική συνθήκη.