Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 στον Νορβηγό θεατρικό συγγραφέα και πεζογράφο Γιον Φόσε

Στον 65χρονο Νορβηγό συγγραφέα Γιον Φόσε απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, επειδή βρίσκει τρόπους «να δώσει φωνή στο ανείπωτο». Ο Φόσε δεν είναι άγνωστος στην Ελλάδα, ιδίως στους θεατρόφιλους, αφού έργα του έχουν ανέβει από τον Γιάννη Χουβαρδά, με μεγάλη επιτυχία. Αυτό είναι και το δυνατό χαρτί του -συμπατριώτη του Ίψεν- νέου νομπελίστα, η δραματουργία. Ο Γιον Φόσε, υποψήφιος για το περσινό βραβείο BOOKER, συγγραφέας του «ευρωπαϊκού νεωτερισμού», με σπάνια διαύγεια γραφής, με φόρμα συνεχή, χωρίς σημεία στίξης, γλώσσα λαγαρή και ρέουσα, είναι ένας μετρ της γραφής.

Ο Φοσε είναι μια διαδραστική, πολυδύναμη περσόνα με πολλές παρουσίες στην πεζογραφία, το θέατρο, την ποίηση, το παιδικό βιβλίο ενώ στον χρόνο ανάμεσα στα βιβλία του μεταφράζει άλλους λογοτέχνες.

Ο Jon Fosse (Γιον Φόσσε) γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund της Νορβηγίας και από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 ζει στο Bergen. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Το 1983 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα “Κόκκινο, μαύρο” το οποίο ακολούθησαν πληθώρα άλλων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων. Το 1994 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο “Και δε θα χωρίσουμε ποτέ”, που ανέβηκε στην Εθνική Σκηνή του Bergen. Ακολούθησαν τα: “Κάποιος θα έρθει”, “Το παιδί”, “Το όνομα”, για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Ιψεν, “Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της”, “Όνειρο φθινοπώρου”, “Μια μέρα καλοκαιριού”, “Παραλλαγές θανάτου”, “Χειμώνας”, “Τόσο όμορφα”, “Κορίτσι στον καναπέ” και πολλά άλλα. Τον Αύγουστο του 2000 του απονεμήθηκε το Θεατρικό Βραβείο του Βορρά και τον Δεκέμβριο του 2003 χρίστηκε Ιππότης της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Το μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικό ύφος του Φόσσε ανανέωσε ριζοσπαστικά το τοπίο της Νορβηγικής δραματουργίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 50 γλώσσες· τα θεατρικά του ανεβαίνουν από σπουδαίους σκηνοθέτες όπως οι Τ. Οστερμάγιερ, Κλοντ Ρεζί, Πατρίς Σερό.

Ο Φόσε μένει μέρος του χρόνου με τη δεύτερη σύζυγό του, μια Σλοβάκα, στο Hainburg an der Donau στην Αυστρία. Έχει επίσης ένα σπίτι στο Μπέργκεν και δύο σπίτια στη δυτική Νορβηγία.Αρχικά μέλος της Εκκλησίας της Νορβηγίας (αν και περιέγραφε τον εαυτό του ως άθεο πριν από το 2012), εντάχθηκε στην Καθολική Εκκλησία το 2012–2013, ενώ έχει νοσηλευτεί για να αποκαταστήσει τη μακροχρόνια κατανάλωση αλκοόλ.

Τα βιβλία του κυκλοφορούν στη χώρα μας από τις εκδόσεις Gutenberg, Άγρα, Νεφέλη και Ανατολικός.

Τελευταίο του έργο στα ελληνικά το “Το άλλο ονομα”,μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης , Βιβλιοπωλείο Gutenberg. Ήταν υποψήφιο για το Διεθνές Booker τη χρονιά 2022.

“Το άλλο όνομα”, περίληψη

Δύο άντρες με το ίδιο όνομα, Άσλε. Και οι δύο ζωγράφοι και μοναχικοί. Ο ένας ζει στην εξοχή, μόλις έχει χάσει τη γυναίκα του και βρίσκει παρηγοριά στην προσευχή. Ο άλλος ζει στην πόλη, έχει απομακρυνθεί από τις παρέες του και το καταφύγιο του είναι το αλκοόλ. Τι τους συνδέει; Πώς μοιράζονται τις σκέψεις τους για την τέχνη, τον Θεό, τον αλκοολισμό, τη φιλία, την οικογένεια, τον έρωτα;

Έγραψαν:

Εκπληκτικό! Ο Φόσε είναι ένας από τους συγγραφείς που ντρέπεσαι να μην έχεις διαβάσει ή να μην έχεις ακούσει (πιθανώς να τον ακούσεις τον Οκτώβριο όταν η Σουηδική Ακαδημία κάνει μια πολύ σημαντική ανακοίνωση). Η Επταλογία του είναι μια εξαιρετική σειρά μυθιστορημάτων με θέμα τον Θεό, την τέχνη, την ταυτότητα, την οικογένεια, την ίδια τη ζωή. Τελειώνοντας την ένιωσα δέος.

The New York Times

Τον συγκρίνουν με τον Μπέκετ και τον Ίψεν [ . . .] Το άλλο όνομα είναι η αρχή μιας επταλογίας στην οποία δεν υπάρχει ούτε μια τελεία. Αυτός θέλει να είναι ο ρυθμός της πρόζας του. Γρήγορα δεν την πολυπροσέχεις αυτή την έλλειψη και μετά από λίγο σου γίνεται και ευχάριστη. Έχει σημεία που σε γαντζώνουν και σημεία που ρέουν [. . .] Ήδη από το πρώτο βιβλίο φαίνεται ότι είναι μνημειώδες έργο.

The Guardian

Ο Φόσε αντιπροσωπεύει ένα ιδιαίτερο και αναγνωρίσιμο είδος ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Σφικτή γραφή, επαναλήψεις, χωρίς παύσεις παρά μόνο όπου υπάρχει διάλογος.

[…] Ο Φόσε θεωρείται εδώ και καιρό φαβορί για Νόμπελ και σίγουρα έχει αυτή την νεωτεριστική ευρωπαϊκή ευαισθησία που τελευταίως αρέσει πολύ στη Σουηδική Ακαδημία.

Irish Times

Ο Φόσε έχει το χάρισμα να γράφει για συνηθισμένα πράγματα με ασυνήθιστο τρόπο.

Frankfurter Allgemeine

Τι είναι αυτό που σε κάνει να μην μπορείς να βρεις κάτι στραβό σε κανένα έργο του Φόσε; Δεν είναι το στυλ του, οι επαναλήψεις, ο τρόπος που συνδέει τα πράγματα, ο τρόπος που τα επεξεργάζεται εγκεφαλικά, τα μοτίβα του, όλα αυτά τα φιορδ, όλες αυτές οι βάρκες, όλη αυτή η μουσική· είναι κυρίως αυτό που φανερώνεται μέσα από όλα αυτά [. . .] Ερευνά ένα είδος υπαρξιακού «σημείου μηδέν» το οποίο δεν είναι ούτε κάτι απογοητευτικό, ούτε μισάνθρωπο, αλλά γεμάτο ελπίδα.

Καρλ Ούβε Κνάουσγκαρντ