Εκλογές 2023/ Αβεβαιότητα πρόθεσης ψήφου: H χαμένη παράμετρος των εκτιμήσεων για το εκλογικό αποτέλεσμα

Οι δημοσκοπήσεις του τελευταίου μήνα μαρτυρούν αύξηση της αδιευκρίνιστης ψήφου, δηλαδή του ποσοστού των ψηφοφόρων που δηλώνουν ότι δεν έχουν αποφασίσει ποιο κόμμα θα στηρίξουν στην κάλπη και συνεπώς αρνούνται να διευκρινίσουν στον συνεντευκτή την πρόθεση ψήφου τους.

Το ποσοστό καταγράφεται πλέον στο 15%, μια αύξηση κατά 50% σε σχέση με αυτό που καταγραφόταν τον Φεβρουάριο.

Του Γιάννη Κωνσταντινίδη, Αναπληρωτής Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Η παραδοξότητα του φαινομένου, καθώς είναι λογικό και εμπειρικά επιβεβαιωμένο ότι προσεγγίζοντας την ημερομηνία των εκλογών, το ποσοστό εκείνων που δεν διευκρινίζουν την ψήφο τους βαίνει μειούμενο, ερμηνεύεται από την ένταση των αρνητικών συναισθημάτων που προκάλεσε το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών.

Αιφνιδιασμένοι από το μέγεθος της συμφοράς που προκάλεσε η ελλιπής εποπτεία του κρατικού μηχανισμού, πολλοί από τους ψηφοφόρους της ΝΔ -αλλά όχι μόνο αυτής- δηλώνουν πλέον επιφυλακτικοί έναντι της πιθανότητας να στηρίξουν εκ νέου το κόμμα που ψήφισαν το 2019 και μετακινούνται για την ώρα στη ζώνη της αδιευκρίνιστης ψήφου.

Τούτοι οι πολίτες μοιάζουν να γίνονται το «μήλο της έριδος» μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, καθώς τυχόν επαναφορά τους στην κυβέρνηση θα εξασφάλιζε τη νίκη στη ΝΔ, ενώ τυχόν οριστική απομάκρυνσή τους από τη ΝΔ θα άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμα και της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ σε περίπτωση που οι απογοητευμένοι της ΝΔ του 2019 επέλεγαν να ενταχθούν στο στρατόπεδο του βασικού αντιπάλου της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ.

Φοβάμαι ότι μια τέτοια ανάλυση είναι δυστυχώς απλοϊκή. Όχι γιατί δεν είναι ο αιφνιδιασμός των ψηφοφόρων της ΝΔ του 2019 η αιτία της αύξησης του ποσοστού αδιευκρίνιστης ψήφου, αλλά γιατί η αβεβαιότητα της ψήφου είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που καταγράφεται στο ποσοστό της αδιευκρίνιστης. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών που δηλώνουν πρόθεση ψήφου για ένα κόμμα σε μια δημοσκόπηση δεν είναι βέβαιοι για αυτήν τους την επιλογή.

Μπορεί να την εκτιμούν οι ίδιοι ως την πιθανότερη τη στιγμή που ρωτιούνται, αλλά δεν είναι σίγουροι για αυτήν.

Στο ερώτημα «πόσο βέβαιοι είστε για την πρόθεση ψήφου που μόλις δηλώσατε», μόνο το 45% απαντούν στη σημερινή συγκυρία ότι είναι απολύτως βέβαιοι και το 35% ότι είναι μάλλον βέβαιοι. Οι υπόλοιποι, 20% της διευκρινισμένης δηλαδή ψήφου, δηλώνουν αβέβαιοι για το αν τελικά το κόμμα που μόλις δήλωσαν θα είναι αυτό που θα στηρίξουν στην κάλπη. Αν προσθέσουμε αυτό το ποσοστό στο ποσοστό εκείνων που δηλώνουν ευθέως ότι δεν έχουν αποφασίσει, το ποσοστό των Ελλήνων που δεν είναι βέβαιοι για το τι θα πράξουν στις 21 Μάϊου προσεγγίζει το 1/3 του πληθυσμού.

• Πρόκειται για ένα ογκώδες τμήμα του εκλογικού σώματος που, όπως είναι φυσικό, υπερβαίνει τα όρια των ψηφοφόρων της ΝΔ του 2019. Η πολυχρωμία αυτού του ποσοστού ψηφοφόρων καθιστά εξαιρετικά δύσκολη και την πρόβλεψη του αποτελέσματος, καθώς δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί ποιοι από τους σημερινούς, πολλών και διαφορετικών προτιμήσεων, αβέβαιους για την ψήφο που δηλώνουν τελικά θα λοξοδρομήσουν.

Θεωρητικά, θα βοηθούσε ίσως να γνωρίζαμε ποιο είναι το κόμμα με τους πιο λίγους αβέβαιους ψηφοφόρους, καθώς αυτό το κόμμα θα είχε λόγο να αισθάνεται πιο ασφαλές για το ποσοστό του. Το γεγονός ότι αυτό είναι το κόμμα του Ηλία Κασιδιάρη (για το οποίο το ποσοστό των αβέβαιων ψηφοφόρων είναι 0%), ένα κόμμα που δεν είναι καν γνωστό αν θα επιτραπεί να συμμετέχει στις εκλογές δεν βοηθά τον συλλογισμό μας

. Εκ των υπολοίπων κομμάτων, δεν υπάρχει κανένα του οποίου το ποσοστό αβέβαιων ψηφοφόρων να είναι χαμηλότερο του 15%. Αυτό σημαίνει ότι για ένα κόμμα που καταγράφει 30% στην πρόθεση ψήφου, το 5% αυτού είναι αβέβαιοι ψηφοφόροι που την αμέσως επόμενη στιγμή από τη δήλωση πρόθεσης ψήφου, αμφισβητούν την προτίμησή τους. Το ποσοστό αβέβαιων ψηφοφόρων για ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ εκτιμάται στο 15% για το κάθε κόμμα, μια «ισοπαλία» που επίσης δυσχεραίνει την πρόβλεψή μας για το ποιο κόμμα αναμένεται να βρεθεί πιο κοντά στα δημοσκοπικά ποσοστά του. Ακόμα και για το ΚΚΕ, το ποσοστό αβέβαιων ψηφοφόρων φτάνει στο 20%, ίσως ως αποτέλεσμα της διεύρυνσης του ποσοστού του κόμματος πέραν από τα όρια των σταθερών υποστηρικτών του.

• Για το ΠΑΣΟΚ και το ΜΕΡΑ25, τα ποσοστά αβέβαιων ψηφοφόρων εκτινάσσονται στο 30% και στο 35% αντιστοίχως, καθιστώντας τις εκτιμήσεις για τα ποσοστά που θα λάβουν τις πλέον επισφαλείς στη συγκεκριμένη συγκυρία, ενώ και για την Ελληνική Λύση φτάνει στο 15%.

Γίνεται κατανοητό ότι η αβεβαιότητα της πρόθεσης ψήφου που δηλώνεται είναι ένας εξίσου, αν όχι και περισσότερο, σημαντικός παράγοντας πρόβλεψης του εκλογικού αποτελέσματος με αυτόν της αδιευκρίνιστης ψήφου. Η λατρεία των μίντια και των αναλυτών για τα ποσοστά πρόθεσης ψήφου δυστυχώς υποβαθμίζει τη σημασία της παραμέτρου της αβεβαιότητας. Ίσως είναι καιρός να αρχίσουμε να την παρακολουθούμε. Πολύ περισσότερο αυτήν τη φορά, γιατί η αβεβαιότητα ψήφου θα τρέφεται και από την αβεβαιότητα για τις αποφάσεις συνεργασιών που καθένα κόμμα θα επιλέξει την επομένη των εκλογών.