Χρήστος Ζερεφός: Κλιματική Κρίση και Υδρόσφαιρα

Το ύδωρ είτε στην ρευστή ή την στερεά ή την αερώδη φυσική κατάσταση κυριαρχεί στον πλανήτη μας. Ο τεράστιος όγκος του ύδατος σε οποιαδήποτε μορφή και αν βρίσκεται έχει επικρατήσει να ονομάζεται υδρόσφαιρα και περιβάλλει περισσότερο από 60% της επιφάνειας του πλανήτη μας. Η υδρόσφαιρα ακολουθεί ένα πολύ ενδιαφέροντα κύκλο ο οποίος ονομάζεται υδρολογικός κύκλος, με τον οποίο αλλάζει η μορφή του ύδατος από την υγρή κατάσταση στην αέριο (υδρατμοί) και στην στερεά (χιόνι, χαλάζι).

Αυτός ο υδρολογικός κύκλος λειτουργεί για πολλά δισεκατομμύρια χρόνια στον πλανήτη μας και ο κύκλος αυτός διαταράσσεται μέσα σε μεγάλες χρονικές περιόδους από περιόδους ψυχρές (ονομάζονται παγετώδεις περίοδοι) διάρκειας πολλών χιλιάδων χρόνων και από μεσοπαγετώδεις περιόδους που είναι θερμές περίοδοι. Η περίοδος που ζούμε σήμερα είναι θερμή.

Η διαταραχή του υδρολογικού κύκλου σαν συνέπεια της ανθρώπινης παρέμβασης, δηλαδή της αύξησης της θερμοκρασίας από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, έχει οδηγήσει στην ανακατανομή των βροχοπτώσεων και στην εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων. Η αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και η μεταβολή του υδρολογικού ισοζυγίου κατά την ανθρωπόκαινο περίοδο (τα τελευταία δηλαδή 100 περίπου χρόνια) είναι εκείνη που μπορεί να οδηγήσει γενικά σε ταχύτερη αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας. Ταυτόχρονα με την αύξηση της θερμοκρασίας στο Βόρειο Ατλαντικό και στο Βόρειο Ειρηνικό αυξάνει πολύ γρήγορα δυστυχώς η στάθμη της θάλασσας, ταχύτερα από ό,τι στο παρελθόν. Η άνοδος της στάθμης μπορεί να προκαλέσει πλημμύρα σε ολόκληρες χώρες όπως για παράδειγμα το Μπαγκλαντές αλλά και να απειλήσει σημαντικές περιοχές όπως η Βενετία, για την οποία έχουν προταθεί διάφορες τεχνικές λύσεις και προτάσεις προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Επιπλέον, η συνεχιζόμενη αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην ατμόσφαιρα έχει σαν συνέπεια την αύξηση της απορρόφησής του από τους ωκεανούς. Δυστυχώς όμως η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας των ωκεανών οδηγεί και στη μείωση της διαλυτότητας άλλων αερίων σε αυτούς, όπως π.χ. το οξυγόνο. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του pH των θαλάσσιων υδάτων, κάνοντας τους ωκεανούς πιο όξινους.

• Η αύξηση της οξύτητας των ωκεανών επηρεάζει με τη σειρά της σε μεγάλο βαθμό τους θαλάσσιους οργανισμούς, όπως είναι για παράδειγμα και το φυτοπλαγκτόν. Η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών έχει επίσης καταστροφική επίδραση στους κοραλλιογενείς υφάλους οι οποίοι έχουν ένα όριο στις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας που μπορούν να αντέξουν. Ο θάνατος των κοραλλιογενών υφάλων έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια ζωτικού ενδιαιτήματος για πολλά διαφορετικά είδη ψαριών αλλά και οικονομική απώλεια για πολλές παράκτιες πόλεις. Αυτά είναι μόνο ορισμένα παραδείγματα των επιπτώσεων που έχει η κλιματική αλλαγή στην υδρόσφαιρα.

Άλλες σημαντικές επιπτώσεις σχετίζονται με την υποβάθμιση των υδατικών πόρων, την υφαλμύρινση των παράκτιων υδροφορέων που σχετίζεται με την υπεράντληση του νερού για άρδευση, την απειλή στα μνημεία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς λόγω της ξηρασίας αλλά και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Το σύστημα ατμόσφαιρας-υδρόσφαιρας-βιόσφαιρας είναι ένα σύστημα το οποίο βρίσκεται σε εύθραυστη ισορροπία που αναπτύχθηκε μέσα σε δισεκατομμύρια χρόνια. Οποιαδήποτε αλλαγή σε κάθε μία από τις σφαίρες που αποτελούν το κλιματικό σύστημα (ατμόσφαιρα, υδρόσφαιρα, γεώσφαιρα, βιόσφαιρα, κρυόσφαιρα) έχει άμεση συνέπεια και στην ισορροπία σε όλες τις άλλες σφαίρες. Σήμερα, ο τρόπος της ζωής μας γίνεται όλο και πιο καταναλωτικός και έχει ως αποτέλεσμα να ζητάμε όλο και  περισσότερη ενέργεια για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Η συνεχιζόμενη όμως παραγωγή ενέργειας από τα ορυκτά καύσιμα έχει σαν αποτέλεσμα την εν γένει διαταραχή του κλίματος, η οποία εάν συνεχίσουμε με αυτή τη λογική θα είναι σύντομα μη αναστρέψιμη. Το περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι μεν αντικείμενο πλανητικής κλίμακας, αφορά όμως και τις τοπικές κοινωνίες.

Βελτιώνοντας κανείς τη συμπεριφορά του απέναντι στο περιβάλλον σε τοπικό επίπεδο, είναι δυνατόν να προκύψει τελικά και το συνολικό θετικό αποτέλεσμα για όλο τον πλανήτη. Δυστυχώς, αυτή η νοοτροπία δεν έχει περάσει ακόμα στους ανθρώπους. Υπάρχει ένα σοβαρό έλλειμα την Παιδεία την ευρύτερη σχετικά με αυτά τα ζητήματα. Πολλές φορές έχω τονίσει ότι πρέπει όλοι μας να γίνουμε πιο τσιγκούνηδες στην χρήση των φυσικών πόρων και στην κατανάλωση της ενέργειας.

Το ίδιο τσιγκούνηδες και στα απόβλητα που εναποθέτει ο καθένας στον πλανήτη μας. Η τσιγκουνιά είναι ο καλύτερος τρόπος για την προσαρμογή των κατοίκων.

Από την άλλη, τα προγράμματα προσαρμογής που ακολουθούνται από όλες τις χώρες, και την Ελλάδα, αποσκοπούν στην μείωση του ανθρακικού λεγομένου αποτυπώματος της κάθε χώρας αλλά και του καθενός  μας με αποτέλεσμα και ζητούμενο τελικό να απαλλαγούμε από τα ορυκτά καύσιμα χρησιμοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι προτάσεις των Παρισίων αλλά και η Πράσινη Συμφωνία έχουν αυτό τον σκοπό. Θα πρέπει η πλήρης απεξάρτηση σε παγκόσμιο επίπεδο να επιτευχθεί μέχρι το 2050 για να αποφύγουμε μη αναστρέψιμες και ανεπιθύμητες μεταβολές που θα υποστούμε όλοι. Το κόστος της κλιματικής αλλαγής ήδη έχει αρχίσει να αυξάνει επικίνδυνα και αν δεν παρθούν τα μέτρα που έχουμε προτείνει από πολύ καιρό, το κόστος αυτό θα ξεπεράσει ακόμα και τα 130 τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως προς το τέλος του αιώνα μας. Αποτέλεσμα, αύξηση της φτώχιας και καταστροφή της οικολογικής ισορροπίας σε ολόκληρο τον πλανήτη.