Ορατός ο κίνδυνος καθίζησης της αγοραστικής δύναμης των ευρωπαίων

Οι  στρατιωτικές  επιχειρήσεις  της  Ρωσίας  στην  Ουκρανία  εκτίναξαν, μεταξύ  των  άλλων, κατά βάση,  σε  σύντομο  χρονικό  διάστημα  τον  πληθωρισμό  στα  κράτη-μέλη  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης.  Πιο  συγκεκριμένα, ο  μέσος  πληθωρισμός  στην  ευρωζώνη  από  4,9%  τον  Νοέμβριο  του  2021  αυξήθηκε  σε  8,1%  τον  Μάϊο  του  2022,  δηλαδή  μία  αύξηση  της  τάξης  του  65%. Η  επιτάχυνση  αυτή  σε  λίγους  μήνες  του  πληθωρισμού  στην  Ευρώπη  καθώς  και  η  βασική  αφετηρία του  τον  διαφοροποιεί  από  τις  συνθήκες   και  τα  χαρακτηριστικά (αύξηση  τιμών  εμπορευμάτων, πληθωρισμός  μισθών, διαρκής  νομισματική  λιτότητα, αύξηση  της  ανεργίας, στασιμοπληθωρισμός) του   πληθωρισμού  στην Ευρώπη  της  δεκαετίας  του  1970.

Των Σάββα  Γ. Ρομπόλη, Βασίλειου  Γ. Μπέτση*

Πράγματι,  σήμερα  οι  παράγοντες  που  ωθούν την  εκτίναξη  των  τιμών  στην  Ευρώπη  επικεντρώνονται  στην  αύξηση  της  ζήτησης  που  συνδέονται  με την  έξοδο  από  την  πανδημία  σε  συνδυασμό  με  την  έλλειψη  επενδύσεων  για  την  αύξηση  της  προσφοράς.

Ταυτόχρονα, η  Κίνα  ευρισκόμενη  ακόμη  σε  συνθήκες  κορονοϊού  και  περιορισμών (lockdowns)  συμβάλλει καθοριστικά  στην  αποδιάρθρωση  της  εφοδιαστικής  αλυσίδας  και  στην  επιβράδυνση  της  άφιξης  των  προϊόντων  στην  Ευρώπη.

• Παράλληλα, οι  στρατιωτικές  επιχειρήσεις  της  Ρωσίας  στην Ουκρανία  έχουν  εκτινάξει  στην  Ευρώπη  τις  τιμές  του  φυσικού  αερίου,  του  πετρελαίου,  των  λιπασμάτων,  των  μετάλλων  και   των  τροφίμων, οι  οποίες  τιμές  μεταδίδονται  με  ταχύ  ρυθμό  σε  όλη  την  παραγωγική   και  καταναλωτική  αλυσίδα  της  ευρωπαϊκής  οικονομίας.

Χαρακτηριστικό  παράδειγμα  αυτής  της  άμεσης  μετάδοσης  αποτελεί η Ολλανδία, όπου οι τιμές καταναλωτή αναπροσαρμόζονται ακόμη και  απευθείας  στις τιμές αγοράς (Χavier Timbeau, Alternatives Economiques, 4/6/2022). Οι  πληθωριστικές  αυτές  συνθήκες   αναδεικνύουν  τον  ευρωπαϊκό  πληθωρισμό  ως  κατά  βάση  εξωγενή  σε  αντίθεση με  τον  πληθωρισμό  των  Ηνωμένων  Πολιτειών  ο  οποίος, κατά βάση,  είναι  ενδογενής  και  συνδέεται με την εσωτερική δυναμική των μισθών. Για παράδειγμα  σε  πληθωρισμό 7,5%  στην  Ευρώπη, οι 2 μονάδες  είναι  πληθωρισμός  μισθών  και οι  5,5  μονάδες  συνδέονται  με  τις  πρώτες  ύλες (Patrick Artus, Alternatives Economiques, 4/6/2022).

Επομένως  η  ευρωπαϊκή   αυτή  δομή  του  πληθωρισμού  συνηγορεί,  για  την  αντιμετώπιση του, στην λήψη μέτρων (Aude  Martin, Alternatives Economiques,18/5/2022), τα  οποία, κατά  βάση,  διακρίνονται  στις  παρακάτω  κατηγορίες:

• α) εισοδηματικές  ενισχύσεις  των  καταναλωτών (νοικοκυριά  και  επιχειρήσεις)  για την  διατήρηση  της  αγοραστικής  δύναμης,
• β) έλεγχος  και  ρύθμιση  των  τιμών  ενέργειας,
• γ) απόσπαση  της  τιμής   ηλεκτρικής  ενέργειας    από  τους  μηχανισμούς  της αγοράς, οι  συνέβαλαν  και  συμβάλλουν  καθοριστικά  στην  εκτόξευση  των  τιμών  ενέργειας,
• δ) μειώσεις  φόρων  ή  εκπτώσεις  στις  αδιαλείπτως  αυξανόμενες  τιμές  των  καυσίμων,
• ε)  φορολογία  υπερβάλλοντος  κέρδους,  και 
• στ)  νέα  μέτρα  σε  προοπτική  (ευρωπαϊκή  αγορά καυσίμων  και  στρατηγικών  αποθεμάτων, αναθεώρηση  της  αγοράς  άνθρακα, παραγωγή   και  χρήση  νέων  καθαρών  καυσίμων (π.χ. αιθανόλη), ηλεκτρική  μετατροπή  των  μεταφορών  και  της  βιομηχανίας, προώθηση  θερμομονώσεων, αντικατάσταση του  άνθρακα, του  χάλυβα  και του  αλουμινίου  από  σπάνιες  γαίες, λίθιο, παλλάδιο  ή  τιτάνιο,  γεωργία, κ.λ.π.,  ευρωπαϊκοί  κανόνες  και καθορισμός  της  τιμής  της  ηλεκτρικής  ενέργειας).

Ο  σχεδιασμός  και  η  υλοποίηση  των  προαναφερόμενων  μέτρων  στην  Ευρώπη  θα  δημιουργούσαν   άμεσα  συνθήκες  αντι-σοκ  στις  τιμές  της  ενέργειας, σε  συνδυασμό  με  μία  θετική  εξέλιξη  κατάπαυσης  του  πυρός  στην Ουκρανία  και  μείωσης  των  τιμών  των  ενεργειακών  προϊόντων  και  γενικότερα  των  εμπορευμάτων.

Σε  διαφορετική  περίπτωση  θα  επικρατήσει  η  άποψη  ότι η   κατάσταση  θα  λυθεί  από  μόνη  της  και  η  ασκούμενη  πολιτική  θα  περιοριστεί  σε  μέτρα  προστασίας  της  αγοραστικής  δύναμης  προς  αποφυγή  της  έντονης  κοινωνικής  δυσαρέσκειας (X.Timbeau, 4/6/2022).

• Όμως,  σε   συνθήκες    διατήρησης   των  πληθωριστικών  πιέσεων  στην  Ευρώπη,  θα  είναι  ορατός  ο  κίνδυνος   επιλογής  της   Ευρωπαϊκής   Κεντρικής  Τράπεζας (ΕΚΤ)  μίας  περιοριστικής  νομισματικής  πολιτικής,  προκειμένου  να  αντιμετωπισθεί   με  νομισματικούς  όρους (αύξηση  επιτοκίων)  ένας  πληθωρισμός  προσφοράς,  ο   οποίος  δεν  είναι  νομισματικής  προέλευσης (Olivier Passet, Xerfi, 2022).

Στην  κατεύθυνση  αυτή  ελλοχεύει  ο  κίνδυνος  δημιουργίας  συνθηκών  στην  Ευρώπη  στασιμοπληθωρισμού  και  ύφεσης, νομισματικής  λιτότητας, αύξησης  των  τιμών  των  προϊόντων,  περιορισμού  των  επενδύσεων, αύξησης  της  ανεργίας, καθίζησης  της  αγοραστικής  δύναμης  των  ευρωπαίων  πολιτών, κ.λ.π.

Αντίθετα,  στην  προοπτική  υλοποίησης  των  προαναφερόμενων  μέτρων  αποτροπής  του  πληθωρισμού  στην  Ευρώπη  να  αποκτήσει  διάρκεια,  οι  κεντρικές  τράπεζες  θα  αποφάσιζαν  την  διατήρηση  των  επιτοκίων  τους  σε  χαμηλά  επίπεδα, προκειμένου  οι  δημόσιοι  φορείς  να  δαπανήσουν   περισσότερους  πόρους  μετασχηματισμού  της  προσφοράς  ενέργειας  και  μείωσης  των  τιμών  των  ενεργειακών  προϊόντων.