Άρθρο/Χαράλαμπος Παπασωτηρίου: Η γεωπολιτική κληρονομιά του 2024

Η μεγαλύτερη γεωπολιτική ανατροπή του 2024 ήταν η κατάρρευση του ιρανικού άξονα, που εκτεινόταν από το Ιράν στον Περσικό Κόλπο ως το συριακό καθεστώς Ασάντ, τη λιβανέζικη Χεσμπολάχ και την παλαιστινιακή Χαμάς στη Μεσόγειο. Η Χεσμπολάχ έχει δεχθεί συντριπτικά πλήγματα από τα οποία είναι αμφίβολο αν θα μπορέσει ποτέ να ανακάμψει. Τα κατάλοιπα της Χαμάς επιβιώνουν μόνο επειδή κρατούν ακόμα δεκάδες ομήρους, αλλιώς ο ισραηλινός στρατός θα είχε πλημμυρίσει τα τούνελ της με θαλασσινό νερό. 

Του Χαράλαμπου Παπασωτηρίου, καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής

Το καθεστώς Ασάντ κατάρρευσε αμαχητί.  Το ίδιο το Ιράν έχει αποδυναμωθεί από τα πλήγματα που δέχθηκε από το Ισραήλ. Μόνο οι Χούθι στη δυτική Υεμένη και κάποιες σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ έχουν απομείνει αλώβητοι στον ιρανικό άξονα.

Πέρα από το Ιράν, χαμένη από τις εξελίξεις στη Συρία είναι και η Ρωσία, που λόγω της βαθιάς εμπλοκής της στον Ρωσοουκρανικό Πόλεμο δεν ήταν σε θέση να υπερασπίσει τις βάσεις της εκεί. Κερδισμένο είναι το Ισραήλ, που αφόπλισε τις συριακές δυνάμεις για να μην κληρονομήσει ο Γκολάνι το οπλοστάσιο του Ασάντ και αποδειχθεί αμετανόητος τζιχαντιστής.

Κερδισμένη προς το παρόν είναι επίσης η Τουρκία, που υποστήριξε τις δυνάμεις του αλ Γκολάνι από τη σκοπιά των logistics. Δεν είναι σαφές κατά πόσο η Τουρκία ελέγχει τον Γκολάνι. Η Ελλάδα και η Κύπρος πάντως οφείλουν να εντείνουν την κινητοποίησή τους για να δυσχεράνουν τυχόν τουρκικό εγχείρημα επανάληψης του τουρκολιβυκού συμφώνου για τις θαλάσσιες ζώνες με τη Συρία.

Ο κύριος σκοπός της Τουρκίας στη Συρία πάντως είναι να εξουδετερώσει τη μαρξιστική κουρδική οργάνωση YPG, που ελέγχει μεγάλο μέρος της βορειοανατολικής Συρίας και φαίνεται να διοχετεύει όπλα στο ΡΚΚ – τουλάχιστον έτσι ισχυρίζονται οι Τούρκοι. Η επιβίωση της οργάνωσης, που συνέβαλε τα μέγιστα στην ήττα του «Ισλαμικού Κράτους», θα εξαρτηθεί από τις ΗΠΑ και το  Ισραήλ. Η αμερικανική στάση είναι αβέβαιη λόγω Τραμπ.

Αβέβαιη είναι επίσης η αμερικανική πολιτική στην Ουκρανία μετά τις 20 Ιανουαρίου (ορκωμοσία Τραμπ). Ένας γιος του Τραμπ «τουίταρε», ότι κατά την ημερομηνία αυτή θα κοπεί το χαρτζιλίκι (pocket money) που παίρνει ο Ζελένσκι.  Ο τωρινός ηγέτης της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία Μιτς Μακόνελ, που παραιτείται από το αξίωμα αυτό στο τέλος του έτους αλλά παραμένει γερουσιαστής, δήλωσε σε άρθρο του ότι θα αφιερωθεί στον σκοπό να παραμείνουν οι ΗΠΑ η πρωταγωνιστική δύναμη στη διεθνή πολιτική. Μαζί με τρεις άλλους αντιτραμπικούς ρεπουμπλικανούς γερουσιαστές (Σούζαν Κόλινς από το Μέιν, Λίζα Μουρκόφσκι από την Αλάσκα και  Μπιλ Κάσιντι από τη Λουιζιάνα), ο Μακόνελ μπορεί να δώσει στους δημοκρατικούς μια πλειοψηφία 51 από τους 100 γερουσιαστές, για να νομοθετήσουν τη συνέχιση της αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία, εφόσον συμβεί κάτι ανάλογο στη Βουλή των Αντιπροσώπων, όπου είναι επίσης οριακή η ρεπουμπλικανική πλειοψηφία.

Από τη σκοπιά της στρατιωτικής στρατηγικής ο Ρωσοουκρανικός Πόλεμος έχει εξελιχθεί ήδη από το 2023 σε στατικό πόλεμο κατατριβής, που αν κρατήσει πολύ ακόμα θα ευνοήσει τη Ρωσία, καθώς έχει μεγαλύτερο πληθυσμό. Από την  άλλη, η ρωσική πλευρά φαίνεται με τις μετωπικές επιθέσεις της στο Ντονμπάς να έχει μεγαλύτερες απώλειες.  Το ότι χρησιμοποιήθηκε δύναμη 10.000 Βορειοκορεατών στη ρωσική αντεπίθεση στο μέτωπο του Κουρκ – με βαριές απώλειες λόγω απειρίας τους – ίσως δείχνει ότι η ρωσική πλευρά έχει αρχίσει, όπως και η ουκρανική, να δυσκολεύεται να αντικαταστήσει τις απώλειές της.

*Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στο Πάντειο και πρόεδρος του ΕΣ του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)