JoDi:Πώς η εικόνα διαδικτυακού ακτιβισμού “ξεγέλασε” τους αλγόριθμους των social media-Ο κίνδυνος “Εικονικής πραγματικότητας”

Η εικόνα που δείχνει σκηνές σε καταυλισμό να σχηματίζουν τη φράση «All eyes on Rafah» («Όλα τα βλέμματα στη Ράφα»), ένα δημιούργημα τεχνητής νοημοσύνης στην πραγματικότητα, έγινε μέσα σε λίγα λεπτά από την εμφάνισή της viral στα social media. Πρόκειται για μια από τις πρώτες -αν όχι η πρώτη- καταγεγραμμένη περίπτωση διαδικτυακού ακτιβισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τη χρήση εικόνας που έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά με τεχνητή νοημοσύνη. Κατάφερε να παρακάμψει τους αυτοματοποιημένους ελέγχους των social media. Η πρωτοφανής αναπαραγωγή της γεννά προβληματισμούς. Είναι ένας τρόπος να φτάσει το μήνυμα παντού και να ενεργοποιήσει τον κόσμο ή μία εικονική ‘’πραγματικότητα΄΄ που μας απομακρύνει από τα πραγματικά γεγονότα, την ωμή βία, τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού;

Η εικόνα, που έχει αναπτυχθεί με ΑΙ, δε δείχνει κάποια περιοχή που να μοιάζει με τη Ράφα, αλλά… σκηνές. Μέσα σε λίγες μέρες την έχουν αναδημοσιεύσει παραπάνω από 50 εκατ. χρήστες στα social media. Η εικόνα έχει καταφέρει να παρακάμψει τους αυτοματοποιημένους ελέγχους των social media και να βρίσκεται συνεχώς στην κορυφή των τάσεων, χωρίς κάποια «ετικέτα» που να προειδοποιεί τον κόσμο ότι πρόκειται για ευαίσθητο περιεχόμενο, τη στιγμή που διάφορα βίντεο και φωτογραφίες που έχουν αναρτηθεί από Παλαιστίνιους και δημοσιογράφους και παρουσιάζουν την ωμή πραγματικότητα έχουν υποστεί περιορισμούς ή έχουν αφαιρεθεί εντελώς, επειδή παραβιάζουν όρους, εξαιτίας του σκληρού περιεχομένου που απεικονίζουν.

With tens of millions of shares via Instagram stories in less than 48 hours, and subsequent shares on X, Facebook and TikTok, this AI-generated image of tents reading "All Eyes on Rafah" has now become the most viral AI-generated image I've ever seen. pic.twitter.com/La8mUNBlF7

— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) May 29, 2024

Πρόκειται για μια από τις πρώτες -αν όχι η πρώτη- καταγεγραμμένη περίπτωση διαδικτυακού ακτιβισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τη χρήση εικόνας που έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά με τεχνητή νοημοσύνη. Η πρωτοφανής αναπαραγωγή της γεννά προβληματισμούς.

Στο libre μιλά ο Δημήτρης Ιωακειμίδης ή -όπως είναι γνωστός- JoDi. Είναι απίθανο να έχεις λογαριασμό σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης και να μην έχει περάσει από μπροστά σου κάποια δημιουργία του. Οδοντίατρος στο επάγγελμα, ερασιτεχνικά ασχολείται με τη γραφιστική. Και το αποτέλεσμα που χαρίζει δεν είναι καθόλου ερασιτεχνικό. Είναι ένας άνθρωπος που τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει τεράστια απήχηση στα κοινωνικά δίκτυα καταγράφοντας την ελληνική πραγματικότητα με εύστοχο και καυστικό τρόπο, και σε αυτές τις εκλογές βρίσκεται στο ευρωψηφοδέλτιο της ενωτικής πρωτοβουλίας ΜέΡΑ25 | Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά.

Εμείς βλέπουμε σκηνές, αλλά εκείνος μπορεί με ακρίβεια να περιγράψει αυτή τη δημιουργία.

«Η εικόνα απεικονίζει ένα τοπίο με μία τεράστια έκταση γεμάτη από αντικείμενα που μοιάζουν με οχήματα ή εμπορευματοκιβώτια. Αυτά τα αντικείμενα έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν τη φράση “ALL EYES ON RAFAH”. Η φράση είναι τοποθετημένη στο κέντρο της εικόνας και ξεχωρίζει λόγω του μεγέθους και της ευκρίνειάς της.

Μια αναλυτική περιγραφή της εικόνας: Στο βάθος της εικόνας φαίνονται βουνά και ένας ανοιχτός ουρανός με λίγα σύννεφα. Το τοπίο μοιάζει να είναι σε μια έρημη περιοχή ή μια αχανή πεδιάδα. Η περιοχή μπροστά από τα βουνά και τον ουρανό είναι γεμάτη με πάρα πολλά αντικείμενα που μοιάζουν με οχήματα ή εμπορευματοκιβώτια ενώ η πρόθεση του δημιουργού ήταν να απεικονίσει μια τεράστια έκταση προσφυγικού καταυλισμού. Αυτά τα αντικείμενα είναι τοποθετημένα με τέτοια ακρίβεια ώστε να σχηματίζουν λέξεις. Το μήνυμα συμπυκνώνεται στην φράση “ALL EYES ON RAFAH”, η οποία είναι σχηματισμένη, με το κάθε γράμμα να αποτελείται από πολλά ασπρα μεγαλύτερα αντικείμενα τοποθετημένα μαζί. Η φράση αυτή είναι το επίκεντρο της εικόνας και είναι ιδιαίτερα εμφανής λόγω της αντίθεσης με το υπόλοιπο τοπίο.

Το συνολικό στήσιμο της εικόνας υποδηλώνει ότι έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης, λόγω της κλίμακας και της ακρίβειας με την οποία έχουν τοποθετηθεί τα αντικείμενα. Μάλιστα παρατηρώντας κανείς με μεγαλύτερη ακρίβεια την εικόνα θα δει πως το κέντρο της με το μήνυμα έχει δημιουργηθεί πιθανότατα με την χρήση του Dall*E 3 ή του Stable Diffusion και έχει επεκταθεί με την χρήση του Generative Expand του προγράμματος Photoshop της Adobe. (παρατηρήστε πως εκτός του κεντρικού πλαισίου η ποιότητα της φωτογραφίας μειώνεται απότομα – πράγμα που υποδηλώνει πως δεν έχει φτιαχτεί εξ’ ολοκλήρου με μία φορά).

Η λεπτοδουλειά σε κάθε εικόνα, η οποία είναι φτιαγμένη με την χρήση κάποιου προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης, έγκειται κυρίως στο συνδυασμό της εντολής ή των εντολών (prompts) που θα χρησιμοποιήσει ο κάθε δημιουργός. Η επέκταση του περιλαμβάνει (τις περισσότερες φορές) επιπλέον χρήση prompt μέσω του Photoshop».

Ρωτήσαμε πώς κατάφερε η εικόνα να παρακάμψει τους αυτοματοποιημένους ελέγχους των social media και να γίνει viral. Είναι μια σειρά παραγόντων που αφορούν τη φύση και τη λειτουργία αυτών των πλατφορμών, θα πει ο JoDi κι εξηγεί:

“Oι αλγόριθμοι των social media είναι σχεδιασμένοι να εντοπίζουν και να περιορίζουν περιεχόμενο που παραβιάζει τους όρους χρήσης, όπως ρητορική μίσους, βία ή παραπληροφόρηση. Ωστόσο, εικόνες που φέρουν ένα μήνυμα πολιτικό ή κοινωνικό, όπως αυτή, μπορούν συχνά να περάσουν απαρατήρητες από τους αυτοματοποιημένους ελέγχους.

Η εικόνα που δείχνει τη φράση “ALL EYES ON RAFAH” πιθανόν θεωρήθηκε από τους αλγόριθμους ως απλώς μια γραφική απεικόνιση ή μια καλλιτεχνική δημιουργία, και όχι ως κάτι που παραβιάζει τους όρους χρήσης. Οι αλγόριθμοι δεν έχουν πάντα τη δυνατότητα να αντιληφθούν τα υπονοούμενα και τις πολιτικές ή κοινωνικές προεκτάσεις ενός μηνύματος, ειδικά αν αυτό παρουσιάζεται με τρόπο που δεν είναι προφανώς επιθετικός ή άμεσα αντιληπτός.

Επιπλέον, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι σχεδιασμένες να προωθούν περιεχόμενο που προκαλεί αλληλεπίδραση, όπως likes, shares και comments. Η εντυπωσιακή και πρωτότυπη φύση της εικόνας πιθανώς τράβηξε την προσοχή των χρηστών, οδηγώντας τους να την μοιραστούν ευρέως. Καθώς περισσότεροι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με την εικόνα, οι αλγόριθμοι των social media την προωθούν περαιτέρω, δημιουργώντας έναν κύκλο που αύξησε σε τέτοιο βαθμό τη διάδοσή της.

Τέλος, είναι πιθανό ότι η εικόνα προωθήθηκε αρχικά από λογαριασμούς με μεγάλη επιρροή (influencers), οι οποίοι μπορούν να παρακάμψουν ευκολότερα τους ελέγχους λόγω του μεγάλου αριθμού ακολούθων τους και της υψηλής αλληλεπίδρασης που έχουν τα posts τους. Η συνδυασμένη δράση των παραπάνω παραγόντων μπορεί να εξηγήσει πώς η συγκεκριμένη εικόνα κατάφερε να παρακάμψει τους αυτοματοποιημένους ελέγχους και να γίνει viral στα social media».

• Η χρήση εικόνων όπως αυτή μπορεί σίγουρα να περάσει ισχυρά μηνύματα ή τελικά η μεγάλη αναπαραγωγή μιας εικόνας δε σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει και αντίστοιχη ευαισθητοποίηση ή ενημέρωση; Η απάντηση βρίσκεται κάπου στη μέση θα πει ο ίδιος.  

«Η χρήση εικόνων όπως αυτή μπορεί σίγουρα να περάσει ισχυρά μηνύματα, ειδικά όταν πρόκειται για σημαντικά γεγονότα όπως η συνεχιζόμενη γενοκτονία στην Παλαιστίνη. Η οπτική ισχύς μιας εικόνας μπορεί να προκαλέσει μια στιγμιαία συναισθηματική αντίδραση στους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να κινητοποιήσει τους ανθρώπους περισσότερο από ό,τι ένα κείμενο με απλά λόγια. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές κρίσιμες παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η δύναμη του μηνύματος είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς οι εικόνες αυτές μπορούν να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση και να προκαλέσουν το ενδιαφέρον του κοινού. Παρόλα αυτά, ενώ οι εικόνες αυτές μπορούν να είναι πολύ ισχυρές, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να μην απεικονίζουν την πραγματική κατάσταση με ακρίβεια. Μπορεί να δημιουργήσουν μια εικονική πραγματικότητα που, αν και εντυπωσιακή, δεν αποδίδει πάντα την ωμή πραγματικότητα. Ειδικά, την τελευταία περίοδο, που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθημερινά πλημμυρίζουν από εικόνες που μεταφέρουν την φρίκη της γενοκτονίας που συντελείται στην Παλαιστίνη με τον πιο άμεσο τρόπο.

Η μεγάλη αναπαραγωγή μιας εικόνας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει και αντίστοιχη ευαισθητοποίηση ή ενημέρωση. Πολλές φορές, οι χρήστες μπορεί να μοιράζονται μια εικόνα χωρίς να κατανοούν πλήρως το μήνυμά της ή την πραγματική κατάσταση που απεικονίζει, απλώς επειδή είναι δημοφιλής ή εντυπωσιακή. Οι χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά συμμετέχουν σε τέτοιες τάσεις για να “ακολουθήσουν ένα trend” – δεδομένης και της τεράστιας έκτασης που πήρε ο διαμοιρασμός αυτής της εικόνας, χωρίς να έχουν πραγματική κατανόηση ή ενδιαφέρον για το θέμα. Αυτό μπορεί να μειώσει την πραγματική ευαισθητοποίηση και να μετατρέψει την όποια τέτοια εκστρατεία απλώς σε μια επιφανειακή πράξη.

Η απάντηση βρίσκεται πιθανώς κάπου στη μέση. Αν οι εικόνες αυτές συνοδεύονται από ακριβείς πληροφορίες και προωθούνται με τρόπο που ενισχύει την κατανόηση και την ευαισθητοποίηση του κοινού, τότε μπορούν να είναι ένας ισχυρός τρόπος για τη διάδοση της αλήθειας. Αντίθετα, αν οι εικόνες αυτές χρησιμοποιούνται χωρίς το κατάλληλο πλαίσιο ή αν παραποιούν την πραγματικότητα, τότε μπορεί να δημιουργήσουν μια εικονική πραγματικότητα που δεν αντανακλά την αλήθεια. Είναι σημαντικό να διατηρείται η ισορροπία μεταξύ της δύναμης της εικόνας και της ακρίβειας του μηνύματος που θέλει να περάσει».

Κρατάμε το συμπέρασμα, το πιο σημαντικό που θα πρέπει να ειπωθεί: «Η υπεύθυνη χρήση τέτοιων εικόνων μπορεί να οδηγήσει σε πραγματική ευαισθητοποίηση και ενημέρωση, ενώ η ανεξέλεγκτη ή ανεύθυνη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις».