Δημογραφικό/ Ο “αργός θάνατος” της Ευρώπης- Στοιχεία που σοκάρουν ανά χώρα

Ο πληθυσμός της Ευρώπης συρρικνώνεται ταχύτερα από τις προβλέψεις, ίσως το 2024 αποτελέσει σημείο καμπής, καθώς θα σημειωθεί μια άνευ προηγουμένου μείωση του πληθυσμού της εν καιρώ ειρήνης, προβλέπει ο ΟΗΕ.

Η μεγάλη εικόνα: Οι γεννήσεις σημειώνουν μεταπολεμικό χαμηλό σε Γαλλία και Ισπανία, χαμηλό 90 ετών στην Ελλάδα, στην Ιταλία είναι στο χαμηλότερο επίπεδο από τότε που δημιουργήθηκε το σύγχρονο ιταλικό κράτος (1861), στη Φινλανδία είναι οι λιγότερες αφότου άρχισε η συλλογή δεδομένων (1776). Η Γερμανία έχει περίπου 2 εκατ. ανθρώπους 20 – 64 ετών λιγότερους από το 1998, την επόμενη δεκαετία θα χάσει άλλο 10% ανθρώπων σε παραγωγικές ηλικίες.

Financial Times: Το δημογραφικό tipping point της Ευρώπης

Στην Τέλενδο, ένα μικροσκοπικό ελληνικό νησί στο Αιγαίο, ο Σάββας Γλινάτσης ήταν μέχρι πρόσφατα ο μοναδικός μαθητής στο δημοτικό σχολείο.

Πριν από μια δεκαετία το νησί είχε πάνω από 100 μόνιμους κατοίκους, αλλά τώρα, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ο πληθυσμός είναι κοντά στους 60. Ο Σάββας, ήταν το μοναχοπαίδι του νησιού.

«Ήταν εντελώς μόνος», λέει η μητέρα του, Μαρία Πλάτση, η οποία αποφάσισε πέρυσι να μετακομίσει με τον γιο της στην Κάλυμνο. «Μακάρι ο Σάββας να μπορούσε να πάει σχολείο στην Τέλενδο όπως κι εγώ, αλλά δεν αντέχω να βλέπω το παιδί μου να απομονώνεται», λέει.

Η Ελλάδα, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σε μια προσπάθεια να επιβραδύνει τη δημογραφική πτώση, εφαρμόζει οικονομικά κίνητρα για κάθε παιδί. Φέτος, η κυβέρνηση αύξησε το επίδομα γέννησης από 2.000 ευρώ σε 2.400-3.500 ευρώ με βάση τα μέλη της οικογένειας.

Από την επανεκλογή της η κεντροδεξιά κυβέρνηση, έχει δεσμευτεί να αντιμετωπίσει τις δημογραφικές προκλήσεις της χώρας, ιδρύοντας για πρώτη φορά Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας με στόχο την αντιμετώπιση των χαμηλών ποσοστών γεννήσεων.

Κλείνουν σχολεία στην Ιταλία

Αλλά και στην Ιταλία, σχολεία κλείνουν ή συγχωνεύονται λόγω έλλειψης μαθητών. Στο Τράπανι, μια μικρή πόλη της Σικελίας, η μετανάστευση έχει προσφέρει μια σημαντική αύξηση του αριθμού παιδιών. «Η μείωση του πληθυσμού είναι μια πρόκληση για εμάς, αγωνιζόμαστε να έχουμε τον ελάχιστο αριθμό μαθητών για να δημιουργήσουμε μια τάξη», λέει η Anna Maria Sacco, επικεφαλής του Ciaccio Montalto, ενός εκπαιδευτικού φορέα που εποπτεύει τέσσερα σχολεία. «Αυτό που μας έσωσε είναι μαθητές που γεννήθηκαν στο εξωτερικό».

Από το 2019, ο αριθμός των αλλοδαπών μαθητών αυξήθηκε κατά περισσότερο από 50% στο δημοτικό σχολείο που διευθύνει, περιορίζοντας τη μείωση του συνολικού αριθμού μαθητών στο 15%.

Οι γεννήσεις σημείωσαν μεταπολεμικό χαμηλό στη Γαλλία και την Ισπανία και χαμηλό 90 ετών στην Ελλάδα. Στην Ιταλία βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο από τότε που δημιουργήθηκε το σύγχρονο κράτος το 1861, ενώ στη Φινλανδία είναι οι χαμηλότερες από τότε που ξεκίνησε η συλλογή δεδομένων το 1776.

Το ποσοστό γονιμότητας της ΕΕ μειώθηκε στο 1,46% το 2022, φτάνοντας το 1,16% στην Ισπανία, το 1,24% στην Ιταλία και στο 1,29% στην Πολωνία.

Σημείο καμπής για τον πληθυσμό της Ευρώπης

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ, το 2024, μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής στην ιστορία της ΕΕ, σηματοδοτώντας μια άνευ προηγουμένου συρρίκνωση σε καιρό ειρήνης. Είναι σαφές ότι η από καιρό προβλεπόμενη δημογραφική κατάρρευση, φαίνεται να έρχεται νωρίτερα από τους υπολογισμούς των ειδικών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μείωση του πληθυσμού στις παραγωγικές ηλικίες 20 έως 64 ετών, που συνεισφέρουν στο μεγαλύτερο μέρος των φορολογικών εσόδων.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, από το ανώτατο όριο των 270 εκατομμυρίων το 2011, το εργατικό δυναμικό συρρικνώθηκε σε περίπου 261 εκατομμύρια φέτος. Σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό, το ποσοστό του ενεργού πληθυσμού κορυφώθηκε στο 61,4% το 2008 και τώρα έχει μειωθεί στο 58%.

Η Γερμανία έχει χάσει περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους ηλικίας 20 έως 64 ετών από το 1998, όταν είχε φτάσει στο ανώτατο επίπεδο. Την επόμενη δεκαετία, η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ πρόκειται να χάσει άλλο 10% εκατό των ατόμων παραγωγικής ηλικίας, δηλαδή περίπου 5 εκατομμύρια.

Το ΔΝΤ προβλέπει ότι οι συνολικές ευρωπαϊκές ώρες εργασίας θα μειωθούν τα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ στις ΗΠΑ, θα συνεχίσουν να αυξάνονται.

Ομοίως, η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη γήρανση προβλέπει ότι η εισροή εργαζομένων θα μειωθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 2020, παρά την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.

«Θα χρειαστεί να κάνουμε μεγάλες επενδύσεις για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτουμε, αντί να προσπαθούμε να αυξήσουμε το ποσοστό γονιμότητας», λέει ο Wolfgang Lutz, ιδρυτικός διευθυντής του Κέντρου Δημογραφίας και Παγκόσμιου Ανθρώπινου Κεφαλαίου Wittgenstein στη Βιέννη.

Παράλληλα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για «κοινωνικές συγκρούσεις και απώλειες, με αντίκτυπο στην ευημερία των Ευρωπαίων».

Η αύξηση μεταναστών

Ενώ τις τελευταίες δεκαετίες η μετανάστευση συνέβαλε στη στήριξη του πληθυσμού και η αυξημένη συμμετοχή μεταναστών και γυναικών στο εργατικό δυναμικό αντιστάθμισε την επιταχυνόμενη μείωση στις παραγωγικές ηλικίες, σύντομα αυτοί οι παράγοντες δεν θα είναι αρκετοί.

Την ίδια ώρα, η επιλογή της αυξημένης μετανάστευσης, είναι ένα πολιτικά φορτισμένο θέμα σε πολλες χώρες, με τα λαϊκιστικά αντιμεταναστευτικά κόμματα να επενδύουν στη ξενοφοβία, για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη.

Μέρος της συζήτησης ενόψει των ευρωεκλογών, η θεωρία της «μεγάλης αντικατάστασης» από ομάδες που πιστεύουν ότι οι φιλελεύθερες ελίτ προωθούν τη μετανάστευση των μη λευκών, για να υπονομεύσουν την εθνική και πολιτιστική ομοιογένεια.

Η τάση των γεννήσεων είναι απίθανο να αντιστραφεί, σύμφωνα με τη Σάρα Χάρπερ, καθηγήτρια γεροντολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης: «Καλύτερη εκπαίδευση και ανεξαρτησία σημαίνει ότι οι γυναίκες δεν έχουν πια την υποχρέωση της αναπαραγωγής».

Πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει περισσότερα από το «μέρισμα μακροζωίας» της, αξιοποιώντας τις υγιέστερες παλαιότερες γενιές και σπάζοντας τα ταμπού σχετικά με τη γήρανση.

Πηγή: KREPORT, FT