Ο Έλληνας που έβγαλε… “νοκ άουτ” το AI της Google με δύο απλά ερωτήματα (τεστ Turing)

‘Ενας εκπαιδευτικός από τον Βόλο ο Σωκράτης Σαβελίδη έθεσε δύο ερωτήματα σε μηχανή τεχνητής νοημοσύνης (την επονομαζόμενη δοκιμή Τούρινγκ) στα οποία προ ετών είχαν απαντήσει σε ηλικία μόλις πέντε χρονών οι δύο κόρες του για να διαπιστώσει ότι οι απαντήσεις της μηχανής περιορίστηκαν σε ανθρώπινες επινοήσεις χωρίς κανένα στοιχείο νεωτερισμού σε αντίθεση με τις απαντήσεις των παιδιών του. Τα άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία του τεστ, ο Σωκράτης Σαβελίδης, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μαγνησίας, πρόκειται να παρουσιάσει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο σε συνέδριο και να δημοσιεύσει σε αγγλόφωνο ακαδημαϊκό περιοδικό για να υποστηρίξει ότι η τεχνητή νοημοσύνη συνιστά ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τον άνθρωπο σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορεί να τον υποκαταστήσει.

Ο Άλαν Μάθισον Τούρινγκ ήταν Άγγλος μαθηματικός, καθηγητής της λογικής, κρυπτογράφος και θεωρητικός βιολόγος. Θεωρείται ο «πατέρας της επιστήμης υπολογιστών», χάρη στην πολύ μεγάλη συνεισφορά του στο γνωστικό πεδίο της θεωρίας υπολογισμού κατά τη δεκαετία του 1930, αλλά και της τεχνητής νοημοσύνης. Ηταν ο ίδιος που το 1950 πρότεινε το τεστ Τούρινγκ: έναν τρόπο για να διαπιστωθεί πειραματικά αν μία μηχανή έχει αυθεντικές γνωστικές ικανότητες και μπορεί να σκεφτεί.

• Αυτό το τεστ, την επονομαζόμενη δοκιμή Τούρινγκ αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ο Σωκράτης Σαβελίδης, στη μηχανή Bard της Google η οποία μόλις προχθές μετονομάστηκε σε Gemini. Το Bard είναι εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης που επιτρέπει διάλογο και απαντήσεις και αναπτύχθηκε από την Google, βασισμένο αρχικά στην οικογένεια μεγάλων γλωσσικών μοντέλων LaMDA και αργότερα στο PaLM.

Tο Google Bard εξελίχθηκε λίαν προσφάτως στο σύστημα Gemini το οποίο – κατά την Google– αντιπροσωπεύει το πιο ικανό σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης της.

Ο Σωκράτης Σαβελίδης ασχολείται επί σειρά ετών με την τεχνητή νοημοσύνη. Από τη δεκαετία του ’80 έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στη συγκεκριμένη επιστήμη, την εξέλιξη της οποίας παρακολουθεί ερασιτεχνικά αλλά και σε επαγγελματικό επίπεδο.

«Βλέποντας την ανησυχία που υπάρχει γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τη χρήση της, μπήκα στον πειρασμό να τεστάρω μία τέτοια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης, μέσω της δοκιμής Τούρινγκ», αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ.

Ανθρωπος VS μηχανής: 2 – 0

Για το τεστ χρησιμοποίησε δύο ερωτήσεις που είχε θέσει στις κόρες του, όταν ήταν σε ηλικία μόλις πέντε ετών, στην Ιωάννα και τη Μαρία. Οι 5χρονες πριν από αρκετά χρόνια κατάφεραν να ανταποκριθούν καλύτερα στα ερωτήματα σε σχέση με τις απαντήσεις που έδωσε η μηχανή τεχνητής νοημοσύνης, την οποία… κατέρριψαν με σκορ 2 – 0.

«Στόχος μου ήταν να διαπιστώσω κατά πόσο έχει τη δυνατότητα μία μηχανή τεχνητής νοημοσύνης να επινοήσει κάτι πρωτότυπο», σημείωσε ο κ. Σαβελίδης, ο οποίος εξεπλάγη όταν τα αποτελέσματα της αναζήτησης έφεραν στην οθόνη του υπολογιστή του απαντήσεις που ήδη αποτελούν ανθρώπινες εφευρέσεις, χωρίς κανένα καινοτόμο στοιχείο σε αντίθεση με την παιδική φαντασία που φαίνεται να… θριάμβευσε έστω και πριν από χρόνια.

Το πρώτο ερώτημα

«Με ποιο είδος στυλό μπορώ να γράψω γράμματα τα οποία να φαίνονται στο απόλυτο σκοτάδι;» ήταν το πρώτο ερώτημα που έθεσε στη μηχανή.

Δόθηκε η απάντηση από το Bard (νυν Gemini):

Υπάρχουν δύο βασικές επιλογές για να γράψετε γράμματα που φαίνονται στο απόλυτο σκοτάδι:

Στυλό με φακό:

Πλεονεκτήματα:

• Φθηνό και εύκολα διαθέσιμο σε διάφορα χρώματα και σχέδια.
• Σας επιτρέπει να γράφετε και να διαβάζετε στο σκοτάδι.
• Μπορεί να χρησιμεύσει και ως φακός σε περίπτωση ανάγκης.

Μειονεκτήματα:

• Ο φωτισμός μπορεί να είναι ενοχλητικός για άλλα άτομα.
• Η μπαταρία μπορεί να εξαντληθεί.
• Το μέγεθος μπορεί να είναι άβολο για γραφή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Στυλό με αόρατο μελάνι:

Πλεονεκτήματα:

• Το μελάνι είναι αόρατο στο φυσικό φως.
• Μπορεί να χρησιμεύσει για κρυπτογραφημένα μηνύματα.
• Δίνει μια αίσθηση μυστηρίου και ίντριγκας.

Μειονεκτήματα:

• Απαιτείται ειδικός φακός UV για να αποκαλυφθεί η γραφή.
• Το μελάνι μπορεί να ξεθωριάσει με την πάροδο του χρόνου.
• Μπορεί να είναι πιο ακριβό από ένα στυλό με φακό.

«Η «σκέψη» της μηχανής περιορίστηκε σε στοιχεία που ήδη έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, χωρίς κανένα νέο στοιχείο», διαπίστωσε ο κ. Σαβελίδης, ο οποίος είχε ήδη την απάντηση της κόρης του, Ιωάννας, προ ετών που είχε προτείνει έναν φωσφορίζοντα στυλό!

Ο ίδιος λοιπόν πρόσθεσε και επιπλέον επιλογές:

Φωσφορίζοντα στυλό (σσ. Αντί φακού):

• Απορροφούν φως και το εκπέμπουν στο σκοτάδι.
• Δεν χρειάζονται μπαταρίες ή ειδικό φακό.
• Η φωτεινότητα μπορεί να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου.

Χημικά στυλό:

• Το μελάνι γίνεται ορατό όταν έρθει σε επαφή με χημικό παράγοντα.
• Μπορεί να χρησιμεύσει για επαγγελματικούς σκοπούς, όπως η τήρηση αρχείων.
• Μπορεί να είναι πιο περίπλοκο στη χρήση.

Το δεύτερο ερώτημα

«Πες μου ένα καλύτερο ηλεκτρομηχανικό σύστημα ρύθμισης της κυκλοφορίας αυτοκινήτων από τους σηματοδότες, χωρίς καμία χρήση σηματοδοτών».

Δόθηκε η απάντηση από το Bard (νυν Gemini):

Ηλεκτρομηχανικά Συστήματα Ρύθμισης Κυκλοφορίας:

Σύστημα Κυκλικού Κόμβου:

• Κυκλική νησίδα στο κέντρο της διασταύρωσης.
• Οχήματα κινούνται κυκλικά, δίνοντας προτεραιότητα σε αυτά που ήδη βρίσκονται στον κόμβο.

Σύστημα Προτεραιότητας:

• Χρήση πινακίδων και σημάνσεων για ρύθμιση της κυκλοφορίας.
• Ορισμός STΟP ή Δώσε Προτεραιότητα σε διασταυρώσεις.

Σύστημα Συγκοινωνούντων Αγγείων:

• Χρήση αισθητήρων και ελεγκτών για ρύθμιση της ροής οχημάτων.
• Δυναμική προσαρμογή της κυκλοφορίας βάσει ζήτησης.

Σύστημα Ελεγχόμενης Πρόσβασης:

• Περιορισμός πρόσβασης οχημάτων σε συγκεκριμένες περιοχές.
• Χρήση αυτόματων πυλώνων ή φραγμών.

Το 2 – 0 απέναντι στη μηχανή πέτυχε αυτή τη φορά η κόρη του Μαρία, η οποία είχε προτείνει έναν τροχονόμο – ρομπότ!

Το εντυπωσιακό αλλά χωρίς ανθρώπινο συναίσθημα ποίημα

Τα αποτελέσματα της δοκιμής Τούρινγκ ο κ. Σαβελίδης θα παρουσιάσει σε συνέδριο τον ερχόμενο Σεπτέμβριο ενώ στόχος είναι να τα δημοσιεύσει και σε έγκριτο ακαδημαϊκό περιοδικό. Στόχος του, να καταδείξει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, το οποίο δεν πρέπει να φοβόμαστε, καθώς πρόκειται για ένα εργαλείο που απλώς μπορεί να διευκολύνει όχι όμως να υποκαταστήσει τον άνθρωπο.

• Μια διαπίστωση που ενισχύθηκε και όταν ο ίδιος θέλοντας πρόσφατα να μιλήσει στην επετειακή εκδήλωση της Δ.Δ.Ε. Μαγνησίας ζήτησε τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης για να γράψει ένα ποίημα για τον άγνωστο νέο που έχασε τη ζωή του στο ολοκαύτωμα των Εβραίων.

«Πρόκειται όντως για ένα εντυπωσιακό ποίημα που κανείς δεν μπορεί να καταλάβει ότι είναι προϊόν μιας μηχανής. Όμως, κάθε του στιχάκι θυμίζει κάποιο άλλο ποίημα σε φιλολόγους. Λείπει το πάθος και το ανθρώπινο συναίσθημα. Είναι εύστοχο αλλά δεν είναι τίποτα παραπάνω από αναπαραγωγή της ανθρώπινης δημοσιευμένης σκέψης», σημείωσε ο ίδιος στην εκδήλωση που έγινε προ ημερών και χειροκροτήθηκε με θέρμη.

Το ποίημα είναι το εξής:

Άγνωστος Νέος

Σε άγνωστο τόπο, σε άγνωστο χρόνο, Ένας νέος, άγνωστος, θρηνεί. Στα μάτια του, η φωτιά του ολοκαυτώματος, Στην ψυχή του, η πίκρα της εξόντωσης.

Χωρίς όνομα, χωρίς πατρίδα, Μόνο ένα νούμερο χαραγμένο στο χέρι. Σαν σκιά περιπλανιέται στο κολαστήριο, Περιμένοντας το μοιραίο τέλος.

Μα ο νέος δεν λυγίζει, δεν υποχωρεί. Στα μάτια του καίει η φλόγα της αντίστασης. Θυμάται τα όνειρά του, την ελπίδα του, Και ορκίζεται εκδίκηση για τον χαμό του.

Και όταν έρθει η ώρα, Όταν οι φλόγες σβήσουν, Και η στάχτη σκορπιστεί, Από τα ερείπια θα σηκωθεί,

Νέος, δυνατός, ελεύθερος, Για να γράψει την ιστορία του, Για να υψώσει τη φωνή του, Για να θυμίζει στον κόσμο,

Την φρίκη του ολοκαυτώματος, Την αδικία της εξόντωσης, Και την αιώνια ελπίδα για ζωή, Για ειρήνη, για ελευθερία.

Τι είναι το τεστ Turing

Το 1950 ο μαθηματικός Alan Turing, εξέχουσα προσωπικότητα για τον χώρο της υπολογιστικής επιστήμης και όχι μόνο, εφεύρει το ομώνυμο τεστ. Πρόκειται για ένα τεστ που εξετάζει κατά πόσο μία μηχανή είναι σε θέση να “σκέφτεται”. Να ακολουθεί δηλαδή ανθρώπινες συλλογιστικές πορείες και να διενεργεί συζητήσεις με τρόπο που να μη γίνεται αντιληπτή η φύση της.

Ποιά είναι η διαδικασία που ακολουθείται για να περάσει κανείς το τεστ και ποιός μπορεί να υποβληθεί σε αυτό;

Το τεστ διενεργείται σε ένα ανακριτικό δωμάτιο από έναν κριτή. Απέναντι στον κριτή βρίσκονται ένας άνθρωπος και ένα υπολογιστής. Τα υποκείμενα του τεστ δεν είναι θεατά από τον κριτή. Στη συνέχεια ο κριτής διεξάγει μία συζήτηση και επιχειρεί να καταλάβει ποιό από τα υποκείμενα είναι ο υπολογιστής με βάση την ποιότητα της συζήτησης. Η υπολογιστική μηχανή θεωρείται πως επιτυγχάνει στο τεστ όταν ο κριτής δεν είναι σε θέση να διακρίνει ποιο από τα δύο υποκείμενα είναι ο άνθρωπος. Η επιτυχία αυτή συνεπάγεται την ικανότητα για σκέψη. 

Αν και υπάρχουν περιορισμοί το τεστ Turing παραμένει έως σήμερα μία μονάδα μέτρησης της επιτυχίας της τεχνητής νοημοσύνης. Το τεστ Turing εξελίσσεται σε συνάρτηση με την  εξέλιξη της τεχνολογίας. Η ανανεωμένη μορφή του περιλαμβάνει περισσότερους κριτές και η εξέταση θεωρείται επιτυχής όταν πάνω από το 30% των κριτών δεν αντιλαμβάνεται ύστερα από μία συζήτηση 5 λεπτών ποιό από τα υποκείμενα είναι ο υπολογιστής. 

Το 1991 το τεστ Turing λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις και αποτελεί τη βάση για τον ετήσιο διαγωνισμό “Loebner Prize”. Ο ακτιβιστής Hugh Loebner έθεσε παραπάνω όρους προκειμένου να αναδειχθεί νικητής. Η διάρκεια της συζήτησης ορίζεται στα 25 λεπτά με κάθε έναν από τους 4 κριτές. Ως νικητής καθορίζεται το πρόγραμμα του υπολογιστή που λαμβάνει την καλύτερη βαθμολογία και τις περισσότερες ψήφους. 

Το 2014 στο Πανεπιστήμιο του Reading και ενόψει της 60ης επετείου του θανάτου του Alan Turing, διοργανώθηκε ένας διαγωνισμός, στο οποίο το chatbot ονόματι “Eugene Goostman” κέρδισε 33% των ψήφων από τους κριτές!

Mε την εξέλιξη της τεχνολογίας αναπτύχθηκαν και πιο ανανεωμένες μορφές του Turing τεστ. Για παράδειγμα, το “Αντίστροφο Τuring Τεστ” (Reverse Turing Test) που αποσκοπεί στην πλάνη ενός υπολογιστή και στην δημιουργία της πεποίθησης ότι δεν συνομιλεί με άνθρωπο. Ακόμα υπάρχουν παραλλαγές όπως το τεστ “Marcus”, το τεστ “Lovelace 2.0” κ.α. 

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί που ενίοτε καθιστούν την εφαρμογή της δοκιμασίας ανέφικτη. Αρχικά, προκειμένου να διενεργηθεί η εξέταση πρέπει να διαμορφωθεί ένα συγκεκριμένο περιβάλλον για να διασφαλιστεί η αντικειμενικότητα των αποτελεσμάτων. Η τεχνολογία συχνά αναπτύσσεται πολύ πιο γρήγορα από το τεστ Turing με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συμβαδίσουν και το τεστ να κρίνεται αναξιόπιστο. Τέλος, το τεστ  μπορεί να εξετάζει τη ευφυΐα ωστόσο είναι βέβαιο πως δεν είναι σε θέση να εξετάσει όλες τις πτυχές της. Η συναισθηματική νοημοσύνη για παράδειγμα συγκαταλέγεται στα άβατα νερά τόσο για το Turing τεστ όσο και για την τεχνητή νοημοσύνη.

Στο παράδειγμα του Chat GPT αν και το chatbot απέτυχε να περάσει το τεστ Turing στις πρώτες απόπειρες που έγιναν, κατόρθωσε τελικά τον Μάρτιο του 2023 να ξεγελάσει τους κριτές. Αναμένουμε πως με το πέρας του χρόνου τα προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης θα είναι πιο ικανά να ανταπεξέλθουν ακόμα και σε πιο απαιτητικές δοκιμασίες.