Ανάλυση/ Το 1/4 του ονομαστικού πλούτου τους έχασαν οι Έλληνες σε 15 χρόνια- Αύξηση κατά 57% στην Ευρωζώνη την ίδια περίοδο

Με όλο και μικρότερη περιουσία αλλά και με λιγότερα χρέη! Το φτωχότερο ήμισυ της ελληνικής κοινωνίας έχασε την τελευταία 15ετία το ένα τρίτο της περιουσίας του, πλην όμως περιόρισε στο μισό τα χρέη του. Ως αποτέλεσμα, ο καθαρός πλούτος του (αν δηλαδή αφαιρεθούν οι οφειλές) μειώθηκε μόνο 23% – απώλεια αντίστοιχη εκείνης που υπέστησαν οι πλουσιότεροι. Εκείνοι όμως κατάφεραν να προστατεύσουν καλύτερα την περιουσία τους, χάνοντας μόνο το ένα τέταρτο (οι πολύ πλούσιοι το ένα πέμπτο), ενώ παράλληλα μείωσαν λιγότερο τα χρέη τους (οι πάρα πολύ πλούσιοι τα αύξησαν 30%).

Αξιοποιώντας τα στοιχεία των εθνικών κεντρικών τραπεζών, η ΕΚΤ κατηγοριοποίησε τα δεδομένα, από το 2009 μέχρι το 2023, για κάθε κράτος-μέλος, ανά περιουσιακό στοιχείο, είδος οφειλής και πηγή εισοδήματος (μισθωτή εργασία, ελεύθερο επάγγελμα, συντάξεις κλπ). Σε κάθε κατηγορία κατέταξε τα νοικοκυριά με βάση τον πλούτο τους: πρώτα το φτωχότερο 50%, μετά η ομάδα 51%-60% (όσοι έχουν πλούτο μεγαλύτερο του 50% των νοικοκυριών αλλά μικρότερο του πλουσιότερου 40%) και, ανά 10%, μέχρι την ομάδα 91%-100% με το πλουσιότερο 10% των νοικοκυριών. Ακολουθούν βασικά συμπεράσματα, παράλληλα παρουσιάζονται οι μεταβολές για το σύνολο της Ευρωζώνης:

Χάσαμε 220 δισ. σε 15 χρόνια, 57% η αύξηση πλούτου στην Ευρωζώνη!

Ο καθαρός πλούτος των ελληνικών νοικοκυριών το καλοκαίρι του 2009 ξεπερνούσε τα 968 δισ. ευρώ – τον Ιούλιο του 2023 υπολειπόταν των 750 δισ. ευρώ – περίπου 22,5% χαμηλότερα. Σε σχέση με το καλοκαίρι του 2018, όταν ολοκληρώθηκε το 3^ο Μνημόνιο, έχει αυξηθεί 8,3%, πλην όμως την ίδια περίοδο ο καθαρός πλούτος του μέσου νοικοκυριού στην Ευρωζώνη αυξήθηκε σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερο (29,5%). Σε βάθος 15ετίας, δε, στην Ευρωζώνη καταγράφεται αύξηση 57%.

Οι χαμένοι

Στην Ελλάδα, σε σχέση με το 2009, τη μεγαλύτερη απώλεια έχουν υποστεί οι άνεργοι, των οποίων ο πλούτος μειώθηκε 29%. Από κοντά και οι μισθωτοί (-27%), μικρότερες ήταν οι απώλειες για τους συνταξιούχους (-20%), ενώ ο πλούτος των αυτοαπαχολούμενων έχει αυξηθεί 16%. Ισχυρότερο ήταν το πλήγμα για τα νοικοκυριά με ιδιόκτητη κατοικία (-24%), εξαιτίας της υποχώρησης των τιμών στα ακίνητα.

Στο σύνολο της Ευρωζώνης, αντίθετα, οι ιδιοκτήτες ακινήτων είδαν τον πλούτο τους να αυξάνεται σχεδόν κατά 50%, χάρη στην αύξηση των τιμών. Ακόμα μεγαλύτερη αύξηση (57%) καταγράφεται για τον μέσο πλούτο των μισθωτών, ξεπερνώντας εκείνη των αυτοαπασχολούμενων (43%). Ως αποτέλεσμα, το 2009 ο πλούτος των μισθωτών στην Ελλάδα αντιστοιχούσε στο 96% του μέσου όρου στην Ευρωζώνη, ενώ το 2023 μόλις στο 45%.Χαρακτηριστικό της απόκλισης είναι ότι ακόμα οι άνεργοι, κατηγορία με τη μικρότερη αύξηση στην Ευρωζώνη (19%), ξεπερνούν τους πλέον κερδισμένους στην Ελλάδα.

Χειρότερες είναι οι επιδόσεις στην Ελλάδα και μετά το τέλος του 3^ου Μνημονίου. Η μεγαλύτερη απόκλιση καταγράφεται μεταξύ των ανέργων (μείωση 15% στην Ελλάδα, αύξηση 17% στην Ευρωζώνη) και των ιδιοκτητών κατοικιών (αύξηση 7% έναντι 27%, και πάλι λόγω της χειρότερης επίδοσης της ελληνικής αγοράς ακινήτων). Σημαντική είναι η υστέρηση στους συνταξιούχους (αύξηση 6% έναντι 22%), ενώ αντίθετα οι αυτοαπασχολούμενοι και κυρίως οι μισθωτοί υπολείπονται λίγο της μέσης αύξησης πλούτου στην Ευρωζώνη.

Οι απώλειες ανά ομάδα πλούτου

Αν κατατάξουμε τα νοικοκυριά με βάση τον καθαρό τους πλούτο και απομονώσουμε το φτωχότερο ήμισυ, στην Ελλάδα υπέστη μια μείωση πλούτου 23%, έναντι αύξησης 60% σε όλη την Ευρωζώνη. Ακόμα μεγαλύτερη απώλεια υπέστησαν οι κάπως πλουσιότεροι (-29% για την ομάδα 51%-60%, -28% για τους 61%-70%), ενώ η κατάσταση είναι ελαφρώς καλύτερη για τους ακόμα πιο πλούσιους (-24% για τους 71%-80% και -23% για το πλουσιότερο 20%). Στο σύνολο της Ευρωζώνης καταγράφεται αύξηση του πλούτου για όλες τις ομάδες, με το πλουσιότερο 10% να αυξάνει τον πλούτο του πάνω από 50%.

Περίπου το ένα τέταρτο του ονομαστικού πλούτου τους έχασαν τα ελληνικά νοικοκυριά τα τελευταία 15 χρόνια. Αντίθετα ο πλούτος των νοικοκυριών της Ευρωζώνης αυξήθηκε κατά μέσο όρο 57%! Κι αν αυτά οφείλονται στα χρόνια των Μνημονίων, η τελευταία 5ετία δεν σκορπά αισιοδοξία: Η μεγαλύτερη απόκλιση καταγράφεται σε ανέργους ενώ σε καλύτερη θέση είναι αυτοαπασχολούμενοι και μισθωτοί. Αυτά είναι μεταξύ όσων προκύπτουν από τα στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα η ΕΚΤ, για την εξέλιξη του πλούτου των νοικοκυριών της Ευρωζώνης την τελευταία 15ετία.

Μικρή αύξηση πλούτου μετά το 3^ο Μνημόνιο

Μετά το τέλος του 3^ου Μνημονίου ο πλούτος όλων των εισοδηματικών ομάδων αυξήθηκε και στην Ελλάδα. Το φτωχότερο 50% είχε τη μεγαλύτερη αύξηση (23%), ενώ για το πλουσιότερο ήμισυ ο πλούτος αυξήθηκε με μονοψήφια ποσοστά (9% για το πλουσιότερο 10%). Στην Ευρωζώνη οι αυξήσεις ήταν πολύ μεγαλύτερες, με την αύξηση για το φτωχότερο 50% να υπερβαίνει το 40%.

Ως αποτέλεσμα των δυναμικών αυτών, ενώ το 2009 το φτωχότερο 50% στην Ελλάδα είχε σχεδόν διπλάσιο πλούτο του μέσου όρου της Ευρωζώνης, με το τέλος των Μνημονίων, το 2018, η διαφορά είχε σχεδόν εξανεμιστεί και το 2023 είχε 7% λιγότερο.

Πλουσιότεροι του μέσου όρου της Ευρωζώνης (κατά 13%) ήταν το 2009 και όσοι ανήκαν στην επόμενη ομάδα, στο 51% με 60% της κατανομής. Το 2018 είχαν πλέον τα τρία τέταρτα του πλούτου στην Ευρωζώνη και το 2023 μόλις το 60%. Όσοι ανήκαν στην ομάδα 61%-70% είχαν το 2009 πλούτο αντίστοιχο του μέσου όρου, ενώ τώρα σχεδόν τον μισό. Η κατάσταση επιδεινώνεται για ακόμα υψηλότερο πλούτο και τελικά, το πλουσιότερο 10% είχε το 2009 λιγότερο από τα τρία τέταρτα του μέσου πλούτου του πλουσιότερου 10% της Ευρωζώνης και το 2023 λίγο παραπάνω από το ένα τρίτο.

Ανισότητες: Μικρότερες στην Ελλάδα απ’ ό,τι στην Ευρωζώνη

Οι ανισότητες παραμένουν σαφώς μικρότερες στην Ελλάδα: Τα νοικοκυριά στο 51%-60% της κατανομής, έχουν σχεδόν τριπλάσιο πλούτο από το φτωχότερο ήμισυ, ενώ σε όλη την Ευρωζώνη 4,5 φορές περισσότερο.

Η ‘ψαλίδα’ ανοίγει σταδιακά, για τα υψηλότερα κλιμάκια της κατανομής, φτάνοντας στο πλουσιότερο 10%, να έχει στην Ελλάδα 21 φορές τον πλούτο του φτωχότερου ήμισυ, έναντι σχέσης 1 προς 53 για όλη την Ευρωζώνη.

Δανεισμός: Πλουσιότεροι με… δανεικά

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέλιξη των δανειακών αναγκών, ανάλογα με το επίπεδο του πλούτου. Σε σχέση με το 2009, το φτωχότερο 50% στην Ελλάδα μείωσε κατά το ήμισυ τις οφειλές του. Στις πλουσιότερες κατηγορίες η μείωση είναι αισθητά μικρότερη και το πλουσιότερο 10% αύξησε τις οφειλές κατά 30%. Στο σύνολο της Ευρωζώνης, αντίθετα, το φτωχότερο ήμισυ περιόρισε τις οφειλές κατά 12% και οι πλουσιότεροι τις αύξησαν αρκετά.

Η διαφορά αυτή δεν προέκυψε στα χρόνια των Μνημονίων αλλά την τελευταία 5ετία, όταν το φτωχότερο 50% στην Ελλάδα περιόρισε κατά 40% τις οφειλές του, ενώ όλοι οι πλουσιότεροι τις αύξησαν (εντυπωσιακά η ομάδα 81%-90%).Τα στοιχεία παραπάνω για τον καθαρό πλούτο συνυπολογίζουν αυτή την εξέλιξη των δανείων, σε αντίθεση με τα παρακάτω στοιχεία για τα καθαρά περιουσιακά στοιχεία.

Περιουσιακά στοιχεία: μεγαλύτερες απώλειες για τους φτωχότερους

Εξετάζοντας μόνο την εξέλιξη των περιουσιακών στοιχείων (γράφημα στην κορυφή της επόμενης σελίδας), η εικόνα είναι διαφορετική: Από το 2009 η μείωση είναι μεγαλύτερη για το φτωχότερο 50% (έχασε πάνω από το ένα τρίτο των περιουσιακών στοιχείων) και περιορίζεται σταθερά καθώς ο πλούτος των νοικοκυριών αυξάνεται (το πλουσιότερο 10% έχασε λίγο παραπάνω από το ένα πέμπτο των περιουσιακών του στοιχείων).

Και στην Ευρωζώνη η χειρότερη απόδοση αντιστοιχεί στο φτωχότερο 50%, μόνο που σε αντίθεση με την Ελλάδα πρόκειται για αύξηση των περιουσιακών στοιχείων (κατά 22%). Τα κέρδη αυξάνονται για υψηλότερα κλιμάκια πλούτου και για με το πλουσιότερο 10% υπερβαίνουν το 50%.

Καταθέσεις: Χαμένοι όλοι, περισσότεροι οι φτωχότεροι

Στην Ελλάδα καταγράφεται μείωση στα περισσότερα κλιμάκια, με εξαίρεση το πλουσιότερο 10% , που υπέστη αρκετά μικρή μείωση. Στην Ευρωζώνη, τη μεγαλύτερη αύξηση είχαν οι καταθέσεις των αρκετά πλούσιων (όσων έχουν περισσότερες καταθέσεις από το 70% αλλά λιγότερες από το κορυφαίο 10%).

Ως προς την ακίνητη περιουσία, το πλουσιότερο 10% στην Ελλάδα υπέστη τη μεγαλύτερη μείωση. Η διαφορά, πάντως από τα υπόλοιπα κλιμάκια είναι μικρή – η μείωση της αξίας των ακινήτων υπήρξε βασικός λόγος μείωσης της περιουσίας των νοικοκυριών στην Ελλάδα και επηρέασε σε αντίστοιχο βαθμό όλα τα κλιμάκια. Στην Ευρωζώνη, αντίθετα, υπήρξε έντονη διαφοροποίηση, με την αξία των ακινήτων του φτωχότερου 50% να αυξάνεται σχεδόν κατά 20%, των πλουσιότερων 30%-45% και του πλουσιότερου 10% πάνω από 50%.

Τέλος, ειδικά για την περίοδο μετά το 3^ο Μνημόνιο, τα περιουσιακά στοιχεία του φτωχότερου 50% περιορίστηκαν ελαφρώς (4%) ενώ των πλουσιότερων αυξήθηκαν – οριακά των λιγότερο πλουσίων (2%) και κάπως περισσότερο (7%-9%) των ακόμα πλουσιότερων. Στην Ευρωζώνη το φτωχότερο 50% είδε τα περιουσιακά του στοιχεία να αυξάνονται κατά 20% και οι πλουσιότεροι ελαφρώς περισσότερο.

Την τελευταία 5ετία οι καταθέσεις αυξήθηκαν για όλα τα κλιμάκια – λίγο (3%) για το φτωχότερο 50%, ελαφρώς περισσότερο για τους λίγο πλουσιότερους (8%) και αρκετά περισσότερο για τους πιο πλούσιους (σχεδόν κατά ένα τρίτο για το πλουσιότερο 10%). Στην Ευρωζώνη η αύξηση ήταν μεταξύ 25% και 30% για τους περισσότερους, πλην του πλουσιότερου 10% (αύξηση μόλις 17%).

Η αξία της ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα περιορίστηκε ελαφρώς, με εξαίρεση το πλουσιότερο 10% (έχασε περίπου το ένα όγδοο της ακίνητης περιουσίας του). Στην Ευρωζώνη, αντίθετα, καταγράφηκε αύξηση – κατά περίπου ένα πέμπτο για το φτωχότερο 50%, κατά 24%-31% για τους πλουσιότερους και 36% για το πλουσιότερο 10%.

Αναδημοσίευση από το ενημερωτικό newsletter KREPORT