ΑΝΑΛΥΣΗ/ Κώστας Υφαντής: Γιατί δεν συμφέρει κανέναν η κλιμάκωση στη σύρραξη στη Μέση Ανατολή

;Υπάρχει ένα εφιαλτικό σενάριο: Η Χεζμπολά από τον Λίβανο μαζί με παραστρατιωτικές υποστηριζόμενες από το Ιράν δυνάμεις στην Συρία επιχειρούν να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο εναντίον του Ισραήλ. Το τελευταίο απαντά με όχι αναλογική άσκηση βίας. Η Τεχεράνη υιοθετεί τακτικές πολεμικού εκφοβισμού (war scare) και η Ισραηλινή αεροπορία προληπτικά πλήττει Ιρανικούς στρατιωτικούς στόχους.

Του Κώστα Υφαντή, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Διευθυντής του ΙΔΙΣ (www.idis.gr), Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το Ιράν απαντά και η σύγκρουση κλιμακώνεται με την εμπλοκή και των ΗΠΑ. Μπορεί κανείς/μία να σκεφτεί πολλές παραλλαγές με το αποτέλεσμα να είναι το ίδιο. Μια μεγάλη περιφερειακή σύγκρουση που θα λάβει αμέσως πολιτισμικά χαρακτηριστικά και που δύσκολα θα εκτονωθεί πριν αφήσει πίσω της χιλιάδες θύματα.

Αυτό που εντείνει την αβεβαιότητα είναι ότι τίποτε δεν είναι ίδιο με ότι είχαμε «συνηθίσει» στην Γάζα. Από το 2007 μέχρι το Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2023, υπήρχε ένα άτυπο modus vivendi. Η δράση της Χαμάς και η αντίδραση του Ισραήλ παρέμεναν σε «ανεκτά» επίπεδα.

Δηλαδή, δεν υπήρχε διάθεση κλιμάκωσης της σύγκρουσης. Τώρα είμαστε ακριβώς σε αυτό το σημείο: Η Χαμάς επίλεξε να μεταφέρει την σύγκρουση στο επίπεδο του ολοκληρωτικού πολέμου. Ο στόχος του Ισραήλ δεν είναι απλώς να τιμωρήσει τους δολοφόνους-τρομοκράτες αλλά να συντρίψει την Χαμάς.

Παρ’ όλα αυτά, ένας ευρύτερος πόλεμος σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν φαίνεται πιθανός. Η Παλαιστινιακή Αρχή στην Δυτική Όχθη γνωρίζει ότι η παραμικρή λάθος κίνηση θα φέρει την καταστροφή. Ούτε το Ιράν, ούτε η Χεζμπολά έχουν δείξει ότι θα επιθυμούσαν μια εμπλοκή με το Ισραήλ. Το γεγονός ότι η Χεζμπολά δεν συμμετείχε στην επίθεση της 7^η Οκτωβρίου ή δεν προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τις στεγμές που το Ισραήλ ήταν ευάλωτο δείχνει ότι μάλλον δεν υφίσταται τέτοιος σχεδιασμός.

Η Τεχεράνη αποστασιοποιήθηκε αμέσως και πέρα από την γνωστή αντισημιτική ρητορική δεν έχει κινηθεί καθόλου. Δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν ελκύεται από την προοπτική της σύγκρουσης με το Ισραήλ (και τις ΗΠΑ). Όσο για την Συρία, βασικός αντιπρόσωπος του Ιράν δεν έχει τις ικανότητες να χτυπήσει το Ισραήλ. Άλλοι ισχυροί περιφερειακοί παράγοντες θα κάνουν ότι περνά από το χέρι τους να αποφευχθεί η κλιμάκωση.

Πολλά θα εξαρτηθούν από το πως εξελίσσεται η Ισραηλινή επιχείρηση. Αν δεν εξελιχθεί σύμφωνα με τους ισραηλινούς σχεδιασμούς, τότε ίσως το Ιράν και η Χεζμπολά υποκύψουν στον πειρασμό να εμπλακούν στρατιωτικά. Αλλά και αυτή η πιθανότητα είναι ελάχιστη. Ακόμη και ένας ταλαιπωρημένος Ισραηλινός στρατός έχει την ισχύ να επιφέρει τεράστια ζημιά και αν νιώσει ότι η απειλή είναι υπαρξιακή τότε καμία επιλογή δεν αποκλείεται. Η κτηνωδία της επίθεσης της Χαμάς αποκάλυψε γενοκτονικές προθέσεις.

Η επιτυχία της επιχείρησης, όμως, θα μπορούσε και αυτή να παρασύρει το Ισραήλ σε μια περιφερειακή «εκκαθάριση λογαριασμών». Εδώ η αναλογία είναι ο Πόλεμος των Έξι Ημερών το 1967. Τότε μετά την επικράτηση εναντίον της Ιορδανίας και της Αιγύπτου, οι Ισραηλινές δυνάμεις επιτέθηκαν στην Συρία και κατέλαβαν τα Υψίπεδα του Γκολάν. Το πιθανότερο όμως είναι ότι και με την παρέμβαση των ΗΠΑ, το Ισραήλ δεν θα αναζητήσει άλλους στόχους πέρα από την συντριβή της Χαμάς. Τουλάχιστον προς το παρόν.

Γενικά, δεν υπάρχει κανείς παράγιντας που να έχει λόγους και συμφέρον να επιθυμεί την κλιμάκωση και την αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής. Και αυτό είναι το μόνο παρήγορο στοιχείο. Όμως η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε μια θεμελιώδη παραδοχή:  Ότι όλοι οι παίκτες παραμένουν σχετικά ορθολογικοί.