N.Y Times: Τελειώνει το καλοκαίρι, όπως το γνωρίζουμε;- Οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης στην τουριστική βιομηχανία

Το πορτοκαλί ή κόκκινο χρώμα της μετεωρολογικής πρόγνωσης έγινε η πιο κρίσιμη πληροφορία του φετινού καλοκαιριού για εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες του ευρωπαϊκού Νότου. Όπως σημειώνουν οι Νew York Times, οι ακραίες καιρικές συνθήκες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, είναι ο αστάθμητος παράγοντας που κανείς δεν είχε προβλέψει, για ένα καλοκαίρι με ρεκόρ μετακινήσεων σε ολόκληρο τον πλανήτη.

ΗΠΑ-Aσία: Τέσσερις θόλοι θερμότητας από τις νότιες αμερικάνικες Πολιτείες μέχρι την Ανατολική Ασία οδηγήσαν σε ιστορικά ρεκόρ ζέστης. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βιώσει τέσσερις κλιματικές καταστροφές από τον Μάιο, προκαλώντας η καθεμία, ζημιές πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια. Η Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων εκτιμά ότι περισσότεροι επισκέπτες έχουν πεθάνει από αιτίες που σχετίζονται με τη ζέστη από τον Ιούνιο από ό,τι σε όλη την χρονιά. Ακόμη και στη Φλόριντα, τουρίστες ακύρωσαν τις κρατήσεις τους λόγω των υψηλών θερμοκρασιών.

Ευρώπη: Δεκάδες χιλιάδες τουρίστες, αναγκάστηκαν να εκκενώσουν νησιά στην Ελλάδα εξαιτίας των πυρκαγιών. Στην Ιταλία, το θερμόμετρο σκαρφάλωσε έως και τους 48 βαθμούς Κελσίου. Δεν ήταν όμως μόνο οι καύσωνες. Στην Ολλανδία, ακυρώθηκαν συναυλίες στο δημοφιλές μουσικό φεστιβάλ Awakenings λόγω ανησυχίας για χαλάζι, κεραυνούς και καταιγίδες.

Νέα πραγματικότητα: Τα καλοκαιρινά ταξίδια θεωρούνται πολύτιμα, καθώς σε βοηθούν να κρυφτείς από την πραγματικότητα ή τουλάχιστον να την σταματήσεις για λίγο.Αλλά δεν μπορείτε να κρυφτείτε από την πραγματικότητα όταν έχετε να αντιμετωπίσετε ακραίες θερμοκρασίες ή μια μανιασμένη πυρκαγιά. Η σχέση μας με τα ταξίδια έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Τι συμβαίνει όταν δεν μπορούμε απλώς να κάνουμε διακοπές μέσω αυτού;

Άλλοι προορισμοί; Σήμερα η Ιταλία προσφέρει σχεδόν 1,1 εκατομμύρια δωμάτια ξενοδοχείων. Αντίθετα η Φινλανδία έχει λιγότερα από 65.000. Ωστόσο, η αλλαγή προορισμών θα έρθει, ανεξάρτητα από το αν οι πιο δροσεροί προορισμοί έχουν το δωμάτιο ή όχι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι ο τουρισμός στην ήπειρο, θα αυξηθεί ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες, αλλά οι υψηλότερες θερμοκρασίες θα στείλουν περισσότερους τουρίστες στη Βόρεια Ευρώπη αντί για τη Μεσόγειο.

Ακυρώσεις και αύξηση του κόστους: Τα ξενοδοχεία, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν ολοένα και πιο ασταθείς συνθήκες που απογοητεύουν τους πελάτες τους. Για να μετριάσει τη ζέστη στο Παρίσι, ο Πύργος του Άιφελ έχει εγκαταστήσει σταθμούς νερού για όσους περιμένουν στην ουρά, σύμφωνα με τον Patrick Branco Ruivo, γενικό διευθυντή του Πύργου. Οι Μπαχάμες έχουν δημιουργήσει μια Συντονιστική Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης Τουρισμού για να διασφαλίσουν ότι η βιομηχανία μπορεί να ανταποκριθεί σε περίπτωση μεγάλου τυφώνα.

Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πού πάμε από εδώ και πέρα. Αλλά η αβεβαιότητα των καλοκαιρινών ταξιδιών σε έναν κόσμο που θερμαίνεται μας πλησιάζει.

Η επίδραση της κλιματικής κρίσης

Ήδη από το 2021, η διανεοσις με εκτενή έρευνά της εντοπίζει τα προβλήματα που συνιστούν αλλαγή τάσεων διεθνώς ως συνέπεια της επίδρασης της κλιματικής κρίσης στον τουρισμό.

Συγκεκριμένα,

Οτουρισμός αποτελεί έναν αναπτυσσόμενο και δυναμικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας, καθώς προσφέρει άμεσα και έμμεσα αναπτυξιακές ευκαιρίες σε ένα ευρύ φάσμα κλάδων αλλά και σε έναν μεγάλο αριθμό προορισμών. H ανάπτυξη του τουρισμού βασίζεται σε κρίσιμους παράγοντες όπως η πλούσια φυσική και πολιτισμική κληρονομιά μας, οι εκτεταμένες ακτές, ο μεγάλος αριθμός νησιών, η ελληνική φιλοξενία και ο τρόπος ζωής, η σύγχρονη τουριστική υποδομή και οι υπηρεσίες αλλά και το κλίμα που, όπως και στην υπόλοιπη Μεσόγειο, προσελκύει παγκοσμίως έναν σημαντικό αριθμό τουριστών.διαβάστε ακόμαΚλιματική Αλλαγή Στην Ελλάδα

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα έχει η εκτίμηση των αναμενόμενων επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής στους τουριστικούς προορισμούς και στην ανταγωνιστικότητά τους. Είναι άλλωστε γνωστό ότι οι επικρατούσες κλιματικές συνθήκες επηρεάζουν τα είδη του τουρισμού που εξαρτώνται άμεσα από εξωτερικές δραστηριότητες, όπως το βασικό μας προϊόν “ήλιος-θάλασσα” και ο πολιτισμός. Στο πλαίσιο αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά πόσον οι αναμενόμενες αλλαγές θα επηρεάσουν και με ποιο τρόπο τους τουριστικούς μας προορισμούς.

Από μια πρώτη προσέγγιση, οι επικρατούσες κλιματικές συνθήκες αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για τη βιωσιμότητα τουριστικών περιοχών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στον χωρικό αντίκτυπο του τουρισμού, στην ποιότητα του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος και κατ’ επέκταση στη ζήτηση για αυτό. Ειδικότερα, οι βασικές επιπτώσεις σε τουριστικές περιοχές είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση της βροχόπτωσης (ιδίως κατά τη θερινή περίοδο) αλλά και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Παράλληλα έχουν ενδιαφέρον και οι έμμεσες επιπτώσεις, όπως η επίδραση σε κρίσιμους φυσικούς πόρους (π.χ. το νερό), η αλλοίωση του τοπίου και η διατάραξη της βιοποικιλότητας που επηρεάζουν τις προοπτικές ανάπτυξης του τουρισμού. Στο πλαίσιο αυτό, η γεωγραφική θέση και τα ειδικά χαρακτηριστικά του χώρου έχουν συχνά καθοριστικό ρόλο, καθώς μπορεί να διαφοροποιηθεί σημαντικά η έκθεση και η ευαισθησία του στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Ας σημειωθεί, ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ως προς τον τουρισμό θα είναι και θετικές και αρνητικές. Για παράδειγμα εκτιμάται ότι κατά τη θερινή τουριστική περίοδο, στην οποία στηρίζεται ως επί το πλείστον ο τουρισμός στη χώρα μας, η αύξηση της θερμοκρασίας ή/και η συχνότερη εμφάνιση καυσώνων θα υποβαθμίσουν σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος. Παρόλα αυτά, μια θετική επίδραση που μπορεί να προκύψει σε κάποιες περιοχές είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η οποία σίγουρα θα επηρεάσει με τη σειρά της την προσφορά στον τουρισμό, αλλά και τη ζήτηση.

2. Κλιματικοί δείκτες που επηρεάζουν τον τομέα του τουρισμού

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε υπό τον συντονισμό του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για τη διαΝΕΟσις και η οποία θα δημοσιευθεί το επόμενο διάστημα, εξετάζονται κλιματικοί δείκτες (Πίνακας 1) που συναρτώνται άμεσα με τον τομέα του τουρισμού και επισημαίνονται περιοχές διαφορετικού επιπέδου τουριστικής ανάπτυξης, στις οποίες οι πιέσεις είναι μεγαλύτερες.

Μέσες κλιματικές συνθήκες

Θερμοκρασία

Ηθερμοκρασία αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα τόσο για το περιβάλλον και την εύρυθμη λειτουργία των οικοσυστημάτων, όσο και για τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Όσον αφορά τον τομέα του τουρισμού, ως ένας από τους κρίσιμους παράγοντες θεωρείται η θερμοκρασία των θερινών μηνών. Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται η μεταβολή της θερμοκρασίας των θερινών μηνών για τα τρία προβλεπόμενα σενάρια (RCP 2.6, 4.5 και 8.5) της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) για χρονικούς ορίζοντες 20ετίας και 40ετίας. Στο αισιόδοξο σενάριο (το RCP 2.6), η αύξηση είναι σχετικά περιορισμένη, όμως η σημαντική άνοδος της θερμοκρασίας που εκτιμάται, σύμφωνα με το ενδιάμεσο σενάριο (το RCP 4.5) (βλ. παρακάτω Σχήμα) και το δυσμενές (το RCP 8.5) για τους θερινούς μήνες είναι βέβαιο ότι θα αυξήσει τη θερμική δυσφορία των επισκεπτών και την αδυναμία περάτωσης κάποιων τουριστικών δραστηριοτήτων, επομένως και το επίπεδο του τουριστικού προϊόντος.

Βροχοπτώσεις

Σε μία πρώτη ανάλυση, οι μεταβολές της βροχόπτωσης για το αισιόδοξο κλιματικό σενάριο είναι σχετικά περιορισμένες και αφορούν μέρος της ελληνικής επικράτειας, πλην όμως είναι σημαντικές για τα δυσμενέστερα κλιματικά σενάρια, με μείωση της βροχόπτωσης σε όλη την επικράτεια.  

Ακραίες κλιματικές συνθήκες

Μεταβολή του αριθμού των θερμών ημερών (Τmax > 30°C)

Ημεταβολή του αριθμού των θερμών ημερών επηρεάζει άμεσα τον θερινό τουρισμό, αν και σύμφωνα με τα επιλεγέντα κλιματικά σενάρια δεν επιφέρουν ιδιαίτερα δυσμενή αποτελέσματα για το σύνολο της επικράτειας. Οι περιοχές που φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο είναι η Χαλκιδική, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, η Κρήτη και μεγάλα νησιά της Δωδεκανήσου.διαβάστε ακόμαΔίκαιη Μετάβαση Στη Μεταλιγνιτική Εποχή

Μεταβολή των βαθμοημερών ψύξης

Οι βαθμοημέρες ψύξης είναι ένας δείκτης που σχετίζεται άμεσα με την κατανάλωση ενέργειας που απαιτείται για τον κλιματισμό των κτηρίων, ώστε να διασφαλιστούν οι απαιτούμενες συνθήκες θερμικής άνεσης των τουριστών τους θερινούς μήνες. Βάσει των σεναρίων που εφαρμόστηκαν, μεγαλύτερες τιμές παρουσιάζουν τα παράλια του Κορινθιακού Κόλπου, του Νότιου Ευβοϊκού, ο Αργοσαρωνικός, και τα ανατολικά παράλια των μεγάλων νησιών των Δωδεκανήσων. Στο πιο δυσμενές σενάριο, παρατηρείται μια τάση προς αύξηση των τιμών στα ανατολικά παράλια ολόκληρης της επικράτειας και αντίστοιχη αύξηση, αν και μικρότερη, στα δυτικά παράλια και στα νησιά του Ιονίου.

Μεταβολή του αριθμού των τροπικών νυχτών

Οδείκτης του αριθμού των τροπικών νυχτών καταγράφει τον αριθμό των νυχτών κατά τις οποίες η ελάχιστη θερμοκρασία του αέρα είναι πάνω από 20 βαθμούς Κελσίου. Ως εκ τούτου αποτελεί παράγοντα άμεσα συνδεδεμένο με τον δείκτη των θερμών ημερών. Οι τροπικές νύχτες σχετίζονται επίσης με τη θερμική δυσφορία των ανθρώπων, κυρίως κατά τη διάρκεια του ύπνου. Σε πρώτη ανάλυση επηρεάζονται άμεσα τα δυτικά παράλια της χώρας, τα Ιόνια Νησιά, η Δυτική κυρίως Πελοπόννησος και η Κεντρική Μακεδονία. Στο δυσμενέστερο σενάριο εκτός από αυτές τις περιοχές όπου το φαινόμενο εντείνεται, προστίθενται και μέρος της Κρήτης, τα παράλια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, όπως και τα παράλια του Νότιου Ευβοϊκού μέχρι την ενδοχώρα της Εύβοιας και της Ανατολικής Στερεάς και ένα τμήμα της Ανατολικής Πελοποννήσου.

Μεταβολή του αριθμού καυσωνικών επεισοδίων

Τα καυσωνικά επεισόδια χαρακτηρίζονται κυρίως από πολύ υψηλές θερμοκρασίες, απουσία ανέμων και διαρκούν συνήθως τρεις συνεχόμενες ημέρες. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων χαρακτηριστική είναι η θερμική δυσφορία κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας και η δυσκολία στην πραγματοποίηση δραστηριοτήτων (επισκεπτών και εργαζομένων στον τομέα του τουρισμού) στο εξωτερικό περιβάλλον. Βάσει των παραπάνω και συνδυαστικά με όλους τους παραπάνω δείκτες που σχετίζονται με τη θερμοκρασία και τη δυσφορία, προκύπτει η σπουδαιότητα εξέτασης του δείκτη και η σχέση του με τον τουρισμό.

H μεταβολή είναι μεγαλύτερη για τα ενδιάμεσα και δυσμενή σενάρια, ενώ στην περίπτωση του δυσμενέστερου σεναρίου δεν εντοπίζεται περιοχή η οποία να μην ανήκει στην υψηλότερη κατηγορία της κλίμακας μέτρησης του δείκτη.

3. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις παράκτιες τουριστικές περιοχές.

Στο πλαίσιο της μελέτης, εξετάστηκαν οι προαναφερόμενοι δείκτες, σε βάθος 20ετίας και 40ετίας για τα τρία προαναφερόμενα σενάρια, ιδίως για τους κύριους προορισμούς προσέλκυσης του τουρισμού (εκτός των αστικών κέντρων) τους παράκτιους που προσελκύουν ούτως ή άλλως ένα συντριπτικό ποσοστό τουριστών στη χώρα μας. Οι παράκτιες τουριστικές περιοχές διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες με βάση κυρίως το είδος και την ένταση της τουριστικής ανάπτυξης (π.χ. μαζικός τουρισμός, αναγνωρισιμότητα και ανταγωνιστικότητα τουριστικού προορισμού, συγκέντρωση καταλυμάτων και επισκεπτών, κ.ά.) σύμφωνα με την προσέγγιση της διάκρισης στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό (2013). Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ιδιαίτερα αναπτυγμένες περιοχές, η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τις αναπτυγμένες περιοχές και η τρίτη τις αναπτυσσόμενες. Η γεωγραφική τους θέση αποτυπώνεται στους Χάρτες 2-4.