Καλάθι νοικοκυριού: Στα “κάγκελα” σούπερ μάρκετ, βιομηχανία, προμηθευτές, καταναλωτές – Τι συμβαίνει με τις στρεβλώσεις στην αγορά και την ακρίβεια

Σύμφωνα με το news247 παρουσιάζεται το εξής πρόβλημα, με δεδομένο ότι οι μετρήσεις έχουν καταγράψει θεαματική στροφή των καταναλωτών σε όσο το δυνατόν φθηνότερα προϊόντα, εκτοξεύοντας τα μερίδια των private label κοντά στα επίπεδα της μεγάλης οικονομικής κρίσης της περιόδους 2011-2015:

• Από τη μια, υπάρχουν αρκετές λιανεμπορικές αλυσίδες χωρίς ισχυρό χαρτοφυλάκιο προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, οι οποίες χάνουν καταναλωτές που στρέφονται σε άλλα δίκτυα πωλήσεων, ενώ η βιομηχανία επώνυμων προϊόντων έρχεται αντιμέτωπη με την καταναλωτική στροφή προς τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, χάνοντας μερίδια αγοράς.

Ήδη για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων το μερίδιο των private label ξεπερνά το όριο του 20% (το υψηλότερο επίπεδο που άγγιξαν ποτέ στην Ελλάδα).

Αναμένεται μάλιστα νέα συνάντηση με εκπροσώπους της βιομηχανίας τροφίμων και την ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης, προκειμένου να βρεθεί «κοινός τόπος» για την ένταξη περισσότερων επώνυμων προϊόντων στο «καλάθι του νοικοκυριού», το οποίο στη διάρκεια εφαρμογής του απαρτίζεται κυρίως από προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.

Η επιδίωξη της χαμηλότερης δυνατής τιμής -ως βασικό σκεπτικό του μέτρου- έχει δημιουργήσει «παρενέργειες» και στις δύο πλευρές της αγοράς

• Είναι χαρακτηριστικό πως κατηγορίες όπως τα ζυμαρικά, το ρύζι, το αλεύρι, τα όσπρια αλλά ακόμη και τα γαλακτοκομικά, που έως πρότινος θεωρούνταν είδη που τα brand names έπαιζαν ρόλο στην απόφαση του καταναλωτή, έχουν χάσει σημαντικά μερίδια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της IRI για το 2022 -αφορούν την περίοδο από τις αρχές του 2022 έως και τη δεύτερη εβδομάδα του Δεκεμβρίου του 2022-, το γάλα ιδιωτικής ετικέτας σε όγκο ελέγχει πλέον το 25% της αγοράς. Ακόμη μεγαλύτερο είναι το μερίδιο σε όγκο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο γιαούρτι, όπου ελέγχουν μερίδιο 30%. Στα δε όσπρια, η στροφή σε χύμα προϊόν ή ιδιωτικής ετικέτας είναι θεαματική, καθώς οι τιμές στο ράφι για επώνυμα είδη έχουν αυξηθεί άνω του 100% από το καλοκαίρι του 2022 έως σήμερα, χωρίς να υπολογίζεται η αθροιστική αύξηση από το 2021.

Οι εταιρείες παραγωγής και προμήθειας βρίσκονται σε συνεχή διαπραγμάτευση με τα σούπερ μάρκετ για την ένταξη ειδών τους στο «καλάθι», ωστόσο, οι λιανέμποροι απορρίπτουν προτάσεις για μείωση του δικού τους περιθωρίου κέρδους για τα εν λόγω επώνυμα προϊόντα, καθώς η υποχρέωση του «καλαθιού» έχει συμπιέσει το περιθώριο στην κατηγορία των private label. Δεδομένου δε ότι κάθε εβδομάδα διεξάγονται ατύπως διαγωνισμοί για το φθηνότερο «καλάθι» (με ευθύνη του ΥΠΑΝ), καμιά λιανεμπορική αλυσίδα δεν διακυβεύει την επικοινωνιακή έκθεση της, προσθέτοντας ένα επώνυμο, και άρα ακριβότερο προϊόν στην πρόταση «καλαθιού» της.

Η στρέβλωση που περιγράφουμε ήταν σχεδόν προεξοφλημένη και εν μέρει είχε περιγραφεί και από τις αιτιάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Το ΥΠΑΝ πάντως εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλλει την υποχρεωτική συμμετοχή ενός τουλάχιστον επώνυμου προϊόντος σε κάθε μία από τις 51 κατηγορίες του «καλαθιού του νοικοκυριού», έχοντας και πάλι αποστείλει σχετικό αίτημα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού.

Ακρίβεια και με το… καλάθι

Την ίδια ώρα σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ), που έχουν σταλεί και στον υπουργό, το καλάθι του νοικοκυριού όχι μόνο δεν έχει φρενάρει τις ανατιμήσεις, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις οι αυξήσεις σε προϊόντα ξεπερνούν ακόμα και το 70% μέσα σε μόλις μία εβδομάδα.

Σε ορισμένα προϊόντα, οι τιμές αυξήθηκαν από σχεδόν 15% έως και 70% μέσα σε μία εβδομάδα

	9η Εβδομάδα (28/12/22 – 3/1/23)	10η Εβδομάδα (4/1/23 – 10/1/23)	Αύξηση (€)	Ποσοστό αύξησης
Γάλα εβαπορέ (ΝΟΥΝΟΥ 400 γρ)	1,08 ευρώ	1,31 ευρώ	+0,23 ευρώ	21,3%
Μακαρόνια σπαγγέτι No 6 (Melissa 500γρ)	0,80 ευρώ	1,12 ευρώ	+0,32 ευρώ	40%
Φρυγανιές (ELITE σταρένιες 3+1 δώρο 500 γρ)	1,59 ευρώ	1,96 ευρώ	+0,23 ευρώ	23,27%
Ξηρά τροφή για σκύλους (Βοδινό Friskies Active1,5 kg)	3,80 ευρώ	4,81 ευρώ	+1,01 ευρώ	26,57%
Ελληνικός καφές (Λουμίδης Παπαγάλος παραδοσιακός 194 γρ)	2,54 ευρώ	3,75 ευρώ	+1,21 ευρώ	47,63%
Αλέυρι για όλες τις χρήσεις (Μύλοι Αγ. Γεωργίου 1 κιλό)	1,21 ευρώ	1,82 ευρώ	+0,61 ευρώ	50,41%
Φασολάκια στρογγυλά (ΜπαρμπαΣτάθης 900 γρ)	2,12 ευρώ	3,33 ευρώ	+1,21 ευρώ	57,07%
Μαργαρίνη (ΒΙΤΑΜ σοφτ 200 γρ)	1 ευρώ	1,61 ευρώ	+0,61 ευρώ	61%

Χαρακτηριστικό παράδειγμα εκρηκτικής αύξησης στην τιμή προϊόντος στο καλάθι του νοικοκυριού αποτελούν οι κρέμες για βρέφη.

• Συγκεκριμένα, την εβδομάδα 16-22/11/2022 η τιμή κρέμας για βρέφη (Γιώτης Μπισκοτόκρεμα 300 γρ) ήταν 2,73 ευρώ. Την αμέσως επόμενη εβδομάδα, η τιμή του ίδιου προϊόντος εκτοξεύθηκε στα 4,66 ευρώ. Με λίγα λόγια, η τιμή της κρέμας αυξήθηκε κατά 1,93 ευρώ, δηλαδή 70,69% μέσα σε μόλις μία εβδομάδα.

Το γεγονός ότι η κατάσταση ξεφεύγει επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Είναι ενδεικτικό ότι οι μέσες αυξήσεις στην ομάδα με τα είδη διατροφής τρέχουν με ταχύτητα 15,5% έναντι 4,3% το 2021, δηλαδή, ενώ ο Γενικός Δείκτης “τρέχει” με ρυθμό αύξησης 7,2% στον Δείκτη Διατροφής και μη Αλκοολούχων η αύξηση είναι υπερδιπλάσια.

• Αναλυτικά, στα είδη διατροφής καταγράφηκαν σε ετήσια βάση ανατιμήσεις σε: Ψωμί και δημητριακά (18,1%), Κρέατα- γενικά (17,8%), Ψάρια- γενικά (2,4%), Γαλακτοκομικά και αυγά (25,6%), Έλαια και λίπη (21,7%), Φρούτα- γενικά (2,7%), Λαχανικά- γενικά (13,1%), Ζάχαρη- σοκολάτες- γλυκά- παγωτά (8,7%), Λοιπά τρόφιμα (14%), Καφέ- κακάο- τσάι (13,2%), Μεταλλικό νερό- αναψυκτικά- χυμούς φρούτων (10,4%) και Αλκοολούχα ποτά- μη σερβιριζόμενα (6,4%).

Άνοδος τιμών υπήρξε επίσης σε: Ένδυση και υπόδηση (5,4%), Ενοίκια κατοικιών (3,7%), Επισκευή και συντήρηση κατοικίας (4,4%), Υπηρεσίες κοινοχρήστων (1,6%), Έπιπλα και διακοσμητικά είδη (6,9%), Οικιακές συσκευές και επισκευές (6,6%), Υαλικά- επιτραπέζια σκεύη και σκεύη οικιακής χρήσης (6,7%), Είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού (18,1%), Οικιακές υπηρεσίες (6,3%), Φαρμακευτικά προϊόντα (6%), Ιατρικά προϊόντα (2,7%), Ιατρικές- οδοντιατρικές και παραϊατρικές υπηρεσίες (1,5%), Νοσοκομειακή περίθαλψη (0,6%), Αυτοκίνητα καινούργια (11,1%), Αυτοκίνητα μεταχειρισμένα (8,4%), Μοτοποδήλατα- μοτοσυκλέτες (10,1%), Ανταλλακτικά και αξεσουάρ αυτοκινήτου (11,7%), Συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού προσωπικής μεταφοράς (3,7%), Μεταφορά επιβατών με ταξί (32,9%), Μεταφορά επιβατών με αεροπλάνο (36,7%), Μεταφορά επιβατών με πλοίο (26,7%), Διαρκή αγαθά αναψυχής και πολιτισμού (3,8%), Μικρά είδη αναψυχής- άνθη- κατοικίδια ζώα (4,1%), Κινηματογράφους- θέατρα (14,5%), Γραφική ύλη και υλικά σχεδίασης (9,3%), Πακέτο διακοπών (13,2%), Πρωτοβάθμια εκπαίδευση (2,6%), Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (2,7%), Εστιατόρια- ζαχαροπλαστεία- καφενεία- κυλικεία (7,2%), Ξενοδοχεία- μοτέλ- πανδοχεία (12,6%), Κομμωτήρια και καταστήματα προσωπικής φροντίδας (2,8%) και Άλλα είδη ατομικής φροντίδας (10,9%).

• Σε μηνιαία σύγκριση (Δεκέμβριος προς Νοέμβριο), υπήρξε μείωση των τιμών στην ενέργεια πλην Ηλεκτρισμού (αύξηση 1,3%) και στα καύσιμα.

Ειδικότερα, μειώσεις τιμών καταγράφηκαν σε: Φυσικό αέριο (1,5%), Πετρέλαιο θέρμανσης (11,8%) και Καύσιμα και λιπαντικά (8,9%). Στα είδη διατροφής, συνεχίστηκαν οι ανατιμήσεις σε: Ψωμί (0,8%), Μοσχάρι (2,2%), Χοιρινό (2,4%), Ψάρια νωπά (3,1%), Τυριά (1,2%), Λαχανικά διατηρημένα ή επεξεργασμένα (2%) και Ελαιόλαδο (2%).

Αντίθετα, υπήρξαν μειώσεις τιμών σε: Φρούτα νωπά (6,1%), Λαχανικά νωπά (2,1%) και Αλκοολούχα ποτά- μη σερβιριζόμενα (2,2%). Επίσης, συνεχίστηκαν οι ανατιμήσεις σε: Ένδυση και υπόδηση (4,8%), Ενοίκια κατοικιών (1,2%), Οικιακές συσκευές και επισκευές (2%) και Αυτοκίνητα μεταχειρισμένα (1,2%). Στον αντίποδα, μειώθηκαν οι τιμές σε: Αυτοκίνητα καινούργια (0,6%), Μεταφορά επιβατών με αεροπλάνο (12,2%) και Ξενοδοχεία- μοτέλ- πανδοχεία (5,6%).

• Με βάση όσα καταγράφονται από στελέχη της αγοράς, που βλέπουν τιμοκαταλόγους να καταφθάνουν σε αλυσίδες λιανικής, υπάρχουν ήδη νέες ανατιμήσεις έως και 20% – 25% σε πολλούς κωδικούς ειδών πρώτης ανάγκης. Θα κάνουν, δε, την εμφάνισής τους στα “ράφια της αγωνίας” οσονούπω. Και βέβαια υπάρχει και συνέχεια καθώς η σημαντική αύξηση του κόστους λειτουργίας των επιχειρήσεων και παραγωγής, που καταγράφηκε και το 2022 αναμένεται να φανεί στις τιμές το 2023 κι έτσι η ακρίβεια σε βασικά προϊόντα αναμένεται να είναι βασικό στοιχείο της καθημερινότητας και το 2023, παρά την όποια επιβράδυνση του πληθωρισμού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο ο “εισαγόμενος πληθωρισμός” όσο και ο δείκτης τιμών παραγωγού στη βιομηχανία έχουν δείξει το τι θα συμβεί το επόμενο διάστημα. Έτσι, με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, περαιτέρω άνοδο, της τάξης του 21,3%, σημείωσε ο γενικός δείκτης τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία τον Οκτώβριο εφέτος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Οκτωβρίου 2021, έναντι αύξησης 33,9% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση των αντίστοιχων δεικτών το 2021 με το 2020.

• Συνεχίζει, επίσης, την ανοδική του πορεία, έστω και με μια τάση επιβράδυνσης το κόστος παραγωγής στη βιομηχανία, λόγω ενέργειας και πρώτων υλών. Συγκεκριμένα, νέα μεγάλη αύξηση κατά 26,2% σημείωσε ο γενικός δείκτης τιμών παραγωγού στη βιομηχανία (σύνολο εγχώριας και εξωτερικής αγοράς) τον Νοέμβριο εφέτος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Νοεμβρίου 2021, έναντι αύξησης 24,5% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση των δεικτών το 2021 με το 2020. Κάτι που βέβαια αναμένεται να φανεί στο “ράφι” το επόμενο διάστημα.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι εκτιμήσεις ακόμη και του Υπ. Οικονομικών αλλά και των διεθνών οργανισμών παραπέμπουν σε συνέχιση του ράλι αυξήσεων αν και με χαμηλότερες ταχύτητες. Χαρακτηριστικά η Κομισιόν προβλέπει ότι ο πληθωρισμός στην Ελλάδα θα διαμορφωθεί στο 6% από 10% το 2022 για να υποχωρήσει στο 2,4% το 2024 και στο 1,9% από το 2025. Ο ΟΟΣΑ αναμένει πτώση στο 4,5% από το 9,7% το 2022 και περαιτέρω στο 2,3% το 2024 και στο 2% το 2025 ενώ το ΔΝΤ βλέπει πληθωρισμό 3,2% από 9,2% πέρυσι με υποχώρηση στο 3,2% για φέτος και κοντά στο επίπεδο του 2% το 2024.

Από την πλευρά του το υπουργείο Οικονομικών βάζει τον πήχη στο 5% έναντι 9,9% το 2022. Ωστόσο με βάση το οικονομικό επιτελείο το δομικός πληθωρισμός θα συνεχίσει ανοδικά ενώ και ο Γενικός Δείκτης θα παραμείνει πέριξ του 7% το πρώτο εξάμηνο του έτους, λόγω τροφίμων και ενέργειας. Ο δομικός πληθωρισμός βρίσκεται, άλλωστε, σε ρότα ανόδου, με το Νοέμβριο να “κλείνει” στο 5,9% από 5,2% τον Οκτώβριο, σε αντίθετη, ρότα, δηλαδή΄ από το Γενικό Δείκτη.