Πατέντες εμβολίων: Ξεκίνησε ο πόλεμος -Τα στρατόπεδα, τα συμφέροντα, οι συμμαχίες, οι διαμάχες

Η θέση του Προέδρου των ΗΠΑ υπερ της άρσης των πατεντών στα εμβόλια κατά του κοροναϊού, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στην παγκόσμια σκακιέρα των εμβολίων, με κράτη, οργανισμούς και εταιρείες να παίρνουν θέση. Η πρόταση Μπάιντεν άναψε «φωτιές» στις φαρμακοβιομηχανίες, οι οποίες αναμένεται να πολεμήσουν με λύσσα ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Το χρονικό – Ποιοι τασσονται υπέρ της πρότασης Μπάιντεν
Την πρόταση αρχικά έκαναν η Ινδία και η Νότια Αφρική, τον περασμένο Οκτώβριο, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ζητώντας την απελευθέρωση και της πατέντας των φαρμάκων αυτών και της τεχνολογίας για την παρασκευή τους.

Η πρόταση είχε την υποστήριξη περισσοτέρων των 100 χωρών, κυρίως αναδυόμενων οικονομιών, αλλά οι πλούσιες χώρες ήταν αντίθετες. Μεταξύ αυτών η Ευρωπαϊκή Ενωση, ο Καναδάς, η Βρετανία και οι ΗΠΑ, που τώρα άλλαξαν γνώμη.

• Η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι θα στηρίξει την απελευθέρωση της πατέντας για τα εμβόλια Covid αλλά όχι για τις θεραπείες ή τις άλλες τεχνολογίες, που χρησιμοποιούνται στη μάχη κατά της ασθένειας. Μετά τη «βόμβα» από την Ουάσινγκτον ξεκίνησε μια διελκυστίνδα δηλώσεων και τοποθετήσεων.
• Εκ μέρους της Ε.Ε., Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εκφράστηκαν θετικά, αλλά… διπλωματικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επισημαίνοντας ότι οι Βρυξέλλες είναι έτοιμες να συζητήσουν την ιδέα της προσωρινής άρσης πατεντών με στόχο την αύξηση των εμβολιασμών.
• Από την πλευρά του ο Βλαντιμίρ Πούτιν διεμήνυσε ότι η Ρωσία «αναμφίβολα θα υποστηρίζει μια τέτοια προσέγγιση», ενώ υπέρ της πρότασης Μπάιντεν τάχθηκε και ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν.

Όχι από Μέρκελ – “Αύξηση παραγωγής” αντιπροτείνει το Λονδίνο
Σημαντικό «φρένο» στην αρχική αισιοδοξία, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αποτέλεσε η τοποθέτηση της γερμανικής κυβέρνησης, η οποία τάχθηκε ενάντια στην πρόταση για άρση των πατεντών.

• Εκπρόσωπος της καγκελαρίου, όπως μετέδωσε το Bloomgerg, υποστηρίζει σε email ότι το αμερικανικό σχέδιο θα μπορούσε να δημιουργήσει «σοβαρές επιπλοκές» στην παραγωγή εμβολίων.

Παράλληλα, νωρίτερα, η βρετανική κυβέρνηση επανέλαβε το επιχείρημα των φαρμακοβιομηχανιών, αντιπροτείνοντας την αύξηση της παραγωγής και τον διαμοιρασμό της γνώσης ανάμεσα στη βιομηχανία και τους κατασκευαστές, αλλά όχι την άρση των πατεντών.

Το Λονδίνο ανέφερε ότι εθελοντικές συμφωνίες αδειοδότησης, για παράδειγμα ανάμεσα στην AstraZeneca και κατασκευαστές σε όλο τον κόσμο, μπορεί να βοηθήσουν στην αύξηση της προμήθειας εμβολίων και έχει χαιρετίσει προσπάθειες για την προώθηση τέτοιων συμπράξεων.

Είναι μακρύς ο δρόμος
Όπως σημειώνει ο Guardian, υποστηρικτές της καμπάνιας για την απελευθέρωση της πατέντας, ναι μεν χαιρετίζουν ενθουσιασμένοι την απόφαση του αμερικανού προέδρου αλλά επισημαίνουν ότι από μόνη της δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα της έλλειψης εμβολίων.

• Το πρώτο βήμα θα είναι ο ΠΟΥ να υιοθετήσει την πρόταση και καθώς ο Οργανισμός αποφασίζει με συναίνεση, επισημαίνουν ότι υπάρχουν ακόμα χώρες που αντιδρούν. Η νέα θέση της Ουάσιγκτον μπορεί να μεταπείσει μερικές και να υπάρξει κάποια είδους συμφωνία, που θα είναι προχωρημένη σε σχέση με ό,τι ισχύει σήμερα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ολοκληρωτική παραίτηση από τα πνευματικά δικαιώματα των εμβολίων.

Επειτα, οι φόρμουλες των εμβολίων είναι εξαιρετικά περίπλοκες με αποτέλεσμα ακόμα και οι ίδιες οι φαρμακευτικές να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην παραγωγή τους.

• Η διαδικασία παρασκευής είναι εξ ίσου σημαντική με τη «συνταγή» του εμβολίου- σημειώνει ο Guardian- και ο ΠΟΥ δεν έχει την εξουσία να υποχρεώσει τις εταιρείες, όπως η Pfizer και η Moderna να μοιραστούν την τεχνολογία και την τεχνογνωσία, που χρησιμοποιούν για τα σκευάσματά τους.

Οι κυβερνήσεις όμως την έχουν. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, μπορούν να πιέσουν τις εταιρείες τους τους να μοιραστούν όχι μόνο τη πατέντα, αλλά και την τεχνολογία, με φαρμακοβιομηχανίες σε ολόκληρο τον κόσμο, πράγμα που μπορεί να μην επισπεύσει άμεσα την διαθεσιμότητα των εμβολίων παντού, αλλά θα έχει καλύτερα αποτελέσματα στο μέλλον και στις επόμενες πανδημίες.

Αντίδραση από τις φαρμακευτικές
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι εταιρίες είναι αντίθετες, ότι δεν θέλουν να μοιραστούν πατέντες που τους αποφέρουν δισεκατομμύρια δολάρια και θα τους αποφέρουν άλλα τόσα τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, αυτό που υποστηρίζουν είναι, ότι η άρνησή τους δεν αφορά τα κέρδη, αλλά πρακτικά ζητήματα.

• «Η απελευθέρωση της πατέντας για τα εμβόλια Covid-19 δεν πρόκειται να αυξήσουν την παραγωγή τους ούτε να οδηγήσουν στις απαραίτητες πρακτικές λύσεις για την καταπολέμιση της παγκόσμιας κρίσης στον τομέα της υγείας», ανέφερε σε ανακοίνωσή της η Παγκόσμια Ομοσπονδία Φαρμακευτικών και Συνεργαζόμενων Βιομηχανιών.

Η φαρμακοβιομηχανία υποστηρίζει ότι οι εταιρείες έχουν ήδη μοιραστεί την τεχνολογία τους με διαπιστευμένους εταίρους σε όλο τον κόσμο και υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής δισεκατομμυρίων δόσεων φέτος – αρκετές για τον εμβολιασμό όλων – εάν οι κυβερνήσεις βοηθήσουν στην διευκόλυνση των εμπορικών περιορισμών, την κατάργηση των απαγορεύσεων εξαγωγών πρώτων υλών, που απαιτούνται για την παρασκευή των εμβολίων και την διάθεση των εκατομμυρίων δόσεων, που έχουν στις αποθήκες τους.

• Επιπλέον, οι εταιρείες προβάλουν το επιχείρημα ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι κρίσιμα για να προωθούνται η καινοτομία και οι επενδύσεις που οδηγούν σε παρασκευές νέων φαρμάκων. Εάν οι επιστήμονες ξέρουν ότι το θαυματουργό φάρμακο που θα παρασκευάσουν, θα μπορεί να παραχθεί δωρεάν από εργαστήρια παντού στον κόσμο, τότε δεν έχουν ισχυρό κίνητρο.

• Οι υποστηρικτές της καμπάνιας κατά των πατεντών από την άλλη, θυμίζουν ότι υπάρχει κίνητρο χωρίς το δέλεαρ του κέρδους για τους επιστήμονες, δεδομένου ότι το μεν εμβόλιο της AstraZeneca παρασκευάστηκε με χρηματοδότηση τουλάχιστον κατά 97% από δημόσια κονδύλια και φιλανθρωπικές οργανώσεις, έως τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA, όπως αυτά της Pfizer και της Moderna, επίσης χρηματοδοτήθηκαν επί δεκαετίες από τους φορολογούμενους , πριν καταλήξουν στις φαρμακοβιομηχανίες.

Οι επίσημεςτοποθετήσεις Pfizer και BionTech

Αργά το βράδυ της Πέμπτης, ο πρόεδρος του αμερικανικού κολοσσού, Αλμπέρτ Μπουρλά, δήλωσε κατηγορηματικά αντίθετος με την απελευθέρωση των πατεντών εμβολίων. Μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο, υποστήριξε ότι το άνοιγμα μονάδων παραγωγής του εμβολίου των BioNTech/Pfizer σε άλλα μέρη, πέρα από αυτά που ήδη υπάρχουν στις ΗΠΑ και την ΕΕ (Βέλγιο και Γερμανία), θα ήταν περίπλοκο, λόγω της έλλειψης πρώτων υλών, με κίνδυνο να μειωθεί ο αριθμός των παραγόμενων δόσεων.

Νωρίτερα ο Ευρωπαίος συνεργάτης της Pfizer, η Biontech είχε εκφράσει την αντίθεσή της στην πρόταση Μπάιντεν σημειώνοντας «οι πατέντες δεν είναι ο παράγοντας που περιορίζει την παραγωγή ή τον ανεφοδιασμό με το εμβόλιό μας».