Συρία: Η “τακτική” υποχώρηση της Μόσχας και η αλλαγή προτεραιοτήτων

Οι διαδοχικές ρωσικές στρατιωτικές αποχωρήσεις των τελευταίων ημερών από σημεία παρατήρησης κοντά στις γραμμές επαφής με το κατεχόμενο συριακό Γκολάν έθεσαν ερωτήματα σχετικά με τη ρωσική τοποθέτηση στο πλαίσιο της κλιμακούμενης αντιπαράθεσης στον Λίβανο, τα θραύσματα της οποίας γρήγορα εξαπλώθηκαν στη συριακή γεωγραφία. Έθεσαν επίσης ερωτήματα και σχετικά με τις προτεραιότητες της Ρωσίας κατά την επόμενη φάση όσον αφορά τις αναμενόμενες εξελίξεις σε αυτό που το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες αποκαλούν «αναπροσαρμογή της περιφερειακής κατάστασης και μείωση της ιρανικής επιρροής στην περιοχή».

Σπύρος Σιδέρης

Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν αναφορές για ξαφνικές εκκενώσεις ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων από θέσεις που ισραηλινές πηγές χαρακτήρισαν στρατηγικές.

Οι πηγές ανέφεραν ότι η πιο εξέχουσα από αυτές ήταν ένα παρατηρητήριο στο Ταλ αλ-Χάρα στη βόρεια επαρχία Νταράα, πριν προκύψουν πρόσθετα στοιχεία για παρόμοιες αποσύρσεις από το Ταλ αλ-Σαάρ και το Ταλ Μάσρα στην επαρχία Κουνέιτρα. Οι ρωσικές δυνάμεις συγκέντρωσαν τον εξοπλισμό τους και αφαίρεσαν τη ρωσική σημαία από τις τοποθεσίες πριν αποχωρήσουν.

• Είναι ενδιαφέρον ότι το ρωσικό στρατιωτικό κατεστημένο απέφυγε να σχολιάσει τις πληροφορίες και δεν εξέδωσε καμία επεξηγηματική δήλωση σχετικά με τους λόγους αυτών των αποσύρσεων, γεγονός που προκάλεσε πολλές εικασίες, ιδίως υπό το φως της αυξημένης δραστηριότητας των ισραηλινών δυνάμεων στις περιοχές γύρω από αυτές τις τοποθεσίες.

Είναι γνωστό ότι η ρωσική κίνηση έγινε μετά τις στρατιωτικές κινήσεις των ισραηλινών δυνάμεων πριν από λίγες ημέρες κοντά στη συνοριακή λωρίδα μεταξύ της επαρχίας Κουνέιτρα και του κατεχόμενου συριακού Γκολάν. Ένας μεγάλος αριθμός ισραηλινών αρμάτων μάχης και στρατιωτικών οχημάτων σταθμεύουν στα κατεχόμενα συριακά υψίπεδα του Γκολάν.

• Τους τελευταίους μήνες, το Ισραήλ άνοιξε διαδρόμους στο συριακό Γκολάν και πυροδότησε αρκετές φορές ναρκοπέδια κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, παράλληλα με την κλιμάκωση των στόχων εντός του συριακού εδάφους και τη διάδοση πληροφοριών από την ισραηλινή πλευρά για την άφιξη επίλεκτων δυνάμεων ιρανικών πολιτοφυλακών στη νότια Συρία.

Η Μόσχα είχε προηγουμένως αναπτύξει 17 στρατιωτικά παρατηρητήρια στην περιοχή και περιπολούσε κοντά στις γραμμές επαφής για τη σταθεροποίηση της αποκλιμάκωσης μεταξύ των ομάδων της λιβανέζικης Χεζμπολάχ και του Ισραήλ.

Αυτό σημαίνει ότι οι σημερινές διαδοχικές αποχωρήσεις αφήνουν την περιοχή ανοιχτή σε μια κλιμάκωση.

Είναι μια ένδειξη ότι η Μόσχα δεν θέλει να εμπλακεί σε αντιπαράθεση ή να κρατήσει τις δυνάμεις της στο μάτι της θύελλας, ούτε είναι προφανώς ικανή να σταματήσει τη συνεχιζόμενη επιδείνωση.

Δύο υποθέσεις έχουν προκύψει για να εξηγήσουν τις διαδοχικές ρωσικές αποχωρήσεις. Η πρώτη είναι ότι η Μόσχα έχει προειδοποιηθεί από το Ισραήλ για τις επερχόμενες ενεργές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή και ότι οι ισραηλινές δυνάμεις είναι αποφασισμένες να καταδιώξουν και να υπονομεύσουν τις θέσεις της Χεζμπολάχ και άλλων πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από το Ιράν.

• Η δεύτερη υπόθεση προήλθε από Ρώσους διπλωμάτες, οι οποίοι μετέφεραν εικασίες και όχι πληροφορίες, σύμφωνα με τα λόγια ενός εξ αυτών, ότι η Ρωσία «δεν υπόκειται σε προειδοποιήσεις ή υπαγορεύσεις από την ισραηλινή πλευρά και αυτές οι αποχωρήσεις δεν σημαίνουν ότι δίνουν στο Ισραήλ το πράσινο φως να επεκτείνει το πεδίο των επιχειρήσεών του στο συριακό έδαφος- αντίθετα, μπορεί να αποσκοπούν στο να δώσουν στο Ιράν και στις συνδεδεμένες με αυτό ένοπλες ομάδες ευρύτερες περιοχές για να εμπλακούν σε στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του Ισραήλ».

Όπως και να έχει, η Μόσχα προτίμησε να απομακρύνει τις δυνάμεις της από πιθανές εξελίξεις και ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα συνεχίσουν να εκκενώνουν παρατηρητήρια και θέσεις που έχουν αναπτύξει σε περιοχές όπου η κατάσταση οξύνεται.

Ωστόσο, αυτές οι «τακτικές αποσύρσεις», όπως τις περιγράφουν Ρώσοι παρατηρητές, δεν σημαίνουν ότι η Ρωσία πρόκειται να λάβει πιο εκτεταμένα μέτρα, πράγμα που σημαίνει ότι «η ρωσική στρατιωτική παρουσία στη Συρία έχει αυξήσει τη σημασία της στο πλαίσιο της κλιμακούμενης αντιπαράθεσης με τη Δύση και δεν μπορεί να αναμένεται μια στρατηγική αναθεώρηση της Ρωσίας στην περιοχή στο εγγύς μέλλον», σύμφωνα με Ρώσο αναλυτή που μίλησε σε αραβικά μέσα.

Ωστόσο, η ανάλυση αυτή φαίνεται να συνδέεται με τη φύση των μελλοντικών εξελίξεων, ιδίως όσον αφορά τα πιθανά σχέδια του Ισραήλ να επεκτείνει το πεδίο των επιχειρήσεών του στη συριακή γεωγραφία. Αυτό αποδεικνύεται σαφώς από τις προειδοποιήσεις του Κρεμλίνου την Πέμπτη κατά μιας ευρύτερης επιδείνωσης στη Συρία.

• «Η πιθανή επέκταση της γεωγραφίας των εχθρικών ενεργειών του Ισραήλ στη Συρία θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τη Μέση Ανατολή», δήλωσε ο εκπρόσωπος της ρωσικής προεδρίας Ντμίτρι Πεσκόφ.

Απέφυγε όμως να απαντήσει σε ερωτήσεις δημοσιογράφων σχετικά με την πιθανή αντίδραση της Ρωσίας, σε περίπτωση που οι εξελίξεις οδηγήσουν σε μια ισραηλινή χερσαία στρατιωτική επιχείρηση στο εσωτερικό της Συρίας για την καταδίωξη των δυνάμεων του Ιράν και της Χεζμπολάχ. Έκανε μόνο μια αόριστη αναφορά ότι «δεν είναι επί του παρόντος σκόπιμο να κάνουμε εικασίες για τις επόμενες εξελίξεις».

Την ίδια στιγμή, η κλιμάκωση της ρητορικής της Μόσχας για την κριτική που ασκεί στις ισραηλινές στρατιωτικές κινήσεις στη Συρία φάνηκε να έχει φτάσει σε νέο επίπεδο. Ο οργισμένος τόνος του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο χαρακτήρισε τα πρόσφατα πλήγματα στο εσωτερικό της Συρίας ως «επιθετικότητα που στοχεύει αμάχους και παραβιάζει έντονα τους διεθνείς νόμους», μετέφερε μια έντονη καταδίκη που η Μόσχα δεν είχε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν.

• Ωστόσο, η κλιμάκωση δεν περιορίζεται στον τόνο των δηλώσεων. Το Ισραήλ και η Ρωσία φαίνεται ότι πρόσφατα αντάλλαξαν άμεσα πύρινα μηνύματα. Αυτό φάνηκε από τον βομβαρδισμό εγκαταστάσεων που ανήκουν στη ρωσική βάση Χμεϊμίμ, για πρώτη φορά από την έναρξη της ρωσικής στρατιωτικής τοποθέτησης στη Συρία το φθινόπωρο του 2015.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η Μόσχα δεν σχολίασε καθόλου την εξέλιξη αυτή, ενώ στις δηλώσεις του στρατιωτικού εκπροσώπου, ο οποίος ενημερώνει περιοδικά για την κατάσταση στη Συρία, αποφεύχθηκε να αναφερθεί σε αυτήν.

Ωστόσο, σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, αποδείχθηκε ότι ο βομβαρδισμός είχε στόχο μια αποθήκη που πιστεύεται ότι περιείχε πολεμικό εξοπλισμό και πυρομαχικά για τη Χεζμπολάχ. Η Μόσχα κατάλαβε το μήνυμα και δεν σχολίασε το γεγονός. Μόνο που έστειλε παρόμοιο πύρινο μήνυμα σε εντελώς διαφορετικό στόχο, όταν βομβάρδισε χώρους κοντά στη βάση Αλ-Τανφ (ανατολική Συρία), λέγοντας ότι στόχευε «τρομοκράτες».

Είναι γνωστό ότι η Μόσχα, η οποία άρχισε να μειώνει τις δυνάμεις της στη Συρία το καλοκαίρι του 2022, λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, είχε παράσχει εκτεταμένες διευκολύνσεις στη Χεζμπολάχ και σε ορισμένες υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές στη Συρία. Αυτό αποδεικνύεται από στοιχεία που δείχνουν ότι οι ρωσικές δυνάμεις διευκόλυναν τη μεταφορά όπλων και εξοπλισμού στην ομάδα αυτή μετά τον βομβαρδισμό των ελεγχόμενων από το Ιράν συριακών αεροδρομίων.

• Η Μόσχα έκανε επίσης τα στραβά μάτια στην αναδιάταξη μονάδων της Χεζμπολάχ στη νότια Συρία, παρά το γεγονός ότι αυτό αποτελούσε παραβίαση προηγούμενης συμφωνίας που απαιτούσε από τις δυνάμεις της Χεζμπολάχ και τις συνεργαζόμενες πολιτοφυλακές να παραμείνουν 80 χιλιόμετρα μακριά από το Γκολάν προς τα συριακά μετόπισθεν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Ρωσία έχει αποσύρει χιλιάδες στρατιώτες και αξιωματικούς και τους έχει μεταφέρει στην Ουκρανία, όπου το μέτωπο είναι το πιο επείγον και σημαντικό αυτή τη στιγμή.

Ρωσικοί στρατιωτικοί κύκλοι δικαιολόγησαν την κίνηση αυτή δηλώνοντας ότι «οι ρωσικές δυνάμεις, ιδίως οι χερσαίες, δεν έχουν πλέον συγκεκριμένες αποστολές στη Συρία, αφού η κύρια αποστολή της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της ενίσχυσης του ελέγχου της συριακής κυβέρνησης στις θέσεις της έχει επιτευχθεί».

Ωστόσο, σύμφωνα με στρατιωτικό σχολιαστή, η μείωση των δυνάμεων δεν σημαίνει μείωση των προτεραιοτήτων της Μόσχας στη Συρία, δεδομένου ότι «η στρατηγική παρουσία της πολεμικής αεροπορίας και οι δυνατότητες μεγάλου βεληνεκούς έχουν ευρύτερες αποστολές από τη συριακή γεωγραφία και σχετίζονται με την παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής».

• Αυτή η εκτίμηση ήταν, φυσικά, πριν από τις εξελίξεις που ξεκίνησαν στη Γάζα, επεκτάθηκαν στον Λίβανο και τώρα απειλούν σοβαρά τη Συρία. Εδώ, πρέπει να επιστρέψουμε στην ομιλία του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν πριν από περίπου δύο μήνες, όταν δέχθηκε στη Μόσχα τον Σύρο ομόλογό του Μπασάρ αλ Άσαντ και προειδοποίησε ότι «η περιοχή πρόκειται να γίνει μάρτυρας πολύ επικίνδυνων εξελίξεων και η Συρία δεν θα απομονωθεί από αυτές».

Η προειδοποίηση του Πούτιν ήταν η πρώτη ένδειξη της Ρωσίας για τις προσδοκίες που συνδέονται με την περιοχή και ότι η επέκταση του πολέμου της Γάζα ήταν θέμα χρόνου. Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν είναι ακόμη σαφές εάν η Μόσχα έχει διαμορφώσει τα σχέδιά της για την αντιμετώπιση της νέας κατάστασης.

Ορισμένοι διακεκριμένοι Ρώσοι εμπειρογνώμονες έχουν επικρίνει στο παρελθόν την απουσία μιας ολοκληρωμένης ρωσικής στρατηγικής έναντι της Συρίας σε όλα τα επίπεδα, εννοώντας ότι αυτό ισχύει για το μακρινό όραμα της Μόσχας για μια τελική πολιτική διευθέτηση, τη θέση απέναντι στην Τουρκία και τις κινήσεις της στο βορρά και στην περιοχή της Ιντλίμπ, την αμερικανική παρουσία και, τέλος, την ισραηλινή δραστηριότητα στη Συρία, η οποία αυξήθηκε σταθερά ακόμη και πριν επιδεινωθεί η κατάσταση γύρω από τη Γάζα και ο πόλεμος μεταφερθεί στο Λίβανο και τη Συρία.

• Είναι ενδιαφέρον ότι ο Πούτιν αποκάλεσε τις ρωσικές θέσεις στη Συρία «σημεία» και όχι «βάσεις», σημειώνοντας ότι η Μόσχα δεν χτίζει «μακροπρόθεσμες δομές εκεί». Πρόσθεσε ότι η χώρα του μπορεί να αποσύρει όλο το στρατιωτικό προσωπικό της «αρκετά γρήγορα», χωρίς υλικές απώλειες, αν χρειαστεί.

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η ομιλία του Πούτιν καθόρισε με ακρίβεια τα επίπεδα της ρωσικής δράσης σε περίπτωση που η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω και αν οι ρωσικές δυνάμεις χάσουν το στρατηγικό πλεονέκτημα της παρουσίας τους στη Συρία.

Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες, αυτό δεν εμποδίζει τη Μόσχα να συνεχίσει την πολιτική της να περιπλέκει την κατάσταση για την Ουάσιγκτον, με την έννοια της υποστήριξης της κλιμάκωσης διαφόρων δυνάμεων κατά των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή γενικά και στη Συρία και το Ιράκ ειδικότερα.

Αυτό μπορεί να αποτυπωθεί στο επόμενο στάδιο των ισραηλινών κινήσεων στη Συρία και γύρω από αυτήν. Σύμφωνα με αναλυτές, η πολιτική αυτή θα συνεχιστεί μέχρι η Μόσχα, με βάση τους μηχανισμούς του εξελισσόμενου σκηνικού, να αναπτύξει νέα σχέδια για τις κινήσεις της στην περιοχή.