Τουρκία: Κανείς δεν πιστεύει ότι θα στοχοποιηθεί από το Ισραήλ-Πού στοχεύει η ακραία ρητορική Ερντογάν

Μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, η Άγκυρα ακολούθησε μια προσεκτική πολιτική απέναντι στο Ισραήλ, στέλνοντας τακτικά ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστίνιους στη Γάζα ενώ προσπάθησε να κρατήσει το παλαιστινιακό ζήτημα στην ατζέντα της διεθνούς κοινότητας. Όμως μετά από λίγο, λόγω της εντατικοποίησης των ισραηλινών επιθέσεων και της αύξησης των αθώων θυμάτων, η Τουρκία ήταν μεταξύ των χωρών που έκαναν την πιο σκληρή ρητορική κατά του Ισραήλ.

Σπύρος Σιδέρης

Αυτή η αλλαγή στη στάση προκάλεσε όπως ήταν φυσικό και διαφοροποιήσεις για το ρόλο που επιθυμούσε να αναλάβει η Τουρκία.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, το γεγονός ότι υιοθέτησε μια στάση πολύ στιβαρή υπέρ της Χαμάς, περιόρισε τα περιθώρια ελιγμών της Τουρκίας, μένοντας εκτός κεντρικών διπλωματικών πρωτοβουλιών για την κατάπαυση του πυρός στην περιοχή και τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Γάζας, όπως για παράδειγμα η Αίγυπτος και το Κατάρ.

• Η Άγκυρα είχε προσπαθήσει, πριν την Αραβική Άνοιξη, να μεσολαβήσει μεταξύ Συρίας και Ισραήλ όμως οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι Άραβες, ιδίως η Αίγυπτος, δεν επιθυμούν την παρέμβαση μη αραβικών παραγόντων, ιδίως στο πλαίσιο του παλαιστινιακού ζητήματος. Επομένως, οι δυνατότητες της Τουρκίας είναι περιορισμένες.

Εν τω μεταξύ, η Τουρκία προσπάθησε επίσης να μπει στην εξίσωση του πλαισίου της Ομάδας Επαφής για τη Γάζα και κατά καιρούς προσπάθησε να εμπλακεί στη διάσωση των ομήρων που κρατούσε η Χαμάς. Όμως τελικά ο πόλεμος στη Γάζα έχει κατά κάποιο τρόπο δείξει πόσο περιορισμένη είναι η επιρροή της Άγκυρας στη Χαμάς.

Η κυβέρνηση του ΑΚΡ υπό τον Πρόεδρο Ερντογάν έχει μέχρι στιγμής αλληλεπιδράσει με την πολιτική πτέρυγα της Χαμάς και όχι με τη στρατιωτική της πτέρυγα. Έτσι ο διορισμός του Γιαχία Σινουάρ, του αρχιτέκτονα των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου, ως επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας της οργάνωσης μετά τη δολοφονία του επικεφαλής του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς Ισμαΐλ Χανίγια αποτέλεσε άλλη μια εξέλιξη που υπονόμευσε την επιρροή της Τουρκίας.

• Η πολιτική της Άγκυρας βασίζεται στην υπόθεση ότι η Χαμάς δεν μπορεί να καταστραφεί με στρατιωτική βία και ότι κάποια στιγμή θα χρειαστεί η υποστήριξη της Τουρκίας για την εγκαθίδρυση της μεταπολεμικής ασφάλειας στη Γάζα.

Το Ισραήλ μετατοπίζοντας την κατεύθυνση των επιχειρήσεών του από τη Γάζα στον Λίβανο και το Ιράν, κατέστησε σαφή την πρόθεσή του να αναδιαμορφώσει την περιοχή. Είναι αμφίβολο σε ποιο βαθμό αυτή η στρατηγική θα πετύχει, αλλά δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ότι το Ισραήλ, το οποίο είναι πρόθυμο να διακινδυνεύσει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, δεν θα συνεργαστεί με κράτη που το βλέπουν ως αντίπαλο στην περιοχή.

Η Άγκυρα, η οποία έχει ζητήσει αυτοσυγκράτηση μετά τις επιθέσεις της Χαμάς και εκφράζει συχνά την ανησυχία της για έναν περιφερειακό πόλεμο, συζητά τώρα αν η Τουρκία θα είναι ο επόμενος στόχος του Ισραήλ.

Στην ομιλία του κατά την έναρξη της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης την 1η Οκτωβρίου, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «μετά την Παλαιστίνη και τον Λίβανο, η πατρίδα μας θα είναι το μέρος στο οποίο η ισραηλινή διοίκηση θα στρέψει τα μάτια της με έναν καθαρά θρησκευτικό φανατισμό. Αυτή τη στιγμή, όλος ο υπολογισμός είναι πάνω σε αυτό».

Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ, οι οποίες άρχισαν να επιδεινώνονται το 2010, εισήλθαν σε μια διαδικασία εξομάλυνσης πριν από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου και ο Ερντογάν και ο Νετανιάχου συναντήθηκαν για πρώτη φορά πρόσωπο με πρόσωπο στη Νέα Υόρκη στις 20 Σεπτεμβρίου 2023, λίγες εβδομάδες πριν από την επίθεση της Χαμάς, και εξήραν τους «φέροντες παρόμοιους δεσμούς» τους.

Πόσο ρεαλιστικός είναι όμως ο ισχυρισμός του Ερντογάν ότι «η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει άλλος ένας στόχος του Ισραήλ»;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα θερμής σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας, η οποία είναι χώρα του ΝΑΤΟ και οι σχέσεις της οποίας, ιδίως οι αμυντικές, συνεχίζονται ακόμη σε ορισμένα επίπεδα.

Ενώ η βάση ραντάρ Κιουρετσίκ, που βρίσκεται στην περιοχή της Μαλάτιας ως μέρος του συστήματος αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ, έχει βρεθεί κατά καιρούς στην ημερήσια διάταξη σε αυτό το πλαίσιο, η Διεύθυνση Επικοινωνιών της Προεδρίας έχει δηλώσει ότι οι πληροφορίες που λαμβάνονται από το σύστημα ραντάρ στο Κιουρετσίκ «μοιράζονται μόνο με τους συμμάχους στο πλαίσιο των διαδικασιών του ΝΑΤΟ και δεν υπάρχει καμία ανταλλαγή με χώρες εκτός ΝΑΤΟ, όπως το Ισραήλ».

• Το επιτελείο εξωτερικής πολιτικής των κομμάτων της αντιπολίτευσης βλέπει τις δηλώσεις του Ερντογάν ως ελιγμό εσωτερικής πολιτικής και ως μια κίνηση για να ενώσει τη δική του βάση και άλλους ψηφοφόρους που είναι ευαίσθητοι στο παλαιστινιακό ζήτημα στο πλαίσιο της ρητορικής του «εσωτερικού μετώπου» που έχει εκφραστεί συχνά υπό την ηγεσία του τις τελευταίες ημέρες.

Η εσωτερική και η εξωτερική πολιτική έχουν γίνει πιο αλληλένδετες από ποτέ άλλοτε κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ καθώς ο Ερντογάν χρησιμοποιεί ρητορική που θα του είναι χρήσιμη στο εσωτερικό, ιδίως με την εργαλειοποίηση του παλαιστινιακού ζητήματος.

Ο πρόεδρος του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, δήλωσε σχετικά με τα σχόλια του Ερντογάν ότι «εάν ο πρόεδρος της χώρας βγαίνει και λέει «το Ισραήλ θα επιτεθεί στην Τουρκία» από το βήμα του Κοινοβουλίου, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση, η οποία θα πραγματοποιηθεί τις επόμενες μέρες.

• Ένα άλλο συχνό θέμα, τόσο στις δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων όσο και στα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, είναι η έλλειψη επαρκούς αντίδρασης στο Ισραήλ από τις δυτικές κυβερνήσεις, εγείροντας ερωτήματα για το αν αποτελεί παράγοντα αποξένωσης της Τουρκίας από τη Δύση.

Οι πρόσφατοι ισχυρισμοί του Ερντογάν κατά του Ισραήλ δεν πρέπει να εξηγούνται μόνο ως εσωτερική πολιτική κίνηση, αλλά έχει επηρεαστεί από τη στροφή της Τουρκίας προς μια εξωτερική πολιτική ανεξάρτητη από τη Δύση, σύμφωνα με τους αναλυτές.

Από ιστορική άποψη, οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ έχουν θεωρηθεί ως προέκταση των σχέσεών της με τη Δύση και η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με το Ισραήλ θεωρήθηκε ως δίαυλος επιρροής στην Ουάσιγκτον λόγω της στενής σχέσης του Ισραήλ με τις ΗΠΑ. Όμως πρόσφατα, αυτή η προσέγγιση αρχίζει να αλλάζει.

• Κανείς δεν πιστεύει ότι η Τουρκία έχει πρόθεση να εμπλακεί σε περιφερειακό πόλεμο ή να αντιμετωπίσει στρατιωτικά το Ισραήλ, αλλά ούτε υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ισραήλ στοχεύει την Τουρκία.

Όμως όλα αυτά που συντελούνται στην Τουρκία υποστηρίζουν την επιδίωξη της για αυτονομία από την Δύση. Βέβαια παρά τα όσα λέγονται και γράφονται παραδοσιακά η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας προσπαθεί να δημιουργήσει μια ισότιμη σχέση με άλλες περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις του κόσμου χωρίς να διακόψει τις σχέσεις με τη Δύση. Αυτό εξάλλου είπε και ο Ερντογάν πριν από λίγες μέρες όταν αποδέχτηκε την πρόσκληση να συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής των ηγετών των BRICS στο Καζάν, όπου θα συναντηθεί με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.