7η Οκτωβρίου: Ένας χρόνος μετά την επίθεση της Χαμάς- Τι έχει αλλάξει για την Παλαιστίνη;

Ακόμη και ένα χρόνο μετά την 7η Οκτωβρίου, κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τον ακριβή σκοπό της αιφνιδιαστικής επίθεσης του παλαιστινιακού κινήματος Χαμάς στο Ισραήλ, η οποία σήμερα πρόκειται να αλλάξει το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής, σέρνοντας πίσω της τρεις πολέμους, έναν καταστροφικό στη Γάζα, έναν αιματηρό δεύτερο στο Λίβανο, έναν μακρόχρονο σιωπηλό τρίτο στη Δυτική Όχθη και αρκετούς ψυχρούς πολέμους με το Ιράν και τους εντολοδόχους του στο Ιράκ, την Υεμένη και τη Συρία. Είναι πολύ νωρίς για να κρίνουμε τα αποτελέσματα της επίθεσης που αιφνιδίασε το Ισραήλ, ιδίως όσον αφορά την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.

Σπύρος Σιδέρης

Υπάρχουν δύο απόψεις, η πρώτη αναφέρει ότι η 7η Οκτωβρίου θα καταλήξει στο δρόμο της κρατικής υπόστασης και η δεύτερη υποστηρίζει ότι άνοιξε η πόρτα για το Ισραήλ, όχι για να εξαλείψει τη λύση των δύο κρατών, αλλά για να καταλάβει τμήματα άλλων χωρών της περιοχής.

Αλλά για τη Χαμάς, η οποία ξεκίνησε την επίθεση και έλαβε την απάντηση, μπορεί να υποστηριχθεί ότι πλήρωσε ένα τίμημα που δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί.

• Τι συνέβη κατά τη διάρκεια ενός έτους και πώς τα πήγε το κίνημα στο ισοζύγιο κερδών και ζημιών;

Πριν από την επίθεση, η Χαμάς ήταν μια υπολογίσιμη δύναμη για τους Παλαιστίνιους και τους Ισραηλινούς και ήταν απίθανο να θυσιάσει τη θέση και τα κέρδη της σε έναν καταστροφικό πόλεμο.

Αν ο πόλεμος ξεκίνησε με ένα χτύπημα της Χαμάς και τις επακόλουθες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, το κίνημα σίγουρα δεν περίμενε ότι ο χερσαίος πόλεμος θα είχε τέτοια δυναμική, η οποία επηρέασε όλες τις περιοχές της Γάζας.

Σήμερα, η Χαμάς και η ένοπλη πτέρυγά της έχουν χάσει πολλά πράγματα, αλλά έχουν κερδίσει και άλλα.

Η Χαμάς έχασε την πολιτική υποστήριξη, έστω και υποτονική, από ευρωπαϊκές και διεθνείς χώρες, καθώς και την οικονομική στήριξη για τη χρηματοδότηση κυβερνητικών, θεσμικών και υπηρεσιακών έργων για τους κατοίκους της Γάζας, ενώ σε κάποιο βαθμό ζημιώθηκε η σχέση του κινήματος με τις περιφερειακές χώρες που το υποστήριξαν στη σύγκρουση με το Ισραήλ ή όσον αφορά τη συμφιλίωση με τη Φατάχ.

• Μετά τη μεγάλη της επίθεση, οι χώρες κατήγγειλαν τη Χαμάς, και η στάση αυτή συνέχισε να κλιμακώνεται καθώς περνούσαν οι ημέρες υπό το φως της εκστρατείας των ισραηλινών μέσων ενημέρωσης που συνόδευσε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Εν τω μεταξύ, υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις ότι το κίνημα είχε χάσει μεγάλο μέρος της νομιμοποίησης που είχε αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια αναπτύσσοντας δύσκολες σχέσεις με τα Ηνωμένα Έθνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις αραβικές χώρες. Ειδικότερα, η σχέση με την Αίγυπτο και το Κατάρ είχε πληγεί σε κάποιο βαθμό, με αξιόπιστες πηγές να δηλώνουν ότι «η σχέση της Χαμάς με αυτές τις δύο αραβικές χώρες δεν είναι πλέον αυτή που ήταν».

Σύμφωνα με τις πηγές, οι ηγέτες της Χαμάς κατανοούν ότι «κάποια στιγμή το Κατάρ μπορεί να τους ζητήσει να φύγουν (…) και η κατάσταση με την Αίγυπτο δεν είναι πλέον στην καλύτερη δυνατή κατάσταση».

Η Αίγυπτος τώρα απαιτεί και εργάζεται για την επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής στη Λωρίδα της Γάζας, συμπεριλαμβανομένης της παράδοσης του χερσαίου περάσματος της Ράφα, και όχι το Ισραήλ ή η Χαμάς.

Σε αντάλλαγμα, η υποστήριξη της Χαμάς στον υποστηριζόμενο από το Ιράν «άξονα αντίστασης» έχει αυξηθεί, αλλά η τελευταία έχει υποστεί πολλές απώλειες σε διάφορα επίπεδα ως αποτέλεσμα του πολέμου.

Το κίνημα έχει επίσης αποκτήσει υποστήριξη από χώρες όπως η Τουρκία, η Ρωσία και, σε κάποιο βαθμό, η Κίνα. Αυτό έχει οδηγήσει τους παρατηρητές να πιστεύουν ότι η Χαμάς τοποθετείται σε μια έντονη περιφερειακή πόλωση σε μια στιγμή που η περιοχή βρίσκεται στα πρόθυρα ανοιχτού πολέμου.

Λίγες ημέρες μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, η δημοτικότητα της Χαμάς εκτοξεύτηκε στα ύψη στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Ήταν εμφανές ότι ο θαυμασμός για την αιφνιδιαστική επίθεση επισκίασε όλα τα υπόλοιπα, αλλά αυτό σύντομα διαλύθηκε, ιδίως στη Λωρίδα της Γάζας, καθώς οι ισραηλινές επιθέσεις συνεχίστηκαν, προκαλώντας πικρές απώλειες στους κατοίκους της Γάζας σε ανθρώπινες ζωές και περιουσίες.

Η πλειονότητα των κατοίκων της Γάζας κατέληξε να θεωρεί τη Χαμάς υπεύθυνη για ό,τι τους συνέβη, γεγονός που οδήγησε σε σημαντική μείωση της υποστήριξης του κινήματος.

Παρά την πτώση αυτή, η Χαμάς εξακολουθεί να θεωρεί τον εαυτό της ως σαφές μέρος του μέλλοντος της Γάζας και της παλαιστινιακής υπόθεσης και ότι έχει την ικανότητα να επιβιώσει πολιτικά, στρατιωτικά, πολιτικά, λαϊκά και ακόμη και κυβερνητικά.

Ωστόσο, το αν η Χαμάς μπορεί να επιβιώσει ή όχι θα κριθεί όταν τελειώσει ο πόλεμος και η νέα μορφή της Μέσης Ανατολής, θα ξεκαθαρίσει την επόμενη μέρα, αλλά το βέβαιο είναι ότι το κίνημα δεν είναι πλέον σε θέση να κυβερνήσει τη Λωρίδα της Γάζας, η οποία χρειάζεται ευρεία διεθνή υποστήριξη για να σώσει τον πληθυσμό της, να την ανοικοδομήσει και να αναζωογονήσει την καταρρέουσα οικονομία της.

• Η Χαμάς έχει χάσει τους σημαντικότερους πολιτικούς, κυβερνητικούς και στρατιωτικούς ηγέτες της, καθώς και ένα σημαντικό μέρος των μαχητών της, μαζί με ακτιβιστές στους τομείς της συνηγορίας, της κοινωνίας και της οικονομίας.

Η Αλ Κάσαμ έχασε εκατοντάδες διοικητές πεδίου της, συμπεριλαμβανομένων διοικητών «ταγμάτων», «λόχων», «φατριών» και «ομάδων», που είναι στρατιωτικοί χαρακτηρισμοί κατά σειρά σύμφωνα με ορισμένα και συγκεκριμένα τμήματα, και παρόλο που πρόκειται για βαριές απώλειες αυτό δεν σημαίνει την πλήρη εξάλειψη των ταγμάτων.

• Η Χαμάς έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να διατηρήσει τη ζωή του ηγέτη της Γιαχία Σινουάρ, ειδικά μετά τη δολοφονία του Χανίγια στην Τεχεράνη, γεγονός που σημαίνει, επιτυχία των μυστικών υπηρεσιών του κινήματος, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, ενώ στερεί από το Ισραήλ την εικόνα της νίκης που προσπαθεί να αποκτήσει εδώ και μήνες.

Προς τιμήν της Χαμάς, έχει καταστήσει τη δολοφονία των ηγετών και των στελεχών της θέμα εικασίας, είτε για το Ισραήλ είτε για άλλους, γεγονός που δείχνει τις δυσκολίες ασφαλείας που αντιμετώπισαν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες για να προσεγγίσουν τους ηγέτες της Χαμάς και της Κασάμ, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα στο μέτωπο του Λιβάνου με τη Χεζμπολάχ.

Οι παρατηρητές τονίζουν ότι αν επιτευχθεί συμφωνία εκεχειρίας, η Χαμάς μπορεί να ξαναχτίσει τον εαυτό της και τη δύναμή της, ιδίως με τον ανθρώπινο παράγοντα που μπορεί να εκμεταλλευτεί, και υπάρχουν εξέχοντες ηγέτες ικανοί να ηγηθούν ξανά του κινήματος, συμπεριλαμβανομένων προσωπικοτήτων που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και δεν επηρεάστηκαν από τα ισραηλινά πλήγματα.

• Επίσης το ότι η Χαμάς έχει μέχρι στιγμής καταφέρει να κρατήσει δεκάδες Ισραηλινούς που κρατούνται ως αιχμάλωτοι στη Γάζα, ένα χρόνο μετά από έναν καταστροφικό πόλεμο που επηρέασε κάθε σπιθαμή της Λωρίδας, δίνει περισσότερες πιθανότητες για κέρδη για να επιβάλει τους όρους της στις διαπραγματεύσεις που προχωρούν πολύ αργά υπό περίπλοκες συνθήκες.

Μετά από διαδοχικά πλήγματα στις δημόσιες υπηρεσίες, τις οργανωτικές, στρατιωτικές και οικονομικές εγκαταστάσεις, οι απώλειες είναι σχεδόν καθολικές σε έκταση. Ωστόσο, η απώλεια των περισσότερων σηράγγων της Χαμάς μπορεί να είναι η πιο αξιοσημείωτη απώλεια, καθώς αποτελούσαν «στρατηγικό όπλο» στα χέρια του κινήματος.

• Το Ισραήλ εκτιμούσε προηγουμένως ότι η Χαμάς είχε σκάψει περισσότερα από 500 χιλιόμετρα σηράγγων, αλλά ο σημερινός πόλεμος έδειξε ότι οι εκτιμήσεις του ήταν λανθασμένες και ήταν πολύ μεγαλύτερες.

Αυτό εξηγεί πώς η Χαμάς κατάφερε μέχρι στιγμής να διευκολύνει τη μετακίνηση των ηγετών και των μαχητών της μεταξύ υπέργειων και υπόγειων θέσεων, καθώς η πραγματική πραγματικότητα του δικτύου σηράγγων τους επιτρέπει να ελιχθούν με το Ισραήλ.

Οι πύραυλοι ήταν ένα όπλο που διαφοροποιούσε τη Χαμάς, και σε κάποιο σημείο αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα μέσα αποτροπής, καθώς το κίνημα ήταν σε θέση να πλήττει όποτε ήθελε ισραηλινές πόλεις και οικισμούς, ιδίως εκείνους που μπορούσαν να φτάσουν στο Τελ Αβίβ και την Ιερουσαλήμ.

Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι η Χαμάς έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος του αποθέματος των ρουκετών της. Ωστόσο, παρατηρητές πιστεύουν ότι το κίνημα κρύβει έναν αριθμό από αυτές και θα τις χρησιμοποιήσει κάποια στιγμή. Πηγές της Χαμάς στο πεδίο υποστηρίζουν ότι πριν από τον πόλεμο, η ένοπλη πτέρυγά της διέθετε περισσότερες από 60.000 ρουκέτες, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων μεγάλου, μεσαίου και μικρού βεληνεκούς.

Στο «πρώτο σάλπισμα» το πρωί της 7ης Οκτωβρίου, η Χαμάς εκτόξευσε τουλάχιστον 4.000 ρουκέτες, οι περισσότερες μεσαίου και μικρού βεληνεκούς, ώστε να συμπέσει με την έναρξη της στρατιωτικής επίθεσης.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των ρουκετών που διέθετε η Χαμάς πριν από τον πόλεμο και τον αριθμό αυτών που παρέμειναν μέσα σε ένα χρόνο μετά την έναρξή του.

Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι κατάφερε να καταστρέψει πολλές από τις ρουκέτες, καθώς και να πλήξει τους χώρους κατασκευής και αποθήκευσης και τις βάσεις εκτόξευσης.

• Σε κυβερνητικό επίπεδο, η Χαμάς έχασε όλα τα κεντρικά της γραφεία, καθώς και εξέχοντα στελέχη που ηγούνταν του υπηρεσιακού και άλλου έργου της, μαζί με πολλά μέλη της επιτροπής έκτακτης ανάγκης που συγκρότησε για να διαχειριστεί το κυβερνητικό έργο για τον πληθυσμό κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Εκτός από την ξένη υποστήριξη και τα κρατικά έσοδα, η Χαμάς έχασε πολλούς από τους οικονομικούς πόρους στους οποίους βασιζόταν, όπως εργοστάσια, καταστήματα, ακίνητα και άλλες επιχειρήσεις που απέφεραν μεγάλα χρηματικά ποσά για το κίνημα κάθε μήνα.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το Ισραήλ στόχευσε σκόπιμα όλες τις πηγές χρηματοδότησης της Χαμάς. Βομβάρδισε μια τράπεζα της Χαμάς, βομβάρδισε συγκεκριμένα δωμάτια όπου φυλάσσονταν χρήματα, επιτέθηκε σε οχήματα που μετέφεραν χρήματα και κατέσχεσε εκατομμύρια σέκελ από τα μέρη στα οποία έκανε επιδρομές, με αποτέλεσμα η Χαμάς να χάσει τη δυνατότητά της να πληρώνει τους μισθούς των υπαλλήλων και των μελών της, είτε πρόκειται για κυβερνητικούς υπαλλήλους είτε για μέλη της στρατιωτικής πτέρυγας της και άλλους.

Στο τέλος της ημέρας, τα πάντα, κάθε δρόμος και γειτονιά, και όλες οι οικογένειες που άντεξαν τον πόλεμο για ένα χρόνο, καταστράφηκαν. Αλλά οι υπολογισμοί του κέρδους και της ζημίας για τη Χαμάς είναι πολύπλοκοι και αβέβαιοι. Την επομένη του πολέμου, τα δεδομένα θα είναι καθοριστικά για το αν το κίνημα έχει πραγματικά τελειώσει ή αν, ανάλογα με τις συνθήκες, είναι ικανό να ανακάμψει.