ΑΝΑΛΥΣΗ: Η αλλαγή στο πυρηνικό δόγμα της Μόσχας- Επιλογές και σενάρια του αποτρόπαιου χτυπήματος

Μετά τις αλλαγές στο πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας που ανακοινώθηκαν προχθές, το ερώτημα που συζητείται ως επί το πλείστον είναι αν ο Πούτιν θα πραγματοποιήσει πυρηνικό χτύπημα. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν διατύπωσε τη βασική αλλαγή στο δόγμα ως εξής: «Μια επίθεση κατά της Ρωσίας από οποιοδήποτε μη πυρηνικό κράτος, αλλά με τη συμμετοχή ή την υποστήριξη ενός πυρηνικού κράτους, προτείνεται να θεωρηθεί ως κοινή επίθεση».

Σπύρος Σιδέρης

Αυτή η ρήτρα δίνει λόγο για πυρηνικό χτύπημα όχι μόνο εναντίον μιας μη πυρηνικής χώρας που βρίσκεται σε άμεσο πόλεμο με τη Ρωσία, αλλά και εναντίον των «πυρηνικών» συμμάχων της. Είναι αρκετά προφανές ότι η ρήτρα αυτή έχει γραφτεί ειδικά για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Είναι επίσης προφανές ότι η δήλωση αυτή έγινε την παραμονή της πιθανής απόφασης του Τζο Μπάιντεν να εγκρίνει τη χρήση πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς στο έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας και έχει ως στόχο να «προειδοποιήσει για τις συνέπειες».

Οι απόψεις στο θέμα αυτό  είναι πολλές, με δυο όμως να κυριαρχούν των πολιτικών σκέψεων.

Σύμφωνα με την πρώτη, η οποία και προωθείται ενεργά από την ουκρανική κυβέρνηση, είναι ότι οι δηλώσεις του Πούτιν είναι κοινότοπος εκβιασμός και κενό αέρας που κουνάει τα χέρια, τις οποίες δεν θα ακολουθήσει τίποτα. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να τις φοβόμαστε, αλλά θα πρέπει να επιτρέψουμε τα πλήγματα μεγάλης εμβέλειας.

Υπάρχει επίσης η άποψη στη Δύση ότι ο Πούτιν δεν θα προχωρήσει περισσότερο από τις λεκτικές απειλές, καθώς η κατάσταση στο μέτωπο είναι γενικά ευνοϊκή γι’ αυτόν, και επομένως η κλιμάκωση και το σύρσιμο της Δύσης στον πόλεμο δεν είναι ακόμη επωφελής. Επιπλέον, είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι η χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία θα μπορούσε να καταστρέψει τις σχέσεις της με την Κίνα, καθώς το Πεκίνο έχει επανειλημμένα αντιταχθεί στη χρήση πυρηνικών όπλων.

Επομένως, υπάρχει μια ενδιάμεση έκδοση. Αυτή είναι ότι ο στόχος του Πούτιν είναι να «δείξει σοβαρότητα προθέσεων» προκειμένου να φέρει το θέμα της απειλής πυρηνικού πολέμου στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης στις δυτικές χώρες, να θέσει το ερώτημα αν η Δύση είναι έτοιμη για πυρηνικό πόλεμο εξαιτίας της Ουκρανίας. Είναι έτοιμη για την καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού επειδή η Ουκρανία θέλει να ανακτήσει τη Μελιτόπολη και τη Μαριούπολη.

Η Μόσχα πιστεύει πιθανότατα ότι η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα για τη Δύση θα είναι απερίφραστα αρνητική. Αυτό θα προσαρμόσει έντονα τη γνώμη της δυτικής κοινωνίας και των δυτικών ελίτ υπέρ της ανάγκης συμβιβασμών και παγκόσμιων συμφωνιών με τη Ρωσία για μια «νέα παγκόσμια τάξη». Και αυτός, όπως έχει καταστήσει επανειλημμένα σαφές ο Πούτιν, είναι ο κύριος στόχος του.

Η εντατικοποιημένη συζήτηση για την απειλή ενός παγκόσμιου πολέμου μπορεί να επηρεάσει και τις αμερικανικές εκλογές, όπου ήδη χρησιμοποιείται ενεργά από τον Ντόναλντ Τραμπ στην εκστρατεία του εναντίον της Κάμαλα Χάρις.

Βέβαια ο Πούτιν για να δείξει τη σοβαρότητα των προθέσεών του θα μπορούσε να προχωρήσει σε συγκεκριμένες ενέργειες.

Η πρώτη επιλογή είναι ένα άμεσο τελεσίγραφο προς τη Δύση με κάποια λίστα απαιτήσεων, η μη εκπλήρωση των οποίων θα οδηγήσει σε πόλεμο του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία. Ή χτυπήματα σε χώρες του ΝΑΤΟ με συμβατικά όπλα με την απειλή ότι θα ακολουθήσει πυρηνικό χτύπημα. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση ο Πούτιν πρέπει να είναι έτοιμος να πραγματοποιήσει την απειλή σε περίπτωση απόκλισης από τις απαιτήσεις, διότι δεν θα έχει περιθώρια ελιγμών.

Το δεύτερο είναι τα χτυπήματα κατά της Δύσης που δεν είναι θα είναι ολοφάνερα ή τα χτυπήματα μέσω αντιπροσώπων. Για παράδειγμα, δολιοφθορές κατά κρίσιμων υποδομών (αγωγοί, σταθμοί παραγωγής ενέργειας, υποθαλάσσιες επικοινωνίες κ.λπ.), κυβερνοεπιθέσεις, μεταφορά όπλων στους Χούθι κ.λπ. Αυτή η εκδοχή είναι η πιο δημοφιλής τώρα στη Δύση όταν αξιολογείται η πιθανή αντίδραση του Πούτιν σε πλήγματα με όπλα μεγάλου βεληνεκούς.

Η τρίτη εκδοχή είναι η ανάληψη μιας σειράς μη στρατιωτικών ενεργειών, οι οποίες, ωστόσο, θα έμοιαζαν με προετοιμασίες για πυρηνικό πόλεμο. Για παράδειγμα, διακοπή όλων των σχέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο, εάν συμφωνήσει σε πυραυλικά πλήγματα. Ή να καλέσει τους Ρώσους πολίτες να εγκαταλείψουν υποχρεωτικά το έδαφος όλων των χωρών του ΝΑΤΟ. Οι αλλαγές στο πυρηνικό δόγμα εντάσσονται επίσης σε αυτή τη λογική.

Ένα άλλο ριζοσπαστικό σενάριο είναι ένα πυρηνικό χτύπημα στην Ουκρανία, το οποίο συζητείται εδώ και πολύ καιρό, συμπεριλαμβανομένου και του Τζο Μπάιντεν. Ωστόσο, ευτυχώς, μέχρι στιγμής δεν έχουν χρησιμοποιηθεί πυρηνικά όπλα.

Ταυτόχρονα, στον ουκρανικό χώρο ενημέρωσης υπάρχει μια εξαιρετικά ανάλαφρη στάση απέναντι σε μια τέτοια προοπτική. Συχνά συναντά κανείς την άποψη ότι ένα πυρηνικό χτύπημα στην Ουκρανία δεν θα είχε καμία επίδραση στην πορεία του πολέμου, αλλά θα έστελνε τη Ρωσία σε διεθνή απομόνωση και τελικά θα ανάγκαζε τη Μόσχα να συνθηκολογήσει.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ένα πυρηνικό χτύπημα είναι ένα από τα χειρότερα σενάρια για την Ουκρανία.

Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας θα είναι πραγματικά σκληρή. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν ανεπιβεβαίωτες αναφορές στα μέσα ενημέρωσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απείλησαν τη Μόσχα με την καταστροφή του στόλου της σε περίπτωση πυρηνικού πλήγματος στην Ουκρανία.

Ωστόσο, αυτό, καθώς και οποιαδήποτε άλλη παραλλαγή της στρατιωτικής αντίδρασης της Δύσης, θα σήμαινε την είσοδο του ΝΑΤΟ σε πόλεμο με τη Ρωσία και, με αρκετά μεγάλη πιθανότητα, θα οδηγούσε στη χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία, καθώς η Μόσχα δεν θα είναι σε θέση να αντισταθεί στη Συμμαχία με συμβατικά όπλα. Το αν το ΝΑΤΟ θα αναλάβει ένα τέτοιο ρίσκο λόγω της Ουκρανίας είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.

Ο ρόλος της Κίνας

Η Κίνα και άλλες χώρες του παγκόσμιου Νότου έχουν επανειλημμένα αντιταχθεί στη χρήση πυρηνικών όπλων. Αλλά ποια θα είναι η αντίδρασή τους εάν το Κρεμλίνο τα χρησιμοποιήσει, δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα.

Θα διακόψουν όλες τις σχέσεις με τη Ρωσική Ομοσπονδία, γεγονός που θα κατέρρεε την οικονομία της; Ή θα φοβηθούν να στριμώξουν τον Πούτιν στη γωνία για να αποφύγουν οι ίδιες ένα πυρηνικό χτύπημα; Δεν υπάρχει σαφής απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα.

• Και αν μετά το πρώτο πυρηνικό χτύπημα η παγκόσμια κοινότητα δεν δώσει μια σκληρή απάντηση στη Ρωσία, τότε η Ουκρανία θα βρεθεί μπροστά σε μια διακλάδωση με δύο μόνο επιλογές.

Η πρώτη επιλογή είναι να σταματήσει την αντίσταση και να συνθηκολογήσει. Σε αυτή την περίπτωση, δεν θα πρόκειται για αποδοχή της απώλειας μέρους του εδάφους με τη διακοπή του πολέμου κατά μήκος της πρώτης γραμμής, το λεγόμενο κορεατικό σενάριο, αλλά συνθηκολόγηση με την κυριολεκτική έννοια του όρου: με την κατάληψη ολόκληρης της επικράτειας από τον ρωσικό στρατό, τη διάλυση των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, τον διορισμό από τη Μόσχα νέων ηγετών της Ουκρανίας κ.ο.κ. Αυτό συνέβη στην Ιαπωνία το 1945 μετά τα πυρηνικά χτυπήματα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Η δεύτερη επιλογή είναι μια νέα σειρά πυρηνικών χτυπημάτων κατά της Ουκρανίας, αν αυτή αρνηθεί να παραδοθεί. Εάν το Κρεμλίνο δεν λάβει σκληρή απάντηση από τη διεθνή κοινότητα μετά το πρώτο χτύπημα, είναι απίθανο να το σταματήσει κάτι από το να εξαπολύσει νέα χτυπήματα, τα οποία αργά ή γρήγορα θα στερήσουν από την Ουκρανία τη δυνατότητα να συνεχίσει την αντίστασή της.

• Εάν η απάντηση είναι πραγματικά σκληρή και φέρει τη Ρωσία στα πρόθυρα της ήττας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο.

Όλα αυτά τα σενάρια είναι τόσο τρομερά που θα ήθελε κανείς να πει μόνο ένα πράγμα γι’ αυτά: δεν μπορεί να συμβεί, γιατί δεν μπορεί ποτέ να συμβεί. Ωστόσο, μετά την εισβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας το 2022, στην πιθανότητα της οποίας ελάχιστοι πίστεψαν, αυτή η φόρμουλα δεν λειτουργεί πλέον. Η εισβολή έδειξε ότι, δυστυχώς, ακόμη και οι πιο τρομερές επιλογές είναι πραγματοποιήσιμες.

Πολύ περισσότερο που τόσο στην Ουκρανία, όσο και στη Δύση και στη Ρωσία, οι θέσεις του «κόμματος του πολέμου» είναι πολύ ισχυρές. Τόσο στο Κίεβο όσο και στην Ουάσιγκτον, διαβεβαιώνουν ότι δεν χρειάζεται να φοβούνται την αύξηση του διακυβεύματος, καθώς η Ρωσική Ομοσπονδία δεν θα τολμήσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα και τελικά θα «λυγίσει».

Τα «γεράκια» της Μόσχας υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τη χρήση πυρηνικών όπλων ή την έκδοση τελεσίγραφου με την απειλή χρήσης τους, διότι η Δύση δεν θα τολμήσει να απαντήσει σκληρά και τελικά θα «κατέβει».

• Όμως, στο τέλος, οι υπολογισμοί των πολεμικών πλευρών και στις δύο πλευρές της γραμμής του μετώπου μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά λανθασμένοι και η κατάσταση θα ξεφύγει από κάθε έλεγχο.

Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι θα αποφευχθεί η χειρότερη εξέλιξη των γεγονότων – να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό.