Ο μεγάλος διχασμός στην Ευρώπη ξεκινά από τη φορολογία

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022, το πλουσιότερο 1% κατείχε το ένα τέταρτο της καθαρής προσωπικής περιουσίας, ενώ ο μισός πληθυσμός της Ευρώπης κατείχε μόλις το 3%. Αυτό είναι άμεσο αποτέλεσμα του μεγάλου φορολογικού χάσματος της Ευρώπης. Οι καθημερινοί Ευρωπαίοι επωμίζονται το φορολογικό βάρος, ενώ οι πλουσιότεροι πληρώνουν πολύ λιγότερα απ’ όσα θα έπρεπε να τους αναλογούν. Οι φόροι επί της περιουσίας αντιστοιχούν σε λιγότερο από 60 σεντς για κάθε δέκα ευρώ που εισάγονται στα ταμεία των κρατών μελών της ΕΕ. Οι κυβερνήσεις εισπράττουν 13 φορές περισσότερα από φόρους που πληρώνουν κυρίως οι απλοί Ευρωπαίοι, όπως ο φόρος προστιθέμενης αξίας ή οι φόροι στους μισθούς τους, που φέρνουν οκτώ στα δέκα ευρώ.

Αυτή η έντονη ανισότητα δεν εμφανίστηκε σε μια μέρα. Έχει ξεδιπλωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Προήλθε από την πεποίθηση ότι οι φορολογικές περικοπές στους πλουσιότερους και τις εταιρείες θα οδηγούσαν στην ανάπτυξη και την ευημερία για όλους – τη λεγόμενη  “διαρροή” της οικονομίας. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι αυτή η ιδέα είναι εσφαλμένη. Η ακραία ανισότητα -το χάσμα μεταξύ των πολύ πλουσίων και των απλών ανθρώπων- αυξήθηκε και οι φόροι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτήν.

• Από το 2020 έως το 2023, οι δισεκατομμυριούχοι σε όλο τον κόσμο έγιναν 34% πλουσιότεροι, με τους πέντε πλουσιότερους άνδρες να βλέπουν την περιουσία τους να υπερδιπλασιάζεται. Ταυτόχρονα, σχεδόν πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο -πάνω από 11 φορές ο πληθυσμός της ΕΕ- έχουν δει τον πλούτο τους να συρρικνώνεται.

Η Ευρώπη δεν είναι διαφορετική. Ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων της ΕΕ αυξήθηκε κατά 33% από το 2020 έως το 2023 και οι πέντε πλουσιότεροι άνδρες αύξησαν την περιουσία τους με ρυθμό 6 εκατομμύρια ευρώ την ώρα! Εν τω μεταξύ, το 99% του πληθυσμού της ΕΕ έχει γίνει φτωχότερο σε αθροιστικούς όρους.

• Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της μοίρας αλλά κακών πολιτικών επιλογών. Τα φορολογικά συστήματα γίνονται όλο και λιγότερο προοδευτικά παντού, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ.

Προκλητικές μειώσεις φόρων σε πλούσιες ενώ αυξάνονται οι φόροι στους απλούς πολίτες

Μεταξύ 2000 και 2023, ο ανώτατος μέσος συντελεστής φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων στην ΕΕ -ο υψηλότερος συντελεστής που πληρώνουν οι πλούσιοι- μειώθηκε από 44,8 σε 37,9%, ενώ ο ανώτατος φορολογικός συντελεστής για τις μεγαλύτερες εταιρείες της ΕΕ μειώθηκε σχεδόν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, από 32,1 σε 21,2%. Επιπλέον, οι φόροι για το είδος του εισοδήματος και του πλούτου στο οποίο βασίζονται τα πλούσια άτομα, όπως τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, παραμένουν πολύ χαμηλοί ή ανύπαρκτοι ή ακόμη και αποφεύγονται.

• Αντίθετα, οι φόροι στους απλούς ανθρώπους έχουν αυξηθεί. Μεταξύ 2010 και 2022, ο φορολογικός συντελεστής της εργασίας στην ΕΕ αυξήθηκε από 33,3 σε 34,8% και ο φορολογικός συντελεστής στην κατανάλωση αυξήθηκε από 17,7 σε 18,7%.

Ακόμη και οι φόροι εργασίας και κατανάλωσης πλήττουν περισσότερο τους απλούς ανθρώπους του μεροκάματου παρά τους πλούσιους. Οι καθημερινοί Ευρωπαίοι βασίζονται κυρίως στο εισόδημα από την εργασία, σε αντίθεση με τους πλούσιους, που έχουν άλλες πηγές εισοδήματος, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον, οι απλοί άνθρωποι ξοδεύουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους σε καθημερινά έξοδα -όπως το να βάζουν φαγητό στο τραπέζι- έτσι πληρώνουν πιο αναλογικά τους φόρους κατανάλωσης.

• Σήμερα, οι φόροι κατανάλωσης και εργασίας αντιπροσωπεύουν πάνω από το 27,5% των φορολογικών εσόδων στην ΕΕ. Αντίθετα, τα έσοδα από το απόθεμα κεφαλαίου (πλούτος) συνεισφέρουν λιγότερο από 6%. Τα έσοδα από τη φορολογία των επιχειρήσεων αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από 8%.

Ο μέσος Ευρωπαίος επωμίζεται όλο και περισσότερο το φορολογικό φορτίο, ενώ οι εξαιρετικά εύπορες εταιρείες και ιδιώτες πληρώνουν όλο και λιγότερα. Αντί να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη κρίση της ανισότητας, τα φορολογικά συστήματα της Ευρώπης διευρύνουν το χάσμα πλούτου ζητώντας περισσότερα από τους απλούς ανθρώπους παρά από τους πλουσιότερους.

Τα χρήματα είναι εκεί αλλά η Ευρώπη κάνει πως δεν τα βλέπει…

Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων επωμίζονται την ευθύνη για το άδικο φορολογικό σύστημα, με τους πλούσιους να πλουτίζουν ακόμη περισσότερο, στις πλάτες των απλών, καθημερινών πολιτών. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ επέλεξαν να μειώσουν τους φόρους σε μεγάλες εταιρείες και πλούσιους ιδιώτες τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, μας λένε ξανά και ξανά ότι δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για την κατασκευή σχολείων, νοσοκομείων και υποδομών ή για την καταπολέμηση της φτώχειας και της κλιματικής κρίσης.

Τα γεγονότα λένε μια διαφορετική ιστορία. Τα χρήματα είναι εκεί: μόλις μαζεύτηκαν, ασταμάτητα, στους λογαριασμούς λίγων.

• Είναι καιρός να μετατοπιστεί η φορολογική επιβάρυνση. Ο φόρος περιουσίας δεν είναι μόνο μια μεταρρύθμιση που θα έφερνε δικαιοσύνη αλλά, δεδομένου του μεγέθους των κρίσεων που αντιμετωπίζουμε, καθίσταται και επείγουσα. Κάθε ώρα που οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ αποτυγχάνουν να ενεργήσουν χάνουν 33 εκατομμύρια ευρώ, προσθέτοντας έως και 286,5 δισεκατομμύρια ευρώ χαμένων εσόδων ετησίως -αυτό είναι το ποσό που θα μπορούσαν να εισπράξουν με φόρο περιουσίας έως και 5%.

Κάτι (ίσως) φαίνεται πως αλλάζει…

• Τα καλά νέα είναι ότι η “παλίρροια” γυρίζει. Υπάρχει μια αυξανόμενη συναίνεση μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής σχετικά με την ανάγκη φορολογίας των υπερπλούσιων. Στην ετήσια φορολογική έκθεσή της τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε τη μετατόπιση του βάρους της φορολογίας από την εργασία σε, μεταξύ άλλων, κεφαλαιουχικά κέρδη, κληρονομιά και πλούτο. Εκείνο τον μήνα, για πρώτη φορά στην ιστορία, οι υπουργοί Οικονομικών της G20 συμφώνησαν να συνεργαστούν για να φορολογήσουν τους υπερπλούσιους .

Ακόμη και οι ίδιοι οι υπερπλούσιοι καλούν τις κυβερνήσεις να τους φορολογήσουν: σχεδόν τα τρία τέταρτα των εκατομμυριούχων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση στις χώρες της G20 υποστηρίζουν υψηλότερους φόρους στον πλούτο. Ίδια άποψη έχουν και οι Ευρωπαίοι πολίτες: επτά στους δέκα συμφωνούν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να φορολογούν τους πλούσιους για να στηρίξουν τους φτωχούς.

• Τον Ιούλιο, η Oxfam και άλλοι οργανισμοί συγκέντρωσαν 1,5 εκατομμύρια υπογραφές από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο απαιτώντας από τις κυβερνήσεις να φορολογούν τους υπερπλούσιους. Στην ΕΕ, οικονομολόγοι, ακτιβιστές, πολιτικοί και πολυεκατομμυριούχοι ξεκίνησαν μια αναφορά για έναν ευρωπαϊκό φόρο περιουσίας. Μέχρι στιγμής το έχουν υπογράψει περισσότεροι από 300.000 Ευρωπαίοι.

Ο δρόμος προς τα εμπρός είναι ξεκάθαρος. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων πρέπει να καλύψουν τη διαφορά και να αναλάβουν δράση.