Νίκος Βέττας: Αντιφάσεις, ευκαιρίες και κίνδυνοι

Η συνολική τροχιά της ελληνικής οικονομίας κατά το προηγούμενο διάστημα και αυτή που προδιαγράφεται για το αμέσως επόμενο είναι θετική. Ανακάμπτει ταχύτερα από τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους μετά την κρίση της πανδημίας και στην αγορά ενέργειας, ενώ σταδιακά καλύπτει και τα κενά που είχαν δημιουργηθεί μετά τη βαθιά κρίση χρέους, με μείωση της ανεργίας και αύξηση των επενδύσεων. Τα βασικά ερωτήματα είναι δυο. Κατά πόσο το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον και ιδίως οι εξελίξεις στην Ευρώπη θα ευνοήσουν ή θα επιβαρύνουν την ελληνική οικονομία. Και αν η ποιοτική αναβάθμιση της οικονομίας, με αλλαγές στη δομή της, επαρκεί για να καλύψει την πρόκληση της συστηματικής αύξησης των εισοδημάτων στα επόμενα χρόνια. 

Toυ Νίκου Βέττα, Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ και Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Και στα δυο αυτά κρίσιμα ερωτήματα η εικόνα είναι μεικτή. Στο εξωτερικό μέτωπο, υπάρχει επιβράδυνση των οικονομιών, όμως η ύφεση που εύλογα ανησυχούσε ως ενδεχόμενο μετά την κατακόρυφη άνοδο των επιτοκίων για να τιθασεύει ο πληθωρισμός φαίνεται πως έχει αποφευχθεί. Ενώ στο ζήτημα της ποιοτικής αναβάθμισης της οικονομίας, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου, χωρίς όμως να έχει φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο ανταγωνιστικότητας που θα διασφαλίζει ισχυρή ανάπτυξη.

Μεικτή είναι και η εικόνα σε επιμέρους πιο πρόσφατες εξελίξεις, όπου θετικές και αρνητικές επισημάνσεις συνυπάρχουν. Στην πλευρά των ανησυχητικών εξελίξεων, η μη αναβάθμιση του αξιόχρεου του ελληνικού δημοσίου από τη Moody’s υπενθυμίζει πώς η εξομάλυνση των σχέσεων με τις διεθνείς αγορές δεν συμβαίνει ευθύγραμμα ούτε αυτόματα. Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν σχετική επιβράδυνση της οικονομίας και υποβιβάζουν τον εκτιμώμενο ρυθμό μεγέθυνσης. Τα επίσημα δεδομένα προκαλούν επίσης ερωτήματα για την πορεία των επενδύσεων, όπως και τη χρηματοδότησή τους. Στην μείωση της ανεργίας υπάρχει μια επιβράδυνση. Στο οικονομικό κλίμα, που μετράται μηνιαίως από το ΙΟΒΕ για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπάρχει πρόσφατα μια κόπωση και η καταναλωτική εμπιστοσύνη είναι ασθενής.

Παράλληλα όμως, οι θετικές εξελίξεις και σημάδια είναι πολλές. Η επίδραση του Ταμείου Ανάπτυξης διαγράφεται σημαντική σε κρίσιμες πλευρές της οικονομίας, τόσο όσον αφορά τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης, όσο και μεταρρυθμιστικές αλλαγές που περιλαμβάνει. Καταγράφεται βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, που σε ορισμένες μετρήσεις όπως στην πρόσφατη του Economist, είναι έντονη. Το κόστος χρηματοδότησης της χώρας σταδιακά συγκλίνει προς αυτό άλλων οικονομιών της Ευρώπης, και το σχετικό spread μειώνεται. Tο οικονομικό κλίμα κινήθηκε ευνοϊκότερα από τον μέσο όρο της Ευρώπης κατά τη διάρκεια όλου του προηγούμενου έτους και η οικονομία βρίσκεται σε θετικότερο κύκλο.

Συνοψίζοντας τα ευνοϊκά και τα ανησυχητικά σημάδια, πρέπει κανείς να αναγνωρίσει ότι η οικονομία μας κινείται σαφώς θετικά, αλλά ακόμη απέχει από το επιθυμητό επίπεδο. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η ελληνική οικονομία υποβιβάστηκε σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές και υστερεί στις περισσότερες διαστάσεις, ιδίως την παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα προϊόντων και υπηρεσιών, τα πραγματικά εισοδήματα και το κοινωνικό κράτος.  Ταυτόχρονα, παραμένουν τρεις ισχυροί μελλοντικοί κίνδυνοι, το βάρος του δημοσίου χρέους, η ηλικιακή συρρίκνωση και γήρανση και η κρίσιμη εξάρτηση από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις.

Το συμπέρασμα όσον αφορά την οικονομική πολιτική είναι πως από μόνη της η αποτελεσματική διαχείριση πόρων και κατανομή του οφέλους από την τρέχουσα μεγέθυνση δεν διασφαλίζει και ευνοϊκή συνέχεια. Η διεύρυνση της βάσης των επενδύσεων τόσο κλαδικά όσο και χρηματοδοτικά είναι κρίσιμη προϋπόθεση. Το άνοιγμα της οικονομίας ώστε να διευκολύνονται νέες δραστηριότητες και η συνεχής ενσωμάτωση νέας επιχειρηματικότητας και εργασίας αποτελεί κλειδί. Η σταθερότητα κανόνων στην αγορά και η δραστική απλούστευση διαδικασιών στον δημόσιο τομέα είναι συνθήκες για να υπάρχει παραγωγή υψηλής αξίας. Συνολικά, ένας υψηλός πήχης φιλοδοξιών και συνεχιζόμενες παρεμβάσεις πολιτικής που θα αναβαθμίζουν τη δομή της οικονομίας είναι αναγκαίος ώστε και η μελλοντική πορεία της χώρας να είναι συστηματικά θετική.