Άρθρο 73 παρ. 6: Αγνοείται ο εφαρμοστικός νόμος- Το άλλο με το… 86 το ξέρεις;

Οι συγγενείς των θυμάτων της πολύνεκρης τραγωδίας στα Τέμπη μπορούν να προσδοκούν δικαίωση μόνον μέσω της Δικαιοσύνης καθώς στη χθεσινή συνεδρίαση της Ολομέλειας κατά τη συζήτηση του πορίσματος της Εξεταστικής Επιτροπής η κυβερνητική πλειοψηφία έκλεισε το ζήτημα της κοινοβουλευτικής διερεύνησης των ευθυνών υπουργών, επικαλούμενη μεταξύ άλλων και το άρθρο 86 του Συντάγματος στο οποίο στηρίζεται ο περίφημος νόμος «Περί Ευθύνης Υπουργών». Το πόρισμα υπερψηφίστηκε αποκλειστικά από τους βουλευτές της Ν.Δ που μετείχαν στην Εξεταστική Επιτροπή,  δεν εντόπισε ποινικές ευθύνες σε κανέναν υπουργό. Αποδίδοντας τα αίτια του δυστυχήματος στο «ανθρώπινο λάθος» και τις παραβιάσεις του Κανονισμού Κίνησης του σιδηροδρόμου. Επίσης, τυχόν απόφασή της δικαιοσύνης για παραπομπή σε δίκη  υπουργού θα προσκρούσει και πάλι στις προβλέψεις του νόμου «Περί Ευθύνης Υπουργών».

Τοι άρθρο 86 είναι το ένα στοιχείο που ανέδειξε η χθεσινή συζήτηση στην ολομέλεια καθώς επανέφερε το ζήτημα αν και πότε πρόκειται να απαλειφθούν οι διατάξεις που δεν επιτρέπουν στους υπουργούς να βρίσκονται αντιμέτωποι με την δικαιοσύνη, δίχως την μεσολάβηση της Βουλής για γεγονότα μεγέθους όπως το δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου του 2023, που στοίχισε την ζωή σε 57 επιβάτες.

• Ο Μάκης Βορίδης εκπροσωπώντας την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό δήλωσε πώς όταν τίθεται θέμα παραπομπής σε δίκη του πρώην υπουργού Μεταφορών Κωνσταντίνου Καραμανλή «αρχίζει η η συζήτηση για το περίφημο άρθρο 86 του Συντάγματος και την ποινική αρμοδιότητα της Βουλής».

Με βάση τον «Περί Ευθύνης Υπουργών» «απέκρουσε» το αίτημα για το οποίο έχουν συγκεντρωθεί πάνω από ένα εκατομμύριο υπογραφές προκειμένου ο πρώην υπουργός Μεταφορών να παραπεμφθεί στην δικαιοσύνη. Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο υπουργός Επικρατείας: « Ένα εκατομμύριο, λοιπόν, τριακόσιες χιλιάδες τι ζητάνε; Να καταργηθεί η ποινική αρμοδιότητα της Βουλής και η βουλευτική ασυλία. Μάλιστα. Γιατί δεν τους εξηγεί κάποιος ότι αυτό είναι αναθεώρηση του Συντάγματος και τους λέτε ότι θα γίνει με τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία; Η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία δεν είναι για να εισαχθεί νόμος στη Βουλή; Αν φέρουμε έναν νόμο εδώ που λέμε -τώρα, να συμφωνήσουμε με νόμο, όχι όμως με την αναθεώρηση του Συντάγματος- ότι καταργούμε το άρθρο 86 του Συντάγματος, καταργείται;».

Απέρριψε επίσης το αίτημα της αντιπολίτευσης προκειμένου να «παρακαμφθεί» ο «Περί Ευθύνης Υπουργών» με κοινή δήλωση των κομμάτων στην οποία να αναφέρουν πως ο πρώην υπουργός Μεταφορών μπορεί να ερευνηθεί για  αδίκημα παράλειψης που δεν σχετίζεται με την υπουργική του ιδιότητα.

Ο θεσμός της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας

Το άλλο στοιχείο που προέκυψε από τη χθεσινή συζήτηση είναι η καθυτέρηση του εφαρμοστικού νόμου για την αλλαγή του άρθρου 73 με την προσθήκη της παραγράφου 6 που δίνει ισχύ στη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία. Έχουν περάσει 5 χρόνια χωρίς ακόμη να έχει έρθει ο εφαρμοστικός νόμος για την εν λόγω διάταξη που έχει έρθει στην επικαιρότητα με το ψήφισμα Καρυστιανού για το “έγκλημα των Τεμπών” στη Βουλή, που φέρει 1,3 εκατ. υπογραφές.

Αίτημα το θέμα της αλλαγής διατάξεων του νόμου περί ευθύνης υπουργών, καθώς και του άρθρου για τη βουλευτική ασυλία. Η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση ότι απουσιάζει με ευθύνη της ΝΔ ο εφαρμοστικός νόμος για να ασκήσουν οι πολίτες το δικαίωμα που τους δίνει το αναθεωρημένο άρθρο 73 του Συντάγματος.

Από την κυβέρνηση αναφέρουν ότι ο εφαρμοστικός θα έρθει, όμως σύμφωνα με τον υπουργό Μάκη Βορίδη το ψήφισμα έχει στο επίκεντρό του την κατάργηση των διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών και τη βουλευτική ασυλία, επισημαίνοντας ότι «αυτά είναι ζητήματα της αναθεώρησης του Συντάγματος, και δεν αφορούν πρωτοβουλίες νόμων» […].

Απαντώντας πρόσφατα ο κ. Βορίδης σε σχετική ερώτηση που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, επεσήμανε ότι ενδεχομένως θα υπήρχε μια σκέψη μήπως μπορεί να αναθεωρήσει το νόμο περί ευθύνης υπουργών, αλλά όχι βέβαια στην κατεύθυνση που να εξαλειφθεί η ποινική αρμοδιότητα της Βουλής. Ο υπουργός εξήγησε ότι ο νόμος περί ευθύνης υπουργών είναι εκτελεστικός του άρθρου 86 του Συντάγματος (σ.σ. «Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως νόμος ορίζει).

Σημείωσε επίσης ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, ως πλειοψηφία στην προτείνουσα Βουλή της τελευταίας διαδικασίας αναθεώρησης, δεν πρότεινε ούτε την κατάργηση του άρθρου 86 ούτε την κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας.

Τι προβλέπει η νέα διάταξη στο άρθρο 73 του συντάγματος

Σύμφωνα με αυτή κατοχυρώθηκε ένα νέο πολιτικό δικαίωμα, το οποίο υπερψηφίστηκε από την πλειοψηφία των βουλευτών της προτείνουσας Βουλής και από πλειοψηφία άνω των 3/5 των μελών της αναθεωρητικής Βουλής. Με υπογραφή πεντακοσίων χιλιάδων πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου, μπορούν να κατατίθενται έως δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο προτάσεις νόμων στη Βουλή, οι οποίες με απόφαση του Προέδρου της παραπέμπονται στην οικεία κοινοβουλευτική επιτροπή προς επεξεργασία και εν συνεχεία εισάγονται υποχρεωτικά προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια του Σώματος.

Οι προτάσεις νόμων του προηγούμενου εδαφίου δεν μπορεί να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας. Νόμος ορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παραγράφου.

Η αρχική πρόταση που είχε καταθέσει ο ΣΥΡΙΖΑ στην προτείνουσα Βουλή προέβλεπε την προσθήκη δεύτερου εδαφίου στην παρ. 1 του άρθρου 73 , η οποία καθιέρωνε το δικαίωμα 100.000 πολιτών, που διαθέτουν το εκλογικό δικαίωμα, να υποβάλουν στο Κοινοβούλιο προτάσεις νόμου, οι οποίες θα εισάγονται υποχρεωτικά στη Βουλή για συζήτηση, επεξεργασία και ψήφιση.

Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ έτυχε θετικής ανταπόκρισης από τα περισσότερα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης. Μετά τις εκλογές του 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αξιωματική αντιπολίτευση ακολουθησε την ίδια πρόταση, όπως και το Κίνημα Αλλαγής, το οποίο τότε τήρησε την ίδια στάση όπως και στην πρώτη Βουλή. Η αλλαγή τότε ήταν για έναν αυξημένο αριθμό υπογραφών, δηλαδή 500.000.

Στην Επιτροπή Αναθεώρησης της δεύτερης Βουλής, η στάση της Νέας Δημοκρατίας ήταν επισήμως αρνητική ως προς την αναθεώρηση του άρθρου 73. Το στίγμα της μεταστροφής της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, μετά από παρεμβάσεις επιφανών στελεχών της, έδωσε ο Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, δηλώνοντας ότι:«Με συναινετική διάθεση η Κοινοβουλευτική μας Ομάδα ενσωμάτωσε στην τελική της πρόταση και τη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, την οποία πρότεινε η Αντιπολίτευση.

Έτσι το νέο άρθρο 73 παρ. 6 προβλέπει ότι ο λαός εν στενή εννοία διαθέτει το δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας, εφόσον αρχικά συγκεντρωθεί ένας αρκετά υψηλός αριθμός υπογραφών (500.000).

Η επιτυχής συγκέντρωση των υπογραφών, η οποία κατά τα άλλα θα ρυθμιστεί από τον εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο ως προς τη διαδικασία και τους όρους, καθιστά υποχρεωτική την εισαγωγή προς συζήτηση και ψήφιση της πρότασης από την Ολομέλεια του Κοινοβουλίου, αφού πρώτα παραπεμφθεί στην αρμόδια Επιτροπή προς επεξεργασία. Η Βουλή έχει τότε τη δυνατότητα να υπερψηφίσει ή να καταψηφίσει την πρόταση, να κάνει δεκτές τροπολογίες στο κείμενο και να το τροποποιήσει, ή ακόμη και να καταθέσει τη δική της (αντι)πρόταση.

• Μπορεί να συμβεί εφόσον η πρόταση κριθεί πρώτα «παραδεκτώς» υποβληθείσα, καθώς προβλέπονται επίσης δύο ακόμα περιορισμοί της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας: Ένας ποσοτικός και ένας ποιοτικός. Κατά πρώτον, μόνο δύο προτάσεις νόμων προερχόμενες από τον λαό ανά κοινοβουλευτική περίοδο μπορούν να κατατεθούν. Κατά δεύτερον, αυτές δεν μπορούν να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας.

Το αποτέλεσμα της εισαγωγής του θεσμού της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι η παραχώρηση ενός νέου πολιτικού δικαιώματος στον λαό, το οποίο μάλιστα είναι ισχυρότερο από αυτό που διαθέτει η Βουλή ως προς ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο. Σύμφωνα με τον Απόστολο Βλαχογιάννη διδάκτορα Συνταγματικού Δικαίου, το άρθρο 73 παρ. 6 προβλέπει την υποχρέωση η πρόταση να συζητηθεί στην Ολομέλεια της Βουλής, εφόσον πληρούνται οι υπόλοιπες προϋποθέσεις της διάταξης, ενώ σύμφωνα με την ακολουθούμενη μέχρι τώρα πρακτική δεν είναι υπο χρεωτική η εξέταση των προτάσεων νόμων από βουλευτές, καθώς αυτές μετατίθενται συνήθως στις καλένδες ). Σύμφωνα με έναν γενικό ορισμό, «‘λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία’ είναι ο θεσμός και το πολιτικό δικαίωμα που δίνει τη δυνατότητα σε συγκεκριμένο, ρητά προβλεπόμενο, αριθμό ή ποσοστό πολιτών να υποβάλουν προς συζήτηση μια συγκεκριμένη πρόταση νόμου και έτσι να την προωθήσουν στη γενική πολιτική ατζέντα».