Έρευνα/Τουρισμός: Η “βαριά” βιομηχανία νοσεί- Η πραγματική αιτία πίσω από τις 60.000 κενές θέσεις εργασίας

Ο τουρισμός, η βαριά βιομηχανία της χώρας, νοσεί. Και νοσεί γιατί λείπει κάτι βασικό: εργατικά χέρια. Καλός ο ήλιος, το καλοκαίρι και η ελληνική φιλοξενία αλλά πρέπει να είναι και κάποιος παρών να τα προσφέρει. Όπως λέει στο libre o Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό – Τουρισμό, κατά 34% μειωμένες είναι οι αιτήσεις επαναπρόσληψης σε σχέση με το 2023, ενώ οι κενές θέσεις εργασίας, φέτος, αγγίζουν τις 60.000. Για τον διοικητή της ΔΥΠΑ φταίνε οι… εργαζόμενοι. Εμείς δίνουμε φωνή στους ίδιους τους εργαζόμενους να περιγράψουν τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στην εποχική εργασία.

Γεωργία Κριεμπάρδη

Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων για λογαριασμό του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, στα ελληνικά ξενοδοχεία μία στις 5 θέσεις εργασίας παρέμεινε κενή το 2023. Η κατάσταση στον επισιτισμό είναι χειρότερη. Σε μία απελπισμένη προσπάθεια να «απαντήσει» σε αυτά τα στοιχεία η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης διοργάνωσε την πρώτη διαδικτυακή ευρωπαϊκή «Ημέρα Καριέρας Τουρισμού, Work in Greece – Fiλoξeniα», μέσω του Εθνικού Γραφείου Συντονισμού EURES. Συμμετείχαν 200 επιχειρήσεις με πάνω από 1.300 προσφερόμενες θέσεις εργασίας. Στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο της διοργάνωσης ήταν περισσότεροι από 1.000 ενδιαφερόμενοι.

Τι φταίει για τις κενές θέσεις, σύμφωνα με τον διοικητή της ΔΥΠΑ, Σπύρο Πρωτοψάλτη;

«Όλα τα μηνύματα που λαμβάνουμε από την αγορά είναι ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για προσωπικό. Η στελέχωση των επιχειρήσεων ξεκινάει ολοένα και πιο νωρίς καθώς η σεζόν έχει μεγαλώσει και σε κάποιες περιοχές φτάνει ακόμα και τους επτά μήνες. Ο αριθμός των επισκεπτών επίσης αυξάνεται. Λείπουν όμως οι εργαζόμενοι με εξειδίκευση και εμπειρία».

«Ο διοικητής της ΔΥΠΑ δεν ξέρει τι του γίνεται. Ξέρει μόνο να κάνει δήθεν Ημέρες Καριέρας που τις λέει και επιτυχημένες. Αν είναι επιτυχημένες, τότε γιατί έχουμε 60.000 κενά;» θα σχολιάσει, μιλώντας στο libre, ο Γιώργος Χότζογλου, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό – Τουρισμό, απαντώντας του πως «εκτός από τα δημόσια ΙΕΚ και της σχολές, υπάρχουν και πολλά ιδιωτικά στον κλάδο του τουρισμού και κάθε χρόνο βγαίνουν εκατοντάδες εξειδικευμένοι εργαζόμενοι».

«Μετά την πανδημία παρατηρείται το μεγάλο κύμα φυγής των εργαζομένων απ’ τον κλάδο» λέει κι εξηγεί τους λόγους: «πρώτον δεν αντέξαμε τον εμπαιγμό της κυβέρνησης με τα 534 ευρώ της αναστολής σύμβασης που παίρναμε κάθε 40 μέχρι και 50 μέρες. Πολλοί συνάδελφοι δεν μπορούσαν να βιοποριστούν έτσι, στράφηκαν σε άλλους κλάδους. Δεύτερον, μετά την επανεκκίνηση του κλάδου από την πανδημία, ήρθαμε αντιμέτωποι με μία εργοδοτική παραβατικότητα που όμοιά της δε συναντήσαμε ούτε την εποχή των μνημονίων, που σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών (η Επιθεώρηση Εργασίας δεν είναι Ανεξάρτητη Αρχή πια, είναι αόρατη) δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα στις εργασιακές σχέσεις. Χιλιάδες εργαζόμενοι, κυρίως μάγειρες, προτίμησα να μεταναστεύσουν σε χώρες ανταγωνιστικές ως προς τον τουρισμό (Ισπανία, Κύπρος, Πορτογαλία, Κροατία), γιατί οι συνθήκες είναι καλύτερες, πιο ανθρώπινες, καλύτεροι μισθοί και τηρείται το ωράριο. Και τρίτον, υπάρχει πλήρης εγκατάλειψη των εποχικά εργαζομένων τους χειμερινούς μήνες. Το ταμείο ανεργίας έχει παραμείνει με μνημονιακό νόμο στους 3 μήνες. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος από τη Νότια Ελλάδα –που ευνοούν κιόλας οι καιρικές συνθήκες την επιμήκυνση της σεζόν- θα απολυθεί Οκτώβρη, επιδοτείται μέχρι Ιανουάριο και μετά μέχρι Μάιο είναι χωρίς εισόδημα. Αυτό δε λέει να το καταλάβει κανένας υπουργός μετά το 2018. Βγαίνουν και λένε αυτή την αφέλεια –για να το πω ευγενικά- ότι έχει επιμηκυνθεί η τουριστική περίοδος τόσο που δε χρειαζόμαστε επιδότηση. Τότε γιατί όλες οι αιτήσεις για το επίδομα εργασίας γίνονται Σεπτέμβρη και Οκτώβρη, θα μας πουν;».

Τα περισσότερα κενά, όπως επισημαίνει ο κ. Χότζογλου, αφορούν μάγειρες, σεφ, ρεσεψιόν, καμαριέρες και σερβιτόρους. «Ειδικά με τις καμαριέρες, υπάρχει τρομερά μεγάλο θέμα. Δεν μπορείς να ζητάς από μία γυναίκα 40-50 χρονών να καθαρίζει 30 δωμάτια τη μέρα». Όσο για τους μισθούς στον κλάδο, αναφέρει πως «ο μέσος μισθός είναι 1.200 ευρώ και με 5 μήνες δουλειάς, και τρεις του επιδόματος, καλούμαστε να ζήσουμε όλον τον χρόνο».

«Η κατάσταση είναι τραγική και φοβάμαι, είμαι πολύ ανήσυχος, πως πλέον βάζουν σε κίνδυνο την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος της χώρας. Εμείς προσπαθούμε χρόνια να το φτιάξουμε και με τις επιλογές της κυβέρνησης και των εργοδοτών θα τιναχτούν όλα στον αέρα» υπογραμμίζει ο κ. Χότζογλου.

Στις ανησυχίες του θα απαντήσει, άραγε, η αρμόδια υπουργός, Δόμνα Μιχαηλίδου;

«Δυστυχώς, αρνείται να μας δει, επικαλούμενη φόρτο εργασίας, αν και με τους εργοδότες και τον ΣΕΠΕ συναντήθηκε. Εμάς μας παρέπεμψε στον Διευθυντή του υπουργικού γραφείου, που φυσικά ο άνθρωπος δεν ήταν αρμόδιος να μας πει κάτι… Εμείς θα συνεχίσουμε να μιλάμε, ξέρουμε τους τρόπους, συνδικαλιστές είμαστε» σημειώνει και για κλείσιμο θα πει με νόημα «αφού δε ‘γίναν οι αγρότες γκαρσόνια, θα γίνουν τα γκαρσόνια αγρότες». Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, θυμίζουμε, πως σε συνάντηση που είχε στα τέλη του Ιανουαρίου με αγρότες στη Βόνιτσα τους είχε πει «Ούτε σερβιτόροι θα γίνετε, ούτε στη Γερμανία θα φύγετε».

Αποκαλυπτικές εργασιακές εμπειρίες:

 «Εμπειρία από δουλειά σε ξενοδοχείο 3* ,ρεσεψιόν 7/7 για 600 ευρώ έπρεπε να πηγαίνω κάθε μέρα με λεωφορείο και να ξυπνάω 5 το πρωί. Κανένα γεύμα, ούτε καφές, νερό έπαιρνα από το σπίτι ή αγόραζα (στο νησί δεν πίνεται της βρύσης). Υπήρχε υποχρέωση να είμαι συνεχώς όρθια και να πηγαίνω τους πελάτες εγώ στα δωμάτια (φορώντας τακούνια, κανένα ασανσέρ). Ο πατέρας του ιδιοκτήτη με κοίταζε από πάνω μέχρι κάτω με αηδιαστικό βλέμμα, νιώθω τυχερή που δεν έμεινα ποτέ μόνη μαζί του. Καμία υγιεινή στο μπαρ, πελάτες είχαν παραπονεθεί για τρίχες στον καφέ, κάποια στιγμή είδα ότι ο εργαζόμενος του μπαρ (άντρας, με πολλές τρίχες στα χέρια, που επίσης έκανε συντήρηση κλπ) έβαζε πάγο στα ποτήρια με το χέρι (γι’αυτό και δεν παραπονέθηκα ποτέ για το ότι δεν παρείχαν καφέ). Όταν έγινε η συμφωνία, μου είπαν ότι θα έχω αρκετά ένσημα για ταμείο ανεργίας, όταν τελείωσε η σεζόν προσπάθησαν να με κάνουν να πιστέψω ότι το φαντάστηκα».

«Περιληπτικά, από εποχές προ covid , επικρατούσε ένα “που θα πέσεις”. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχε κόσμος που τελείωνε τη σεζόν κι ακόμα πάλευε για καιρό να πάρει χρήματα (λίγα μεν αλλά δεν έχει σημασία). Για μισθούς ας μην το πιάσουμε, ήταν λίγο πάνω από το βασικό στην καλύτερη περίπτωση. Συνθήκες εργασίας φωτιά, η πίεση ήταν αφόρητη. Στην εποχική εστίαση ήταν λίγο διαφορετική η κατάσταση, ίσως λίγο καλύτερα λεφτά (όχι πάντα), αρκετά τιπς, για πίεση ας μην το πιάσουμε, χειρότερα κι από τα ξενοδοχεία. Στην εποχική εστίαση υπήρχε όμως κι ένας μεγαλύτερος κίνδυνος, τα λεγόμενα “πιστόλια”. Επειδή τα μαύρα ήταν στην ημερήσια διάταξη, τι ακριβώς να διεκδικήσεις και πώς, αν ο μισός μισθός που είχες συμφωνήσει ήταν σε μαύρα; Δεν είχες καμιά ελπίδα ακόμα κι αν θεωρητικά μπορείς να κάνεις καταγγελία. (Εδώ να πω ότι προφανώς δεν είναι όλοι οι εργοδότες ίδιοι, αλλά είναι λίγοι αυτοί που είναι σωστοί, είναι η εξαίρεση του κανόνα).

Στην ουσία, όλοι μας είχαμε θέματα και με τους μισθούς και με τις συνθήκες εργασίας, με τα ένσημα (μισά, λιγότερες μέρες από τις πραγματικές), διαμονή (στην καλύτερη είχες να μείνεις σε ένα υποφερτό “σπίτι” με 2-3 ακόμα). Κι έρχεται η πανδημία κι ανατινάζει τα πάντα. Κυριολεκτικά. Πολλοί φεύγουν από αυτές τις δουλειές, και κυρίως φεύγουν αυτοί που είχαν εμπειρία, αυτοί που είχαν χρόνια στις πλάτες τους. Γιατί έπρεπε να επιβιώσουν και επειδή ίσως το είδαν σαν ευκαιρία να φύγουν από έναν χώρο που για χρόνια τους “λήστευε” με κάθε τρόπο.

Αφού λοιπόν πολλοί με εμπειρία έχουν λακίσει, οι φανταστικοί αυτοί εργοδότες ψάχνουν άτομα με εμπειρία, αυτούς που είχαν αλλά κοίταζαν πώς να τους “φάνε”. Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει και πάρα πολύ… πηγαίνεις να μιλήσεις για δουλειά και η πρώτη κουβέντα που ακούς είναι “έχει πολλά τιπς εδώ”. Δε με νοιάζει φίλε πες μου πόσα δίνεις εσύ!

Έρχεται πέρσι ένα παιδί που δούλευε σε ένα ξενοδοχείο πολύ κοντά στο μπιτσοόμπαρο, ζητάει δουλειά. Ήθελε να φύγει από το ξενοδοχείο. Γιατί; Γιατί τον είχαν να δουλεύει παραλία με μακρύ μαύρο παντελόνι και μαύρο μπλουζάκι με γιακά, με 40 βαθμούς. Για 32 ευρώ τη μέρα. 7 στα 7, γιατί έψαχναν να βρουν προσωπικό αλλά δεν. Και δεν ήταν ο μόνος που είχε θέμα προφανώς. Πρέπει να άλλαξαν οι σερβιτόροι τουλάχιστον δύο φορές μέσα στη σεζόν. Τους βλέπαμε. Δεν άντεχε κανένας».

«Δούλευα στο πιο γνωστό 5άστερο της Μεσσηνίας και μου ανακοίνωσαν μείωση μισθού με αφίσα στη κεντρική είσοδο… 410€ καθαρά και με τον τρόπο που την ανακοίνωναν έπρεπε να τους ζητήσουμε και ευχαριστώ που δε την εφάρμοσαν αναδρομικά να μη πληρωθούμε και καθόλου εκείνο το μήνα…».

«Από προσωπική εμπειρία, μπορώ να πω ότι πάντα στην εστίαση στον τουρισμό ήταν γνωστό ότι μπορεί να πάει οποιοσδήποτε ανεξαρτήτως εμπειρίας γιατί εκεί ήταν που πόνταραν οι εργοδότες ώστε να μην χρειαστεί να δώσουν σωστούς μισθούς, αντίστοιχους του φόρτου εργασίας κατά την διάρκεια της σεζόν, αλλά δίνουν στα νέα παιδιά (γιατί κυρίως για νέα παιδιά μιλάμε), την ψευδαίσθηση ότι “παίρνουν πολλά λεφτά”. Και πολλές φορές προτιμούν τα παιδιά να είναι μικρά ηλικιακά, τύπου 18-22 γιατί τα”1000 ευρώ 7 στα 7 χωρίς ρεπό” ακούγονται πολλά σε ένα παιδί που δεν έχει δουλέψει ποτέ ξανά και που δεν έχει δει τόσα λεφτά δικά του, ενώ από τα 25 κι έπειτα, το πράγμα δυσκολεύει ότι θέλεις να βρεις δουλειά σεζόν, ακόμα και με προϋπηρεσία. Μιλάω πάντα από προσωπική εμπειρία. Ακόμα και αν σε πάρουν τηλέφωνο να πας πίσω στο μέρος που δούλευες το περσινό καλοκαίρι, σου λένε “αύξηση 100-150 ευρώ” που το θεωρώ θράσος όταν ξέρεις ότι θα δουλεύεις 15 ώρες την μέρα, απλήρωτες υπερωρίες, χωρίς ρεπό, χωρίς άδειες».

«2019, σε μεγάλο τουριστικό θέρετρο και ξενοδοχείο στην Κρήτη. Εργαζόμουν σε ένα σπα από αυτά τα υποτιθέμενα πολυτελή δίπλα στην παραλία μέσα στην ξενοδοχειακή μονάδα, αλλά η επιχείρηση ήταν αυτόνομη, είχε και κατάστημα δικό της μέσα στο χωριό-κωμόπολη σε κεντρικό δρόμο. Όταν έφυγα, αρνήθηκε η αφεντικίνα να με πληρώσει και έκανα καταγγελία στην επιθεώρηση εργασίας. Αν κάνεις κάτι τέτοιο στο λένε στα ίσια ότι δε θα ξαναβρεις δουλειά στον κλάδο (που είχε τύχει επίσημα να με απειλεί η λογίστρια άλλης επιχείρησης στο παρελθόν, επειδή ζήτησα να πληρωθώ υπερωρίες που είχα κάνει). Τα χρήματα που μου όφειλαν κάθε φορά ήταν πολύ μικρά ποσά, και ήξερα και τί εισπράξεις κάναμε, οπότε δεν είχε θέμα η επιχείρηση, απλά κλέβουν τους εργαζομένους. Η ίδια επιχείρηση αρνιόταν να πληρώσει εργαζομένους που έμειναν για καιρό μετά από μένα, εγώ το έμαθα από τος ίδιους. Όσο για τη συμπεριφορά της αφεντικίνας… για μέρες με κορόιδευε ότι θα με πληρώσει και με πλήρωσε μόνο μετά την καταγγελία αφού μου τηλεφώνησε και με έβριζε».

«Ασχολούμαι με τον τουρισμό εδώ και 15 χρόνια . 2014, Αμοργός ξενοδοχείο 10 μικρών στούντιο. 15ωρα με μισθό της πλάκας, έκανα σέρβις, μπαρ, ρεσεψιόν , πωλητής λιανικής χωρίς ρεπό εκτός από τα γενέθλια μου, που μου έδωσε η ιδιοκτήτρια μισή μέρα. 2015, Φολέγανδρος εταιρία ενοικίασης αυτοκινήτων, 17ώρα, να μη μας πληρώνει σε σημείο που να μην μπορούμε να πληρώσουμε εισιτήριο να φύγουμε από το νησί. 2016 πάλι Φολέγανδρος, άλλη εταιρία υποτίθεται καλύτερη. Μια από τα ίδια. 2017-2022 στροφή σε τουριστικά γραφεία που κάνουν τράνσφερ για τουρίστες στην Αθήνα. Μέγιστο χάλι και λάθος αλλά αγαπάω την οδήγηση, 18-22 ώρες δουλειά για 800-900 ευρώ , να μην με βλέπει η γυναίκα μου στο σπίτι , ταξίδια εκτός Αθηνών σε ώρες ότι να ‘ναι. Πλέον άνοιξα δική μου εταιρία και ελπίζω να μη γίνω σαν τα μούτρα τους».

«Οδηγός στη Σαντορίνη. 10ωρο, 1.200 ευρώ χωρίς ρεπό. Είχα ασφάλεια, αλλά τα ένσημα ήταν σύμφωνα με τα χαρτιά για 8ωρο πενθήμερο. Γενικά, οι οδηγοί στα τουριστικά κάνουν 12 με 17 ώρες χωρίς ρεπό. Το νησί της Σαντορίνης είναι δύσκολο για να είσαι οδηγός γιατί οι δρόμοι είναι στενοί ,δεν έχει πού να παρκάρεις. Είναι επικίνδυνη δουλειά, λόγω της κακής κατάστασης του οδοστρώματος και του μεγάλου όγκου οχημάτων. Γι’ αυτό και σκοτώνονται δυστυχώς κάθε χρόνο με τις γουρούνες οι άνθρωποι που έρχονται για τουρισμό».

 «Εμπειρία από τουριστικο-ιατρείο. 10 ώρες την ημέρα. Ωράριο 8μμ-6πμ. Κάθε μέρα (και Σαββατοκύριακο). Δύο ρεπό το μήνα, που μου είχε ζητήσει να τα πάρω στο τέλος της σεζόν. Όλη την ώρα στην τσίτα, σε δύο διαφορετικά πόστα ταυτόχρονα. 850 ευρώ. Αυτή ήταν η “συμφωνία” μου με το αφεντικό όταν δούλευα το 2018 σε ιδιωτική κλινική στον Λαγανά Ζακύνθου. 10 σοβαρά περιστατικά κάθε νύχτα. Μεθυσμένοι λίγο πριν τον θάνατο. Και να προσπαθούμε ταυτόχρονα να μάθουμε ποιοι είναι, σε ποιο ξενοδοχείο μένουν και με ποιους, κάποιες φορές χωρίς να ξέρουν αγγλικά οι ασθενείς».