Ανάλυση: Πώς το διάταγμα Μακρόν υπομονεύει τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού στη Γαλλία – Οι ομοιότητες με την Ελλάδα

Τα τελευταία  τριάντα  χρόνια  είμαστε μάρτυρες  σε  διεθνές  και  ευρωπαϊκό  επίπεδο  από  την  εφαρμογή  περιοριστικών  πολιτικών  στα  συστήματα  κοινωνικής  ασφάλισης  με  το  επιχείρημα  της  αναγκαιότητας    αυτών   των    πολιτικών  προκειμένου  να  διασφαλιστεί  τόσο  η  μακροχρόνια  χρηματοοικονομική  τους  ισορροπία, όσο  και  να περιοριστεί  η  επίδραση  των  συνταξιοδοτικών  δαπανών  στο  δημόσιο  χρέος, το δημόσιο έλλειμμα  και  γενικότερα  στα  δημόσια  οικονομικά  των  χωρών.

Των Σάββα Γ. Ρομπόλη, Βασίλειου Γ. Μπέτση

Στο  πλαίσιο  αυτό  της  εξοικονόμησης  πόρων    από  το  σύστημα  κοινωνικής ασφάλισης  εντάχθηκε το  διάταγμα  για το  συνταξιοδοτικό  στην Γαλλία, παρά  τις  πολιτικές και  κοινοβουλευτικές δυσκολίες ψήφισης  του  καθώς  και τις  μαζικές  κοινωνικές  κινητοποιήσεις  που  αντιμετώπισε  η  κυβέρνηση   του  E.Macron, προκειμένου   οι  πόροι  που  θα  εξοικονομηθούν  να  αποκαταστήσουν  την  χρηματοοικονομική  ισορροπία  του  συνταξιοδοτικού  συστήματος.  

• Στις  συνθήκες  αυτές  είναι  ενδιαφέρον  να  σημειωθεί  ότι  σύμφωνα  με την  αναλογιστική  μελέτη (2022)  του  Συμβουλίου  Προσανατολισμού  των  Συντάξεων (COR) ( Ανεξάρτητος δημόσιος  οργανισμός μελέτης του  συστήματος  κοινωνικής  ασφάλισης) το  βιοτικό  επίπεδο  των  συνταξιούχων  το 2022  ήταν  ισοδύναμο  με  αυτό  του  πληθυσμού  ή  ελαφρώς  υψηλότερο   απ’ αυτό.

Παράλληλα,  η  συνταξιοδοτική  δαπάνη  στην  Γαλλία, σύμφωνα  με την έρευνα  του Ageing Working Group (AWG, 2021)  υπολογίσθηκε  ότι  χωρίς  καμία  νομοθετική  παρέμβαση  στο  συνταξιοδοτικό  σύστημα  θα  μειωνόταν  από  14,8%  του ΑΕΠ το  2020  σε  12,6%  του ΑΕΠ  το  2070, το  οποίο  αντιστοιχεί  με  τον  μέσο  όρο  περίπου  της  Ε.Ε.-27.  Αξίζει να  σημειωθεί  ότι  σε  αντίστοιχη  κατεύθυνση  προσανατολίζεται  το  επίπεδο  της   συνταξιοδοτικής   δαπάνης (κύρια  και  επικουρική  ασφάλιση)   στην  Ελλάδα  αφού  από  15,6%  του ΑΕΠ  το  2019  εκτιμάται  ότι  θα  μειωθεί  σε  12%  του ΑΕΠ  το  2070.

Η σημαντικά  αυτή   πτωτική    πορεία  της  συνταξιοδοτικής  δαπάνης   στην Ελλάδα  θα  διατηρήσει (Ageing Working Group,2021) το  ονομαστικό  επίπεδο  της  μέσης  μηνιαίας  σύνταξης (κύρια  και  επικουρική) από  930 ευρώ (μεικτά) σήμερα  σε  950  ευρώ (μεικτά)  το  2070. Κι’  αυτό  γιατί  η  σημαντική  μείωση  της  συνταξιοδοτικής  δαπάνης  μέχρι το  2070  οφείλεται  στην   εκτίμηση  ότι  μακροπρόθεσμα  ο  ρυθμός  αύξησης  του ΑΕΠ  και του μέσου  μισθού  θα  είναι  υψηλότερος  από  αυτόν  του  πληθωρισμού  και των  συντάξεων. Έτσι, σε  πραγματικούς  όρους  θα  υπονομευτεί  μακροπρόθεσμα  το  επίπεδο  και η  αγοραστική  δύναμη  των  συντάξεων  και ως  εκ τούτου  το  βιοτικό  επίπεδο  των  μελλοντικών  συνταξιούχων  στην  Ελλάδα.

Στην  Γαλλία  η  υπογραφή (20/3/2023) του  Προεδρικού  Διατάγματος ( παράκαμψη της  γαλλικής  Εθνοσυνέλευσης)  από  τον  E.Macron  για το  συνταξιοδοτικό,  σημαίνει, μεταξύ άλλων,  ότι  η  αύξηση  του  ελάχιστου  ορίου  ηλικίας  συνταξιοδότησης   από  τα  62  έτη  στα  64  έτη, θα  απαιτεί  η  συμπλήρωση  των  προϋποθέσεων  πλήρους  σύνταξης  στο  μέλλον  ενός  σημερινού  νέου  εργαζόμενου  να  αντιστοιχεί  σε  43  χρόνια  ασφάλισης  και τουλάχιστον σε  70  έτη  ηλικία συνταξιοδότησης.

• Στις  συνθήκες  αυτές,  σύμφωνα  με  τις  εκτιμήσεις  της  αναλογιστικής  μελέτης  του  Συμβουλίου  Προσανατολισμού  των  Συντάξεων (COR), η μέση  σύνταξη των 1.532  ευρώ (2022), το  2050  θα  είναι  1.672  ευρώ (σε  σταθερές  τιμές)  και  το 2070  θα  είναι 1.705  ευρώ (σε  σταθερές  τιμές).

Με  άλλα  λόγια,  η  αναλογία  μεταξύ  της  μηνιαίας  καθαρής  σύνταξης  και  του  καθαρού  εισοδήματος   από  εργασία  στην Γαλλία  ενώ  το  2022  ήταν  61%, το  2050  εκτιμάται  ότι θα  είναι  52%  και το  2070  θα  είναι 45% (Chr.Ramaux, Alternatives  Economiques, 9/3/2023). Bέβαια,  η  προοπτική  αυτή  αποδείχθηκε  από  την  εξειδικευμένη  ερευνητική  και  επιστημονική  κοινότητα της Γαλλίας  ως  επιλογή  μείωσης  του  επιπέδου  των  συντάξεων,  διεύρυνσης  των  ανισοτήτων  και  εξοικονόμησης  πόρων (12,4 δις  ευρώ  μέχρι το  2027, 13,5 δις  ευρώ  μέχρι  το 2030  και  21,2  δις  ευρώ  μέχρι  το  2035)  οι  οποίοι  θα  χρησιμοποιηθούν, σύμφωνα   με   τη  σχετική  μελέτη (M.Zemmour,2022)  ως  φοροελαφρύνσεις  προς  τις  επιχειρήσεις. 

Αντίθετα,  το  βασικό  και  επαναλαμβανόμενο  επιχείρημα  της  κυβέρνησης  του  E.Macron  καθόλη   τη  περίοδο  των  μαζικών  κινητοποιήσεων  στην  Γαλλία  ήταν  ότι  η  επιδιωκόμενη  εξοικονόμηση  πόρων, κατά   την   εκτίμηση της,   των  17,7  δις  ευρώ  θα  επιστραφούν  για την  εξασφάλιση  της  ισορροπίας  του  συνταξιοδοτικού  συστήματος  μέχρι το  2030.

Όμως  τα  συμπεράσματα  της   πρόσφατης (Ιούλιος  2023) Έκθεσης  της  Επιτροπής Παρακολούθησης  των Συντάξεων(CSR) (Ομάδα  εμπειρογνωμόνων  που  υπάγεται  στον Πρωθυπουργό)  καθώς  και  της   Έκθεσης (Ιούνιος 2023) του  Συμβουλίου  Προσανατολισμού  των  Συντάξεων (COR)   αναζωογονούν  τη  συζήτηση  σε  πολιτικό, επιστημονικό  και  κοινωνικό  επίπεδο  στην  Γαλλία  για  την  αναγκαιότητα, τα  οφέλη  και  τις  συνέπειες  της  συνταξιοδοτικής  παρέμβασης  της  κυβέρνησης  του  E.Macron.

Κι’ αυτό  επειδή,   σύμφωνα   και   με  τις  δύο  Εκθέσεις,  η  συγκεκριμένη  συνταξιοδοτική  παρέμβαση,   το  πλεόνασμα (0,2%  του  ΑΕΠ το 2022)  που  θα   ήταν   ελλειμματικό  κατά 0,2%  το  2030   χωρίς  την  νομοθετική  συνταξιοδοτική  παρέμβαση,  το  αντιμετωπίζει  σταδιακά  μέχρι το  2040. Όμως,  μετά  το  2040  τα  ελλείμματα  του  συνταξιοδοτικού  συστήματος  που  δημιουργούνται  δεν  είναι  περισσότερα  από τα  ελλείμματα  που  θα  είχε  το  συνταξιοδοτικό  σύστημα  στην  Γαλλία  χωρίς  τη  συνταξιοδοτική  παρέμβαση (Audrey Fisne-Koch, Alternatives  Economiques,23/8/2023).

• Oι  εξελίξεις  αυτές,  σύμφωνα  με  τον  πρόεδρο(Pierre-Louis  Bras)  του  Συμβουλίου  Προσανατολισμού  των  Συντάξεων (COR)  σημαίνουν  ότι  «η  μεταρρύθμιση  θα  έχει  θετικά  αποτελέσματα  στο  ισοζύγιο  του  γαλλικού  συνταξιοδοτικού  συστήματος  μέχρι  το  2040  αλλά  θα  δημιουργήσει  περισσότερες  δαπάνες στο  ΑΕΠ  μετά το  2050». 

Κι’  αυτό  επειδή  στις  κυβερνητικές  εκτιμήσεις  αποδεικνύεται  ότι, μεταξύ  άλλων,  υπολογίσθηκαν  ορισμένα  έσοδα  δύο  φορές,  υπήρξε  υπερβολική  αισιοδοξία  στην  υπόθεση  επιστροφής  στην   πλήρη  απασχόληση  καθώς  και  υπερεκτίμηση  στις  μακροοικονομικές   προβολές. Επιπλέον,  δεν  εκτιμήθηκε  ότι  λόγω  των  μειώσεων  των  συντάξεων,  οι  σημερινοί  και  οι  μελλοντικοί  εργαζόμενοι  θα  παρατείνουν  όσο περισσότερο  τον εργασιακό  τους  βίο  προκειμένου  να  δικαιούνται  μεγαλύτερο  επίπεδο  σύνταξης,  γεγονός  που  αυξάνει  στο μέλλον  τις  συνταξιοδοτικές  δαπάνες.  

Έτσι, σύμφωνα  με την  Έκθεση  της  Επιτροπής Παρακολούθησης  των Συντάξεων (CSR)  ενώ  το  2070  οι  συνταξιοδοτικές  δαπάνες  χωρίς  την  συνταξιοδοτική παρέμβαση θα ήταν 547,4  δις  ευρώ, με  την  συνταξιοδοτική  παρέμβαση  θα  είναι 556,9  δις  ευρώ (Audrey Fisne-Koch, Alternatives Economiques, 23/8/2023).

Δηλαδή 9,5  δις  ευρώ  περισσότερες  δαπάνες, υπονομεύοντας   σοβαρά  τόσο  την  αξιοπιστία  στις  σχέσεις  του  πολιτικού, επιστημονικού  και  κοινωνικού  υποκειμένου  στην Γαλλία, όσο   και  το  κυβερνητικό  επιχείρημα  επιστροφής  της  εξοικονόμησης  των  πόρων  για  την  αποκατάσταση  της  ισορροπίας  και  την  εξασφάλιση της  μακροχρόνιας  βιωσιμότητας  του  συνταξιοδοτικού  συστήματος  παρά τη  σημαντική μείωση  του  επιπέδου  των  συντάξεων  και του  βιοτικού  επιπέδου  των  μελλοντικών  συνταξιούχων  στην Γαλλία.

*Ομότ.Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου, Δρ. Παντείου  Πανεπιστημίου