Αθηνά Βούρτση: Ο αποτελεσματικός προληπτικός έλεγχος για τον καρκίνο του μαστού απαιτεί εξατομικευμένο σχεδιασμό

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός τύπος καρκίνου που εμφανίζεται στις γυναίκες τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου και αποτελεί περίπου το 12% όλων των καρκίνων και για τα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες.

Αν και η συχνότητα της νόσου αυξάνεται, συγκριτικά με το πρόσφατο παρελθόν, η θνητότητα καταγράφει σημαντική μείωση και αυτό οφείλεται κυρίως στην πρώιμη διάγνωση και τις νέες θεραπείες, ενώ αναμένεται η μείωση αυτή να συνεχιστεί, καθώς αυξάνεται η κατανόηση της νόσου και εξελίσσονται τα διαγνωστικά μέσα.

Στην Ελλάδα, ο καρκίνος του μαστού, αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου σε γυναίκες 40-55 ετών. Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας 6.000 γυναίκες ετησίως θα εμφανίσουν καρκίνο του μαστού και 1.500 γυναίκες θα χάσουν τη ζωή τους.

«Η πρόκληση για εμάς είναι να εξατομικεύσουμε την πρόληψη του καρκίνου του μαστού και να υιοθετήσουμε ποιες απεικονιστικές εξετάσεις έχουν τη μέγιστη απόδοση, ανάλογα με την υφή του μαστού, το ατομικό και κληρονομικό ιστορικό της κάθε γυναίκας, ώστε να προσφέρουμε το καλύτερο αποτέλεσμα και τη μέγιστη ασφάλεια στις γυναίκες που παρακολουθούμε», επισημαίνει, μιλώντας στο libre η Δρ. Αθηνά Βούρτση*, Ειδική Ακτινοδιαγνώστρια Μαστού και Ιδρυτική Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Απεικόνισης Μαστού, αναφερόμενη στα διαθέσιμα εξελιγμένα διαγνωστικά εργαλεία που οι ειδικοί αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο προς όφελος της υγείας της γυναίκας, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο εξατομικεύεται το διαγνωστικό πρωτόκολλο που ακολουθείται ανάλογα με τα δεδομένα κάθε γυναίκας (ιατρικό ιστορικό, κληρονομική προδιάθεση, φυσιολογία μαστών κλπ).

Πώς πρέπει να ελέγχονται οι γυναίκες στην Ελλάδα για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού;

«Όλες οι γυναίκες, στην Ελλάδα, κάνουν πλέον ψηφιακή μαστογραφία που είναι πιο εξελιγμένη και μας δίνει πολύ πιο ευκρινή αποτελέσματα από την κλασική μαστογραφία. Η μαστογραφία μας δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε τις κακοήθειες που εμφανίζονται είτε με τη μορφή μικροαποτιτανώσεων είτε ως διηθητικό καρκίνωμα σε πρώιμο στάδιο. Μία πιο εξελιγμένη μορφή μαστογραφίας είναι η τομοσύνθεση, κατά την οποία λαμβάνονται εικόνες υψηλής ανάλυσης από διαφορετικές γωνίες με χαμηλή δόση ακτινοβολίας. Στη συνέχεια, γίνεται ανασύνθεση των εικόνων σε μέγεθος ενός χιλιοστού, ώστε να δημιουργηθεί σύνθετη τρισδιάστατη απεικόνιση του μαστού, που βοηθά να μειώνει την επικάλυψη των ανατομικών δομών του μαστού, και να βρίσκουμε ακόμη μικρότερους όγκους σε πιο πρώιμο στάδιο».

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες με πυκνούς μαστούς;

«Οι γυναίκες με αυξημένη πυκνότητα μαστών έχουν επιπλέον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, οι όγκοι που αναπτύσσουν είναι πιο επιθετικοί, ενώ παράλληλα, η εντόπιση όγκων σε πυκνούς μαστούς τόσο στη μαστογραφία όσο και στην τομοσύνθεση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Συνεπώς, στις γυναίκες αυτές είναι  απαραίτητο να συμπληρώνουμε τον έλεγχο με υπερηχογράφημα. Με το υπερηχογράφημα συμπληρωματικά της μαστογραφίας σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς, ανιχνεύουμε επιπλέον δύο έως τέσσερις καρκίνους ανά 1.000 γυναίκες και μειώνονται κατά 50% οι ενδιάμεσοι καρκίνοι (καρκίνοι που αναπτύσσονται ανάμεσα σε δύο προληπτικούς ελέγχους).

Πιο πρόσφατα αποτελέσματα δύο μεγάλων μελετών που δημοσιεύθηκαν το 2022 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες με εξαιρετικά πυκνούς μαστούς ωφελούνται τα μέγιστα εάν κάνουν συμπληρωματικά μαγνητική μαστογραφία. Με τη μαγνητική μαστογραφία, είναι εκπληκτικό ότι μπορούμε να εντοπίσουμε σχεδόν διπλάσιους καρκίνους από ό,τι βλέπαμε μαζί με την ψηφιακή μαστογραφία και τον υπέρηχο ή αντίστοιχα με την τομοσύνθεση και το υπερηχογράφημα. Βέβαια, είναι αδύνατον να υιοθετηθεί η Μαγνητική μαστογραφία σε όλες τις γυναίκες που έχουν πυκνούς μαστούς για τους εξής λόγους: το κόστος της εξέτασης, η περιορισμένη διαθεσιμότητα μαγνητικών τομογράφων, η έλλειψη εξειδικευμένων Ακτινοδιαγνωστών, η χορήγηση σκιαγραφικού και το γεγονός ότι ένας αριθμός γυναικών έχει το αίσθημα της κλειστοφοβίας.

Επίσης, το Αμερικάνικο κολλέγιο των Ακτινολόγων προτείνει τη διενέργεια μαγνητικής μαστογραφίας, ετησίως, συμπληρωματικά της μαστογραφίας, σε γυναίκες που έχουν νοσήσει και έχουν πυκνούς μαστούς ή διαγνώστηκαν με καρκίνο μαστού σε ηλικία κάτω των 50 ετών».

Πώς ελέγχονται οι γυναίκες με ενθέματα σιλικόνης;

«Η μαγνητική μαστογραφία είναι πιο ακριβής τεχνική για την αξιολόγηση της ακεραιότητας των ενθεμάτων και τυχόν ρήξης αυτών, για την παρουσία υγρού και κυρίως για τον ακριβέστερο έλεγχο του τμήματος του μαστού που υποκρύπτεται στη μαστογραφία ή στην τομοσύνθεση από το ένθεμα.

Υπάρχουν οδηγίες από τον FDA που ορίζουν ότι από τη στιγμή που η γυναίκα θα τοποθετήσει ενθέματα σιλικόνης, θα πρέπει να υποβάλλεται σε μαγνητική μαστογραφία μία φορά κάθε τρία χρόνια».

Πώς ελέγχονται οι γυναίκες με κληρονομική προδιάθεση;

«Οι γυναίκες με κληρονομική προδιάθεση ανήκουν σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας και εντάσσονται σε προγράμματα εντατικού προληπτικού ελέγχου. Στις γυναίκες αυτές, προτείνεται η επίσκεψη σε εξειδικευμένα κέντρα και ο αυξημένος έλεγχος, ο οποίος περιλαμβάνει:

• την αυτοεξέταση των μαστών από την ηλικία των 20 ετών
• την κλινική εξέταση μία ή δύο φορές τον χρόνο
• τον προληπτικό ετήσιο έλεγχο με μαγνητική μαστογραφία από την ηλικία των 25-35 ετών ή 5 έτη νωρίτερα από τη διάγνωση της νόσου σε συγγενικό πρόσωπο, και ετήσια μαστογραφία από την ηλικία των 30 ετών.

Σε περίπτωση που η γυναίκα αδυνατεί να κάνει μαγνητική μαστογραφία, είναι απαραίτητο να ακολουθεί υπερηχογράφημα μαστών, το οποίο προτείνουμε να διενεργείται στο μεσοδιάστημα του εξαμήνου από τη μαστογραφία».

Συνεπώς, για τον έλεγχο του καρκίνου του μαστού στο γυναικείο πληθυσμό, δεν τίθεται θέμα για λόγους απλούστευσης ή λόγω της εξέλιξης των απεικονιστικών εξετάσεων να προκρίνεται μία συγκεκριμένη διαγνωστική εξέταση και να αποκλείονται κάποιες άλλες;

«Πλέον βρισκόμαστε στην εποχή της Precision Medicine. Είμαστε  στην εποχή που πλέον θα πρέπει να λειτουργούμε εξατομικευμένα, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε γυναίκας ξεχωριστά. Δυστυχώς, αυτό δεν μπορεί προς το παρόν να υιοθετηθεί παγκοσμίως για λόγους καθαρά οικονομοτεχνικούς, διότι έχει τεράστιο κόστος και απαιτεί συγχρονισμό πολλών ειδικοτήτων. Είναι πολύ δύσκολο πρακτικά να υιοθετηθεί μία τόσο εξατομικευμένη προσέγγιση ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου και την υφή του μαστού κάθε γυναίκας σε όλο τον πληθυσμό όλης της χώρας.

Αυτό που συμπερασματικά αξίζει να επισημάνουμε είναι ότι ανάμεσα στις απεικονιστικές εξετάσεις που έχουμε στη διάθεσή μας, η ψηφιακή μαστογραφία παραμένει η εξέταση που χρησιμοποιείται ευρύτερα για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Η τομοσύνθεση έχει σχεδιαστεί για να αντικαταστήσει την ψηφιακή μαστογραφία. Το υπερηχογράφημα βοηθά σημαντικά στην έγκαιρη διάγνωση καρκίνου του μαστού ιδιαίτερα σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς. Η μαγνητική μαστών προσφέρει τη μεγαλύτερη ευαισθησία στην εντόπιση κακοήθειας μαστού και έχει απόλυτη ένδειξη σε γυναίκες με βεβαρημένο ατομικό και κληρονομικό ιστορικό, ενθέματα σιλικόνης αλλά και για την έγκαιρη διάγνωση σε γυναίκες με εξαιρετικά πυκνούς μαστούς».

*Αθηνά Βούρτση MD, PhD

Επιστημονικά Υπεύθυνη ATHENA MEDICAL

Ιδρυτική πρόεδρος της Ε.Ε.Α.Μ.

Ευρωπαϊκή σύνδεσμος και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Densebreast-info.org