Politico/Ανάλυση: Αποκαλύψεις για την ιστορική συμφωνία μετανάστευσης της ΕΕ – Απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα, ο αποφασιστικός παράγοντας

Αργά την Πέμπτη, 21 χώρες της ΕΕ προώθησαν αυτό που χαιρέτισαν ως «ιστορική» συμφωνία για να αναδιαμορφώσουν – για πρώτη φορά εδώ και χρόνια – τον τρόπο με τον οποίο η ήπειρος επεξεργάζεται και μετεγκαθιστά τους αιτούντες άσυλο. Εάν το σύμφωνο μπορέσει να περάσει από τις τελικές διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μπορεί να αλλάξει το πρόσωπο της ευρωπαϊκής μετανάστευσης. Οι μάχες και οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες και κανείς δεν είναι σίγουρος πώς θα εξελιχθεί η ίδια η πολιτική.

Προς το παρόν, η συμφωνία επιτυγχάνει μια ισορροπία μεταξύ δύο στρατοπέδων: των παραμεθόριων χωρών που θέλουν περισσότερη βοήθεια για τη διαχείριση των αιτούντων άσυλο και εκείνων της ενδοχώρας που υποστηρίζουν ότι πάρα πολλοί μετανάστες φθάνουν και μετακινούνται χωρίς άδεια εντός της ΕΕ.

Οι χώρες της ΕΕ πέτυχαν τελικά το (σχεδόν) αδύνατο: Να επιτύχουν μια συμφωνία για τη μετανάστευση

• Σύμφωνα με τη συμφωνία, τα κράτη πρώτης γραμμής θα πρέπει να θεσπίσουν αυστηρότερη διαδικασία ασύλου στα σύνορα για όσους θεωρούνται απίθανο να γίνουν δεκτοί. Θα τους δοθεί επίσης μεγαλύτερο περιθώριο να στείλουν πίσω τους απορριφθέντες αιτούντες.

Αλλού, οι χώρες της ΕΕ θα έχουν την επιλογή είτε να δέχονται έναν ορισμένο αριθμό μεταναστών κάθε χρόνο είτε να καταβάλλουν εισφορές σε ένα κοινό ταμείο της ΕΕ. Οι υποστηρικτές χαιρετίζουν τη συμφωνία ως μια δημιουργική μέση λύση, προσφέροντας βοήθεια στα συνοριακά κράτη χωρίς στην πραγματικότητα να αναγκάζουν άλλες χώρες να δεχτούν αιτούντες άσυλο.

• Αλλά οι υποστηρικτές της μετανάστευσης ανησυχούν ότι η επέκταση των ελέγχων ασύλου στα σύνορα απλώς θα πολλαπλασιάσει τον αριθμό των απάνθρωπων κέντρων κράτησης όπου οι άνθρωποι θα παραμείνουν για μήνες.

Ενώ το πραγματικό νομικό κείμενο δεν έχει ακόμη κυκλοφορήσει, το POLITICO αποκαλύπτει τις λεπτομέρειες και απαντά στα κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με το πώς η μελλοντική συμφωνία θα μπορούσε πραγματικά να επηρεάσει τη μετανάστευση σε ολόκληρη την ΕΕ.

Θα άλλαζε αυτό τη διαδικασία ασύλου της Ευρώπης;

Δραματικά – ίσως.

Σύμφωνα με τη συμφωνία, το νέο σύστημα ασύλου της ΕΕ θα περιλαμβάνει δύο διαδρομές: μια αυστηρότερη διαδικασία ασύλου που γίνεται ακριβώς στα σύνορα, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια σύντομη περίοδο κράτησης, και μια άλλη, πιο ανεκτική διαδικασία. Ο προκαταρκτικός έλεγχος θα καθορίσει πού πηγαίνει κάθε άτομο.

Ο αποφασιστικός παράγοντας: Εάν οι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι ο μετανάστης έχει πιθανότητες να γίνει δεκτός ή όχι. Όσοι θεωρούνται απίθανο να λάβουν προστασία πιθανότατα θα κατευθυνθούν προς την αυστηρότερη οδό. Ο στόχος θα είναι η επεξεργασία κάθε αίτησης στα σύνορα εντός 12 εβδομάδων.

Ωστόσο, σε μια βασική παραχώρηση προς τις χώρες της νότιας Ευρώπης, οι κυβερνήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να παγώσουν το πιο άκαμπτο πρωτόκολλο εάν φτάσει σε ένα ορισμένο όριο αιτούντων. Ο αριθμός αυτός πρόκειται να ξεκινήσει από 30.000 για την ΕΕ και αναμένεται να αυξάνεται κάθε χρόνο μέχρι να φτάσει τις 120.000. Εντός αυτού του αριθμού, κάθε χώρα θα έχει το δικό της όριο.

Μόλις επιτευχθεί το όριο, η αυστηρότερη διαδικασία θα παγώσει.

Τι θα σήμαινε αυτό για τους αιτούντες άσυλο που απορρίπτονται;

Μια ταχύτερη αναχώρηση σε μεγαλύτερο αριθμό χωρών – και όχι απαραίτητα σε εκείνη όπου ζούσαν προηγουμένως.

Αυτό το θέμα αποδείχθηκε τελικά το πιο ακανθώδες στις διαπραγματεύσεις, με τη Γερμανία και την Ιταλία να αγωνίζονται μέχρι το πικρό τέλος. Η Ιταλία ήθελε εδώ και καιρό περισσότερες επιλογές για το πού μπορούν να στείλουν τους απορριφθέντες αιτούντες άσυλο, αλλά η Γερμανία έχει αντιταχθεί, υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ δεν μπορεί να στείλει ανθρώπους σε χώρες που δεν σέβονται πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα.

• Η τελική συμφωνία κατέληξε ως επί το πλείστον να συνταχθεί με την Ιταλία, η οποία είχε σχεδόν 10 χώρες να την υποστηρίξουν για το θέμα. Ενώ η αρχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα παραμείνει σε επίπεδο ΕΕ, θα εναπόκειται σε κάθε χώρα να καθορίσει εάν μια εξωτερική χώρα συμμορφώνεται πραγματικά με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση μεταξύ όσων συμμετέχουν στις συνομιλίες είναι ότι η Ιταλία θα χρησιμοποιήσει τη ρήτρα για να στείλει απορριφθέντες αιτούντες άσυλο στην Τυνησία, η οποία έχει γίνει ένας δημοφιλής σταθμός για όσους κατευθύνονται προς την Ευρώπη.

Επισήμως, σύμφωνα με ένα προσχέδιο κειμένου που έχει στα χέρια του το POLITICO, ένας μετανάστης πρέπει να έχει «μείνει» ή «εγκατασταθεί» σε μια χώρα ή να έχει οικογένεια εκεί, προκειμένου να σταλεί σε αυτήν την τοποθεσία.

Αλλά οι υποστηρικτές των μεταναστών φοβούνται ότι η ΕΕ δεν θα έχει τη δύναμη να κρατήσει κάθε μέλος σε αυτό το πρότυπο, οδηγώντας κάθε χώρα απλά να παρακάμψει τους κανόνες προς όφελός της.

Θα μετεγκαταστήσει η συμφωνία μετανάστες σε όλη την Ευρώπη;

Ναι, αλλά όχι παντού.

Για χρόνια, η διπολική συζήτηση στην Ευρώπη ήταν μεταξύ εκείνων όπως η Ιταλία, η οποία ήθελε «υποχρεωτική μετεγκατάσταση» των μεταναστών σε ολόκληρη την ΕΕ, και μέρη όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, που απέρριψαν κατηγορηματικά την πρόταση.

Ο τόπος προσγείωσης της συμφωνίας είναι μια κλασική λύση στις Βρυξέλλες που έχει ονομαστεί «υποχρεωτική αλληλεγγύη».

• Εάν χρειαστεί, ο στόχος της ΕΕ θα είναι η μετεγκατάσταση τουλάχιστον 30.000 μεταναστών κάθε χρόνο, αλλά οι χώρες θα έχουν την επιλογή είτε να δεχτούν ανθρώπους είτε να πληρώσουν 20.000 ευρώ για κάθε μετανάστη που δεν δέχονται.

Σε μια παραχώρηση της τελευταίας στιγμής προς την Ιταλία, τα χρήματα θα μπορούσαν να πάνε σε ένα συλλογικό δοχείο που η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει για να χρηματοδοτήσει απροσδιόριστα «έργα» στο εξωτερικό.

Η ρήτρα διαβάζεται ως ένας τρόπος για την ΕΕ να δώσει ουσιαστικά χρήματα σε χώρες όπως η Τυνησία – μια αίσθηση που ενισχύθηκε μόνο όταν η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα επισκεφθεί την Τυνησία με την Ιταλίδα ηγέτη Τζόρτζια Μελόνι και τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε το Σαββατοκύριακο.

Ακόμη και αυτός ο συμβιβασμός έχει προκαλέσει αναστάτωση σε ορισμένες χώρες, με τους Πολωνούς αξιωματούχους να απειλούν ήδη να μποϊκοτάρουν τις απαιτούμενες πληρωμές – εκτός από την απόρριψη τυχόν επιπλέον ανθρώπων, δεδομένου του 1 εκατομμυρίου Ουκρανών προσφύγων που φιλοξενεί η χώρα.

Τι ακολουθεί;

Κάθε διαπραγμάτευση της ΕΕ είναι πολυεπίπεδη. Αυτό δεν διαφέρει.

Ενώ οι χώρες της ΕΕ έχουν πλέον αρκετή υποστήριξη για τη συμφωνία, εξακολουθούν να πρέπει να ασχοληθούν με το Κοινοβούλιο.

• Ήδη, πολλοί στην αριστερά έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τη διαδικασία αντιμετώπισης των συνόρων, η οποία ισχυρίζονται ότι θα μπορούσε απλώς να δημιουργήσει περισσότερα κέντρα κράτησης κατά μήκος της άκρης της ΕΕ. Υπάρχουν επίσης απογοητεύσεις σχετικά με τη διευρυμένη πολιτική επιστροφής και την προοπτική απλώς πληρωμής εξωτερικών χωρών για να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες.

Ωστόσο, η συμφωνία θεωρείται ως η καλύτερη ευκαιρία της ΕΕ να αναθεωρήσει την κατακερματισμένη διαδικασία ασύλου και να κατανείμει τους μετανάστες πιο ομοιόμορφα σε ολόκληρη την ήπειρο από το 2016, όταν ο πόλεμος στη Συρία προκάλεσε μια βιασύνη προσφύγων που αναζητούσαν καταφύγιο στην Ευρώπη.

Ως έχει τώρα, η συμφωνία αυτής της εβδομάδας θέτει την ΕΕ σε πορεία οριστικοποίησης ολόκληρου του πακέτου πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές τον επόμενο Ιούνιο.