Τουρκία- Επόμενη μέρα: Πέντε αναλύσεις για τη νέα εποχή Ερντογάν και το “κραχ” στην οικονομία

Με μεγάλες απώλειες αντέδρασαν οι τουρκικές αγορές στο προβάδισμα του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές. Κι ακόμα περισσότερο καθώς σχεδόν προεξοφλείται πως ο 2ος γύρος στις 28 Μαϊου θα είναι μάλλον μία τυπική διαδικασία για τον πολιτικό που ηγείται της Τουρκίας για περίπου δύο δεκαετίες και έχει διαμορφώσει μία “εποχή” για μια χώρα που παρότι στηρίζεται οικονομικά σε πήλινα πόδια έχει μεταβληθεί σε μία περιφερειακή δύναμη που δεν μπορεί να υποτιμήσει κανείς.

Ο δείκτης BIST-100 στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης έφτασε χθες να χάνει 6,7% πριν διακοπούν οι συναλλαγές και τελικά έκλεισε με πτώση 6,1% και μεγάλες απώλειες για τις τραπεζικές μετοχές. Άλμα 108 μονάδες βάσης, στις 602, έκαναν τα ασφάλιστρα (CDS) των 5ετών ομολόγων ενώ η λίρα υποχώρησε μέχρι τις 19,7 λίρες/δολάριο και σταθεροποιήθηκε στις 19,65 μετά από νέα παρέμβαση των κρατικών τραπεζών, εδώ. Οι πιέσεις στις μετοχές, στη λίρα και στα ομόλογα αναμένεται να ενταθούν τουλάχιστον μέχρι τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι παρά την παταγώδη διάψευση των δημοσκοπήσεων που έφεραν πρώτη την συμμαχία των 6, δυτικά μέσα ενημέρωσης διατηρούν ακόμα ελπίδες ότι ο Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου μπορεί να κερδίσει στις 28 Μαϊου. Άγνωστο πως προκύπτει αυτή η “ελπίδα”, ίσως μόνο για ακόμα μία φορά γίνεται προβολή επιθυμιών χωρίς γνώση των πολιτικών και κοινωνικών τάσεων στην Τουρκία.

Διαβάστε πως αναλύουν μεγάλα τουρκικά και διεθνή μέσα την επόμενη μέρα της πρώτης φάσης των εκλογών και ενόψει της νέας περιόδου του Ταγίπ Ερντογάν:

Χουριέτ: «Πλειοψηφία, που λύνει τα χέρια του Ερντογάν»

Σε αυτές τις εκλογές υπήρξε μόνο ένας ηττημένος, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Όχι μόνο έχασε τις προεδρικές εκλογές, αλλά έμεινε και πίσω από τις ψήφους που έλαβε το CHP παρά τη συμμαχία με 6 κόμματα και την κοινή λίστα βουλευτών.

 Το έθνος έδωσε ένα μάθημα στον Μπάιντεν που είπε «αυτή τη φορά θα εξοντώσουμε τον Ερντογάν με δημοκρατικά μέσα, όχι με πραξικόπημα», στον δυτικό Τύπο που έκανε εκστρατεία για να φύγει ο Ερντογάν, σε όσους κούνησαν το δάχτυλο στο έθνος, στους βαρόνους του ΡΚΚ στο Καντίλ (σ.σ. το όρος Καντίλ   είναι η στρατιωτική έδρα του ΡΚΚ), σε όσους είπαν ότι θα συμβιβαστούν με τον αιώνα της Δημοκρατίας, σε όσους έκαναν εκστρατεία για την ελευθερία του Οτσαλάν. Ο κόσμος ενώθηκε, 6 κόμματα έκαναν συμμαχία, το Καντίλ τους στήριξε, αλλά δεν μπόρεσαν να νικήσουν τον Ερντογάν.

Οι ψήφοι της Εθνικής Συμμαχίας ήταν λίγες. Η κοινή λίστα δεν λειτούργησε. Η Λαϊκή Συμμαχία έλαβε περισσότερες ψήφους από τις αναμενόμενες. Το ΑΚΡ  ήταν επίσης μπροστά στις βουλευτικές εκλογές. Η Λαϊκή Συμμαχία εξασφάλισε την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση (…) αυτό θα λύσει τα χέρια του Ερντογάν. Η πρόταση της Εθνικής Συμμαχίας για αλλαγή του Συντάγματος και μετάβαση στο κοινοβουλευτικό σύστημα απέτυχε. Το έθνος έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στο προεδρικό σύστημα.

Politikyol: «Η Άνοιξη δεν ήρθε…»

Η  άνοιξη που ήθελε η αντιπολίτευση δεν ήρθε. Η Τουρκία θα συνεχίσει την κανονική της πορεία. Αν δεν υπάρξουν σοβαρές αλλαγές στα κόμματα της αντιπολίτευσης μπροστά σε αυτό το αποτέλεσμα, οι υποψήφιοι δήμαρχοι της αντιπολίτευσης μπορεί να βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση στις επόμενες εκλογές (αυτοδιοικητικές το 2024). 

Η αντιπολίτευση υπέστη τη βαρύτερη ήττα στην πρόσφατη ιστορία της. Το βάρος της στην πολιτική έχει μειωθεί στο επίπεδο του 2018. Έτσι, όλα τα κέρδη των τοπικών εκλογών του 2019 εξαφανίστηκαν.

 Η υποψηφιότητα του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δεν βρήκε αρκετά ισχυρή ανταπόκριση από τους ψηφοφόρους. Παρά τη σαφή υποστήριξη της Συμμαχίας Εργασίας και Ελευθερίας (Συμμαχία γύρω από το HDP), ο υποψήφιος της Εθνικής Συμμαχίας ολοκλήρωσε τις εκλογές περίπου 5 μονάδες πίσω από τον Πρόεδρο Ερντογάν. Οι εκλογές οδηγήθηκαν στον δεύτερο γύρο. Με δεδομένο όμως αυτό το κλίμα και τα αποτελέσματα, οι εκλογές που θα διεξαχθούν σε δύο εβδομάδες θα μετατραπούν σε τυπική διαδικασία. Ο Ερντογάν είναι ο 13ος πρόεδρος της Τουρκίας.

Jerusalem Post : Η τουρκική αντιπολίτευση απέναντι στον νεο-οθωμανισμό του Ερντογάν

Το πολιτικό τοπίο στην Τουρκία έχει αλλάξει ριζικά. Δεν είναι το ίδιο όπως ήταν πριν 20 από χρόνια, όταν άρχισε η απόλυτη κυριαρχία του Ερντογάν και του ΑΚΡ, ιδίως μετά την «απόπειρα πραξικοπήματος» το 2016. Τα περισσότερα αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης και πολλοί πολιτικοί εξουδετερώθηκαν με ποινές φυλάκισης ή άλλες αποφάσεις της Δικαιοσύνης που ελέγχεται πλήρως από τον Ερντογάν. Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, πρώην συμπρόεδρος του φιλοκουρδικού HDP και ο Κανάν Καφταντσίογλου, πρόεδρος Κωνσταντινούπολης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος βρίσκονται στη φυλακή. Ο Εκρέμ Ιμάμογλου, νυν δήμαρχος Κωνσταντινούπολης και δημοφιλέστερος πολιτικός της Τουρκίας, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2,5 ετών και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων για προσβολή του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου της Τουρκίας, επειδή χαρακτήρισε «βλακώδη» την απόφασή του (ουσιαστικά απόφαση του Ερντογάν), να ακυρώσει τις εκλογές του 2019 για τη δημαρχία της Πόλης. Άλλοι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος Ερντογάν φυλακίστηκαν για ασήμαντους λόγους ή για «τρομοκρατία» αλλά χωρίς αποδείξεις.

Παρά τη συμμετοχή ρεκόρ στις εκλογές της Κυριακής, το όλο εκλογικό τοπίο είναι παρόμοιο με χωρών όπου ισχύει η «μικτή δημοκρατία», δηλαδή υπάρχουν πολλά κόμματα αλλά η αντιπολίτευση δεν έχει πολλές ρεαλιστικές πιθανότητες να διεκδικήσει την εξουσία. Η τουρκική αντιπολίτευση ξέρει ότι αν η προεκλογική της καμπάνια είναι υπερβολικά δυναμική, οι ηγέτες της μπορεί να βρεθούν στη φυλακή. Υπό αυτή την έννοια οι τουρκικές εκλογές έχουν περισσότερα κοινά με τις εκλογές σε Βενεζουέλα, Ρωσία, Ιράν ή Αίγυπτο, παρά με δυτικές χώρες όπου γίνονται ελεύθερες και δίκαιες αναμετρήσεις, όπως η Δανία και η Βρετανία.

Η δημοκρατία ήταν μόνο ένα κομμάτι της τουρκικής ιστορίας, που στον ένα αιώνα της είδε αρκετά στρατιωτικά πραξικοπήματα. Η Τουρκία παραμένει μέλος του ΝΑΤΟ αλλά στηρίζει τη Ρωσία και εμποδίζει άλλες δημοκρατίες, όπως τη Σουηδία να ενταχθούν στη συμμαχία. 

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η πολιτική της Άγκυρας δεν είναι αντιδημοκρατική ή αντιδυτική, αλλά απλώς μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική με στοιχεία εθνικισμού και τάσεις για σεβασμό της θρησκείας. Αυτοί αγνοούν ότι κάποτε η Τουρκία είχε ελευθεροτυπία και στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000, τη δυνατότητα να γίνει περισσότερο και όχι λιγότερο δημοκρατική χώρα.

Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου των εκλογών στην Τουρκία, η αντιπολίτευση έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο πολιτικο-κοινωνικό τοπίο το οποίο συνθέτουν οι δημογραφικές εξελίξεις, ο αυξανόμενος εθνικισμός και η θρησκεία, που έφεραν και διατήρησαν το ΑΚΡ την εξουσία. Ένα τοπίο που απεικονίζεται με τον πιο εύγλωττο τρόπο στην τελευταία προεκλογική εκδήλωση του Ερντογάν, στην Αγία Σοφία. Εκεί αναβίωσε τον οθωμανικό συμβολισμό της σύνδεσης κράτους και θρησκείας, σε ένα πολιτικο-κοινωνικό μανιφέστο που χρησιμοποιούν επίσης ο Πούτιν και το καθεστώς των αγιατολάχ της Τεχεράνης.

Economist: «Η οικονομία, η μόνη ευκαιρία της  αντιπολίτευσης να κερδίσει τις εκλογές»

Το κλειδί για την επιτυχία του Ερντογάν στον πρώτο γύρο ήταν ότι έπεισε αρκετούς ψηφοφόρους πως οι εκλογές αφορούσαν λιγότερο την οικονομία, που μαστίζεται από πληθωρισμό 43%, απ’ ότι την ταυτότητα, την εθνική υπερηφάνεια και την ασφάλεια, υποστηρίζει ο Αχμέτ Χαν, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Beykoz. Το έκανε επιδεικνύοντας μια συγκλονιστική πλειάδα νέων έργων, που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο πολεμικό πλοίο της Τουρκίας, το πρώτο ηλεκτρικό της αυτοκίνητο και ένα -ρωσικής κατασκευής- πυρηνικό κέντρο παραγωγής ενέργειας, αλλά και προκαλώντας τρόμο.

Η αντιπολίτευση, υποστήριξε ο Ερντογάν στις προεκλογικές του ομιλίες, ήταν δέσμια του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), μιας παράνομης αυτονομιστικής ομάδας, και της κοινότητας Γκιουλέν, της θρησκευτικής αίρεσης που η Τουρκία κατηγορεί για τη βίαιη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.

Ο Κιλιτσντάρογλου δεν έχει χάσει κάθε ελπίδα. Για να κερδίσει στον δεύτερο γύρο, ο ίδιος και η υπόλοιπη αντιπολίτευση θα πρέπει να εστιάσουν ολόκληρη τη συζήτηση στην οικονομία, λέει ο κ. Χαν: «Αυτή είναι η μόνη τους ευκαιρία». Η αντίδραση των αγορών στη νίκη του ΑΚΡ και η προοπτική για πέντε ακόμη χρόνια διακυβέρνησης Ερντογάν, μπορεί επίσης να κάνουν τη διαφορά. Οι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι είχαν παγώσει τις δραστηριότητες τους ή είχαν αναγκαστεί να φύγουν από τις τουρκικές αγορές, εξαιτίας της ανισόρροπης οικονομικής πολιτικής του Ερντογάν, φαίνονταν να προεξοφλούσαν μια πιθανή νίκη της αντιπολίτευσης. Τώρα που το αντίθετο σενάριο είναι πιο πιθανό, μάλλον θα αυξηθούν οι πιέσεις στην ισοτιμία της λίρας. Το νόμισμα υποχώρησε κατά 0,4% έναντι του δολαρίου αμέσως μετά τις εκλογές, ενώ ο βασικός χρηματιστηριακός δείκτης άνοιξε με πτώση πάνω από 6%.

Το διακύβευμα στις εκλογές δεν θα μπορούσε να είναι πιο κρίσιμο. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, ιδιαίτερα την ολοένα και πιο φιλική της σχέση με τη Ρωσία, και την υγεία της οικονομίας της, που αυτή τη στιγμή στρεβλώνεται από τον καλπάζοντα πληθωρισμό, τα υφέρποντα capital controls και τα χαμηλότερα πραγματικά επιτόκια στον πλανήτη. Κρίνεται επίσης το Σύνταγμα που επιτρέπει στον Ερντογάν να χειραγωγεί τα δικαστήρια, την κεντρική τράπεζα και άλλους κρατικούς θεσμούς, καθώς και το πελατειακό σύστημα του οποίου προεδρεύει. Πέντε ακόμη χρόνια διακυβέρνησης Ερντογάν θα εδραιώσουν το αυταρχικό του σύστημα διακυβέρνησης. Μια νίκη της αντιπολίτευσης στον δεύτερο γύρο, αν και τώρα φαίνεται απίθανη, θα αποτελούσε μια ευκαιρία για αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και για πορεία προς την οικονομική σταθερότητα.

Financial Times: «Η τουρκική οικονομία πιο κοντά στον γκρεμό»

Οι αγορές χρήματος και συναλλάγματος είχαν προεξοφλήσει νίκη της αντιπολίτευσης στην Τουρκία και επιστροφή της χώρας στην οικονομική ορθοδοξία. Το κόστος ασφάλισης του τουρκικού εξωτερικού χρέους (CDS) είχε υποχωρήσει αισθητά όσο φαινόταν πιθανή η νίκη Κιλιτσντάρογλου, και το εσωτερικό χρέος είχε ενσωματώσει μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων που αναμενόταν ότι θα έκανε η νέα κυβέρνηση για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό. Το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των εκλογών ανέτρεψε όλες αυτές τις προσδοκίες.

Οι οικονομικές ανισορροπίες, εσωτερικές και εξωτερικές, είναι πλέον ακραίες στην Τουρκία. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έφτασε τον Μάρτιο τα 54 δισ. δολ. σε 12μηνη βάση, κοντά στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, και ο πληθωρισμός παραμένει πάνω από 40%. Ο Ερντογάν είχε εξασφαλίσει προσφάτως ισχυρή οικονομική στήριξη κυρίως από χώρες του Αραβικού Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία που κατέθεσε 5 δισ. δολ. στην Τράπεζα της Τουρκίας μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου, αλλά ακόμα και αυτές οι χώρες έχουν γίνει πλέον πολύ πιο προσεκτικές στις πιστώσεις τους.

Αν ο Ερντογάν παραμείνει στην εξουσία και συνεχίσει να ακολουθεί την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του για «ανάπτυξη με κάθε κόστος», η χώρα του θα συνεχίσει να περπατά στο χείλος του γκρεμού, αλλά αυτή τη φορά θα είναι ένα ή δύο βήματα πιο κοντά του. Οι αγορές θα πρέπει να αναπροσαρμόσουν την αποτίμησή τους για το τουρκικό χρέος και να ενσωματώσουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα για ένα οικονομικό ατύχημα.  

Αναδημοσίευση σε συνοπτική μεταφρασμένη έκδοση από το KREPORT