Ευρωκοινοβούλιο: Το spyware χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολιτικής εξουσίας- Ολόκληρη η έκθεση

Με μεγάλη πλειοψηφία (30 υπέρ, 2 κατά και 4 αποχές) η αρμόδια επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου, ψήφισε την Έκθεση για τις παρακολουθήσεις, Σαράντα σελίδες της Έκθεσης αφορούν την Ελλάδα.

Οι τρεις βασικές διαπιστώσεις:
(α) Το «spyware χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολιτικής εξουσίας και ελέγχου στα χέρια της ανώτατης πολιτικής ηγεσίας της χώρας».
(β) Το ίδιο «χρησιμοποιήθηκε ad hoc ως εργαλείο για πολιτικά και οικονομικά οφέλη».
(γ) Παρότι η Ελλάδα διαθέτει «ένα αρκετά ισχυρό νομικό πλαίσιο κατ’ αρχήν», νομοθετικές τροποποιήσεις έχουν αποδυναμώσει τις εγγυήσεις. Ως αποτέλεσμα, το λογισμικό κατασκοπείας έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον δημοσιογράφων, πολιτικών και επιχειρηματιών και έχει εξαχθεί σε χώρες υπόλογες για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Καταληκτικά, η ΡEGA καλεί την κυβέρνηση να «αποκαταστήσει και να ενισχύσει επειγόντως τις θεσμικές και νομικές εγγυήσεις», να καταργήσει τις άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν με τη νομοθεσία της ΕΕ και να σεβαστεί την ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ.

H έκθεση που εγκρίθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο

• Το spyware χρησιμοποιήθηκε για την παρακολούθηση, τον εκφοβισμό και τη δυσφήμιση αντιπάλων, δημοσιογράφων και της κοινωνίας των πολιτών
• Το spyware θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο όταν πληρούνται αυστηρές προϋποθέσεις
• Απαιτείται ενιαίος ορισμός της εθνικής ασφάλειας
• Ένα Τεχνολογικό Εργαστήριο της ΕΕ θα μπορούσε να βοηθήσει στην έρευνα, τις έρευνες και την εγκληματολογική ανάλυση

Η επιτροπή έρευνας spyware του ΕΚ ενέκρινε την τελική της έκθεση και τις συστάσεις της, καταδικάζοντας τις καταχρήσεις spyware σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ και ορίζοντας μια πορεία προς τα εμπρός.

Το απόγευμα της Δευτέρας, η Εξεταστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη διερεύνηση της χρήσης του Pegasus και ισοδύναμου λογισμικού κατασκοπείας παρακολούθησης (PEGA) ενέκρινε την τελική έκθεση και τις συστάσεις της μετά από μια έρευνα διάρκειας ενός έτους για την κατάχρηση του spyware στην ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές καταδικάζουν τις καταχρήσεις spyware που στοχεύουν να εκφοβίσουν την πολιτική αντιπολίτευση, να φιμώσουν τα επικριτικά μέσα ενημέρωσης και να χειραγωγήσουν τις εκλογές. Σημειώνουν ότι οι δομές διακυβέρνησης της ΕΕ δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τέτοιες επιθέσεις και λένε ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις.

Συστημικά ζητήματα στην Πολωνία και την Ουγγαρία

Οι ευρωβουλευτές καταδικάζουν τις μεγάλες παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ στην Πολωνία και την Ουγγαρία, όπου οι αντίστοιχες κυβερνήσεις έχουν διαλύσει ανεξάρτητους μηχανισμούς εποπτείας. Για την Ουγγαρία, οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι η χρήση spyware ήταν «μέρος μιας υπολογισμένης και στρατηγικής εκστρατείας για την καταστροφή της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης από την κυβέρνηση». Στην Πολωνία, η χρήση του Pegasus ήταν μέρος «ένα σύστημα παρακολούθησης της αντιπολίτευσης και των επικριτών της κυβέρνησης — σχεδιασμένο για να διατηρήσει την κυβερνητική πλειοψηφία και την κυβέρνηση στην εξουσία».

Για να διορθωθεί η κατάσταση, οι ευρωβουλευτές καλούν την Ουγγαρία και την Πολωνία να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να αποκαταστήσουν τη δικαστική ανεξαρτησία και τα όργανα εποπτείας. Θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν ανεξάρτητη και ειδική δικαστική εξουσιοδότηση πριν από την ανάπτυξη λογισμικού κατασκοπείας και δικαστική επανεξέταση στη συνέχεια, να ξεκινούν αξιόπιστες έρευνες για υποθέσεις κατάχρησης και να διασφαλίζουν ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη νομική προσφυγή.

Ανησυχίες για χρήση spyware στην Ελλάδα και την Ισπανία

Όσον αφορά την Ελλάδα, οι ευρωβουλευτές λένε ότι η χρήση spyware «δεν φαίνεται να αποτελεί μέρος μιας ολοκληρωμένης αυταρχικής στρατηγικής, αλλά μάλλον ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται σε ad hoc βάση για πολιτικά και οικονομικά οφέλη». Παρόλο που η Ελλάδα έχει «ένα αρκετά ισχυρό νομικό πλαίσιο κατ’ αρχήν», οι νομοθετικές τροποποιήσεις έχουν αποδυναμώσει τις διασφαλίσεις. Ως αποτέλεσμα, το spyware έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον δημοσιογράφων, πολιτικών και επιχειρηματιών και έχει εξαχθεί σε χώρες με φτωχά αρχεία ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι ευρωβουλευτές καλούν την κυβέρνηση να «αποκαταστήσει επειγόντως και να ενισχύσει τις θεσμικές και νομικές διασφαλίσεις», να καταργήσει τις άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν με τη νομοθεσία της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών και να σεβαστεί την ανεξαρτησία της Ελληνικής Αρχής για την Ασφάλεια και την Προστασία των Επικοινωνιών (ADAE). Σημειώνουν επίσης ότι η Κύπρος έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως εξαγωγικός κόμβος για λογισμικό υποκλοπής spyware και θα πρέπει να καταργήσει όλες τις άδειες εξαγωγής που έχει εκδώσει και οι οποίες δεν είναι σύμφωνες με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Όσον αφορά την Ισπανία, οι ευρωβουλευτές διαπίστωσαν ότι η χώρα «έχει ένα ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα με επαρκείς διασφαλίσεις», αλλά ορισμένα ερωτήματα σχετικά με τη χρήση spyware παραμένουν. Σημειώνοντας ότι η κυβέρνηση εργάζεται ήδη για την αντιμετώπιση των ελλείψεων, οι ευρωβουλευτές καλούν τις αρχές να διασφαλίσουν «πλήρες, δίκαιες και αποτελεσματικές» έρευνες, ειδικά για τις 47 περιπτώσεις όπου δεν είναι σαφές ποιος εξουσιοδότησε την ανάπτυξη spyware και να βεβαιωθούν ότι οι στόχοι είναι πραγματικά νομικοί διορθωτικά μέτρα.

Απαιτείται ισχυρότερη ρύθμιση για την αποφυγή κατάχρησης

Για να σταματήσουν αμέσως οι παράνομες πρακτικές spyware, οι ευρωβουλευτές θεωρούν ότι το spyware θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε κράτη μέλη όπου οι ισχυρισμοί για κατάχρηση λογισμικού spyware έχουν διερευνηθεί ενδελεχώς, η εθνική νομοθεσία είναι σύμφωνη με τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας και του Δικαστηρίου της ΕΕ και της υπόθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων νόμος, η Ευρωπόλ συμμετέχει σε έρευνες και οι άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν με τους κανόνες ελέγχου των εξαγωγών έχουν καταργηθεί. Έως τον Δεκέμβριο του 2023, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει εάν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις σε μια δημόσια έκθεση.

Οι ευρωβουλευτές θέλουν κανόνες της ΕΕ για τη χρήση spyware από τις αρχές επιβολής του νόμου, οι οποίοι θα πρέπει να εγκρίνονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις για έναν προκαθορισμένο σκοπό και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Υποστηρίζουν ότι τα δεδομένα που εμπίπτουν στο προνόμιο δικηγόρου-πελάτη ή ανήκουν σε πολιτικούς, γιατρούς ή μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να προστατεύονται από την παρακολούθηση, εκτός εάν υπάρχουν στοιχεία εγκληματικής δραστηριότητας. Οι ευρωβουλευτές προτείνουν επίσης υποχρεωτικές ειδοποιήσεις για στοχευμένα άτομα και για μη στοχευμένα άτομα των οποίων η πρόσβαση στα δεδομένα έγινε στο πλαίσιο της παρακολούθησης κάποιου άλλου, ανεξάρτητη εποπτεία μετά την πραγματοποίησή της, ουσιαστικά νομικά ένδικα μέσα για τους στόχους και πρότυπα για το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων που συλλέγονται με χρήση spyware.

Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης έναν κοινό νομικό ορισμό της χρήσης της εθνικής ασφάλειας ως βάσης επιτήρησης, προκειμένου να αποτραπούν προσπάθειες να δικαιολογηθούν προφανείς καταχρήσεις.

EU Tech Lab και ώθηση στην έρευνα ευπάθειας

Για να βοηθήσουν στην αποκάλυψη της παράνομης παρακολούθησης, οι ευρωβουλευτές προτείνουν τη δημιουργία ενός Εργαστηρίου Τεχνολογίας της ΕΕ, ενός ανεξάρτητου ερευνητικού ινστιτούτου με εξουσίες για τη διερεύνηση της παρακολούθησης, την παροχή νομικής και τεχνολογικής υποστήριξης συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου συσκευών και τη διεξαγωγή εγκληματολογικής έρευνας. Θέλουν επίσης νέους νόμους που θα ρυθμίζουν την ανακάλυψη, την κοινή χρήση, την επίλυση και την εκμετάλλευση των τρωτών σημείων.

Διάσταση εξωτερικής πολιτικής

Όσον αφορά τις τρίτες χώρες και τα μέσα εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, οι ευρωβουλευτές θα ήθελαν να δουν μια διεξοδική έρευνα για τις άδειες εξαγωγής λογισμικού κατασκοπείας, την αυστηρότερη επιβολή των κανόνων ελέγχου των εξαγωγών της ΕΕ, μια κοινή στρατηγική κατασκοπευτικού λογισμικού ΕΕ-ΗΠΑ, συνομιλίες με το Ισραήλ και άλλες τρίτες χώρες. να θεσπίσει κανόνες για την εμπορία και την εξαγωγή λογισμικού κατασκοπείας και να διασφαλίσει ότι η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ δεν υποστηρίζει την απόκτηση και χρήση λογισμικού κατασκοπείας.

Εισαγωγικά

Μετά την ψηφοφορία, ο πρόεδρος της επιτροπής Jeroen Lenaers (EPP, NL)είπε: «Η έρευνά μας κατέστησε σαφές ότι το spyware έχει χρησιμοποιηθεί για παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων και θέτοντας σε κίνδυνο τη δημοκρατία σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, με την Πολωνία και την Ουγγαρία να είναι οι πιο κατάφωρες περιπτώσεις. Η χρήση spyware πρέπει πάντα να είναι αναλογική και να έχει εξουσιοδοτηθεί από ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης. Απαιτείται αυστηρότερος έλεγχος σε επίπεδο ΕΕ για να διασφαλιστεί ότι η χρήση spyware είναι η εξαίρεση, για τη διερεύνηση σοβαρών εγκλημάτων και όχι ο κανόνας. Επειδή αναγνωρίζουμε ότι μπορεί –όταν χρησιμοποιείται με ελεγχόμενο τρόπο– να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για την καταπολέμηση εγκλημάτων όπως η τρομοκρατία. Η επιτροπή μας έχει διατυπώσει ένα ευρύ φάσμα προτάσεων για τη ρύθμιση της χρήσης spyware, με σεβασμό των αρμοδιοτήτων εθνικής ασφάλειας.

Η εισηγήτρια Sophie In ‘t Veld (Renew, NL) πρόσθεσε: «Σήμερα, η εξεταστική επιτροπή ολοκληρώνει τις εργασίες της. Αυτό δεν σημαίνει ότι το έργο αυτού του Κοινοβουλίου έχει τελειώσει. Κανένα θύμα κατάχρησης λογισμικού υποκλοπής spyware δεν έχει απονεμηθεί δικαιοσύνη. Ούτε μία κυβέρνηση δεν έχει λογοδοτήσει πραγματικά. Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν πρέπει να κοιμούνται ήσυχα, γιατί σκοπεύω να συνεχίσω αυτή την υπόθεση μέχρι να αποδοθεί δικαιοσύνη. Η ανεμπόδιστη χρήση εμπορικού spyware χωρίς την κατάλληλη δικαστική εποπτεία αποτελεί απειλή για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, εφόσον δεν υπάρχει ευθύνη. Τα ψηφιακά εργαλεία μας έχουν ενδυναμώσει όλους με διάφορους τρόπους, αλλά έχουν κάνει τις κυβερνήσεις πολύ πιο ισχυρές. Πρέπει να κλείσουμε αυτό το χάσμα».

Την Τρίτη 9 Μαΐου από τις 14.30 CEST , ο κ. Lenaers και η κα In ‘t Veld θα παραχωρήσουν συνέντευξη Τύπου στην αίθουσα τύπου Daphne Caruana Galizia στο Στρασβούργο. Η εκδήλωση θα μεταδοθεί εδώ και οι δημοσιογράφοι μπορούν να συνδεθούν για να κάνουν ερωτήσεις μέσω του Interactio .

Διαδικασία και επόμενα βήματα

Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν μια έκθεση, με λεπτομέρειες των πορισμάτων της έρευνας, με 30 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 4 αποχές, και ένα κείμενο που περιγράφει συστάσεις για το μέλλον με 30 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 2 αποχές. Το τελευταίο κείμενο αναμένεται να ψηφιστεί από την ολομέλεια της Βουλής κατά τη διάρκεια της ολομέλειας που θα ξεκινήσει στις 12 Ιουνίου.