Εκλογές 2023/ΑΡΘΡΟ Απ. Πιστόλας: Ερωτήματα στον δρόμο προς την κάλπη

«Θα πάρει η Νέα Δημοκρατία αυτοδυναμία;» είναι η ερώτηση που δέχομαι συνεχώς κυρίως από φίλους προσκείμενους στο κυβερνών κόμμα. Η απάντησή μου «να περιμένουμε την πρώτη κάλπη πρώτα, οι εκλογές που έχουμε μπροστά μας είναι περίεργες» μπορεί να μην τους ευχαριστεί, είναι όμως η αλήθεια.

Οι εκλογές που πλησιάζουν έχουν μια ιδιαιτερότητα που δε συναντάς συχνά. Αυτή είναι η σημαντική πιθανότητα να έχουμε μπροστά μας διπλές εκλογές με δύο διαφορετικά εκλογικά συστήματα.

Του Απόστολου Πιστόλα, Σύμβουλος στρατηγικής, ιδρυτής της Mastermind Analytics

Τις πρώτες με την απλή αναλογική και, εάν δεν προκύψει κυβέρνηση από αυτές, τις δεύτερες με την ενισχυμένη. Γιατί αυτό είναι σημαντικό; Διότι ενώ γνωρίζουμε το τι αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως χαρακτηριστικά της απλής αναλογικής (για παράδειγμα ευνοεί την ψήφο ιδεολογίας προς μικρότερα κόμματα και τις συνεργασίες κομμάτων) δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό αυτά θα ισχύσουν στις εκλογές του Μαΐου. Η πιθανότητα εκλογών με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής ένα μήνα μετά από αυτές της απλής επηρεάζει στις στρατηγικές των κομμάτων και το σκεπτικό και τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Σε αυτήν την ιδιαιτερότητα ήρθε να προστεθεί το νέο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί μετά την τραγωδία των Τεμπών με την αύξηση των αρνητικών συναισθημάτων σε πολλούς ψηφοφόρους, απέναντι όχι μόνο στην κυβέρνηση αλλά σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα. Ένας νέος παράγοντας δηλαδή άλλαξε τα δεδομένα και αύξησε τη ρευστότητα στο πλαίσιο.  

Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί το πολιτικό σκηνικό γίνεται ακόμα πιο δύσκολο να προβλεφθούν οι απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα. Απαντήσεις που θα έδειχναν το που κινούμαστε εκλογικά και θα έκριναν και τη μετέπειτα πορεία (δεύτερες εκλογές, πιθανότητες συνεργασίας κλπ).

Τα έξι βασικά ερωτήματα για τις εκλογές του Μαΐου, τα οποία λειτουργούν συνδυαστικά, είναι τα εξής:

Α. Ποιο το ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας;

Β. Ποια η διαφορά μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ;

Γ. Ποιο το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ;

Δ. Πόσα κόμματα θα περάσουν το όριο του 3% και τι ποσοστό θα έχουν;

Ε. Ποιο το συνολικό ποσοστό των κομμάτων στα «δεξιά» της ΝΔ;

ΣΤ. Ποιο το ποσοστό της αποχής σε ψηφοφόρους ΝΔ 2019 και νέους ψηφοφόρους;

Θα δημιουργηθούν προφανώς διαφορετικές συνθήκες εάν η Νέα Δημοκρατία λάβει 34% στην πρώτη κάλπη από το ότι εάν λάβει 30%. Στην πρώτη περίπτωση θα έχει ισχυρό αφήγημα αυτοδυναμίας για τη δεύτερη κάλπη.

Στη δεύτερη περίπτωση ένα τέτοιο αφήγημα είναι αμφίβολο το κατά πόσο θα έπειθε τους ψηφοφόρους να συσπειρωθούν γύρω της. Εάν όμως η διαφορά με το ΣΥΡΙΖΑ είναι για παράδειγμα 2%, ακόμα και με τη Νέα Δημοκρατία στο 30% μπορούν να δημιουργηθούν σε συντηρητικούς και κεντρώους ψηφοφόρους αντανακλαστικά που θα σταματήσουν από το να γίνει πραγματικότητα ένα σενάριο που θα έχει τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα στις δεύτερες κάλπες, και άρα και το μπόνους των εδρών και να οδηγήσουν σε υψηλή συσπείρωση ΝΔ. Υψηλή συσπείρωση βέβαια θεωρώ πως θα υπάρξει και στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ σε μια τέτοια περίπτωση αφού θα υπάρχουν ελπίδες επιστροφής στην εξουσία. Αυτό σημαίνει πως θα «συμπιεστούν» τα υπόλοιπα κόμματα. Το αντίθετο μπορεί να συμβεί σε περίπτωση χαμηλών ποσοστών και μεγάλης διαφοράς μεταξύ ΝΔ & ΣΥΡΙΖΑ στην πρώτη κάλπη. Με ένα 30%-25% δηλαδή μπορεί να δούμε ψηφοφόρους ΝΔ 2019, γνωρίζοντας πως δε θα υπάρξει αυτοδυναμία, να ψηφίζουν μικρά κόμματα που θα ήθελαν να συγκυβερνήσουν με τη Νέα Δημοκρατία.

Το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ σε συνδυασμό με τα ποσοστά ΝΔ & ΣΥΡΙΖΑ θα είναι καθοριστικό για τη στρατηγική του κόμματος από το βράδυ των εκλογών και έπειτα. Με ένα υψηλό ποσοστό (πχ 14%), ειδικά εάν συνδυαστεί με σχετικά χαμηλά ποσοστά ΝΔ & ΣΥΡΙΖΑ, θα ενισχύσει το επιχείρημά του για κυβέρνηση συνεργασίας με πρωθυπουργό κοινής αποδοχής. Εάν όμως βρεθεί σε ποσοστά κοντά στο 10% τότε θα εξαρτηθεί από τη διαφορά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ το εάν το ΠΑΣΟΚ θα ψάχνει μια συνεργασία γρήγορα ώστε να αποφύγει τη συμπίεση στις δεύτερες κάλπες.

Από την άλλη τα κόμματα που θα μπουν στη Βουλή στις πρώτες εκλογές αλλά με χαμηλό ποσοστό (πχ 3,2%) ίσως αναζητήσουν συνεργασίες με άλλα όμορα κόμματα που θα είναι εκτός Βουλής ώστε να σιγουρέψουν το 3% στη δεύτερη κάλπη. Το ποσοστό των κομμάτων «δεξιά» της ΝΔ σε συνδυασμό με το ποσοστό της ΝΔ θα κρίνει την επιτυχία ή αποτυχία της στρατηγικής ανοίγματος σε νέα κοινά. Και σε μεγάλο βαθμό θα είναι σημαντικός παράγοντας για το μεσοεκλογικό κλίμα μέσα στο κόμμα. Τέλος, σημαντικό είναι να δούμε εάν η ΝΔ καταφέρει να πάρει πίσω ψηφοφόρους που δημοσκοπικά έχασε προς τη γκρίζα ζώνη μετά την τραγωδία των Τεμπών (σύμφωνα με δημοσκοπήσεις ¼ αναποφάσιστους είναι ψηφοφόρος ΝΔ 2019). Το ύψος των ποσοστών της ΝΔ θα επηρεαστεί και από την ψήφο ή αποχή των νεών, οι οποίοι αποτελούν ένα εκλογικό σώμα μέσα σε ένα άλλο εντελώς διαφορετικό εκλογικό σώμα. Αυξημένη συμμετοχή τους θα σημαίνει περισσότερα κόμματα στη Βουλή και χαμηλότερα ποσοστά ΝΔ.

Όπως γίνεται κατανοητό το εκλογικό σκηνικό είναι ρευστό. Πολύ πιο ρευστό από ότι δείχνει η επιφάνεια. Και μπορεί να γίνει ακόμα περισσότερο την τελευταία εβδομάδα μετά τις εκλογές στην Τουρκία. Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα όμως χρειάζεται απάντηση σε ένα και μόνο ερώτημα:

• Πως θα πάει, εάν πάει, ο ψηφοφόρος στην κάλπη της 21^ης Μαΐου; Με συναίσθημα (και εάν ναι ποιο); Με ορθολογισμό; Με τιμωρητική διάθεση (και εάν ναι απέναντι σε ποιον); Με το μυαλό στη δεύτερη κάλπη; Έχουμε επτά εβδομάδες μπροστά μας για να δοθεί η απάντηση.