Εξελίξεις στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή: Ηλεκτρονικό Μητρώο Δοτών και Δημόσια Μονάδα για οροθετικά άτομα στο ΑΤΤΙΚΟΝ

Η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ) ενεργοποίησε τη λειτουργία Ηλεκτρονικού Μητρώου Δοτών και Δοτριών Γεννητικού Υλικού ανταποκρινόμενη στις προβλεπόμενες από το νόμο υποχρεώσεις της, ενώ παράλληλα ανακοίνωσε ότι ξεκινά η διαδικασία ίδρυσης δημόσιας Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για οροθετικά άτομα, στο Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο «Αττικόν».

Ρούλα Σκουρογιάννη

Τι είναι το Ηλεκτρονικό Μητρώο Δοτών και Δοτριών Γεννητικού Υλικού

Πρόκειται για το ηλεκτρονικό αρχείο, στο οποίο όλες οι μονάδες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και οι τράπεζες κρυοσυντήρησης καταχωρούν τα ταυτοποιητικά και ιατρικά δεδομένα των δοτών και δοτριών γεννητικού υλικού και γονιμοποιημένων ωαρίων, τα οποία διαβιβάζονται στην Εθνική Αρχή σε πραγματικό χρόνο.

«Η ομαλή και αδιάκοπη λειτουργία του μητρώου, για πρώτη φορά, εξασφαλίζει την ιχνηλασιμότητα του γεννητικού υλικού από τον δότη στον λήπτη, αλλά και συμβάλλει στην ενάσκηση του εποπτικού ρόλου της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής», δήλωσε ο Αν. Καθηγητής και Πρόεδρος της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ, κ. Νικόλαος Βραχνής, κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου, που παραχώρησε τη Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2023.

Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους περιορίζεται αριθμητικά η γέννηση παιδιών από τον ίδιο δότη

Σχετικά με το Ηλεκτρονικό Μητρώο Δοτών, σε ερώτηση του libre για τους λόγους (αν είναι κοινωνικοί ή δημόσιας Υγείας) για τους οποίους υπάρχει αριθμητικός περιορισμός στη γέννηση παιδιών από τον ίδιο δότη, o κ. Βραχνής απάντησε ότι δεν είναι μόνο κοινωνικοί οι λόγοι αλλά υπάρχουν και σημαντικοί λόγοι Δημόσιας Υγείας και διευκρίνισε πως: «συνήθως, στην Ελλάδα, ελέγχουμε να μην έχουν γεννηθεί πάνω από δέκα παιδιά ή πάνω από έναν αριθμό παιδιών από 10 διαφορετικές οικογένειες με γενετικό υλικό από τον ίδιο δότη. Αυτό συμβαίνει επειδή, αν αυξηθεί αυτός ο αριθμός των παιδιών υπέρμετρα, υπάρχει πιθανότητα νόσων, εάν παντρευτούν δύο αδέρφια (που προέρχονται από το ίδιο γενετικό υλικό), δηλαδή ανάμεσα σε οικογένειες που δεν το γνωρίζουν. Υπάρχει το ζήτημα της αιμομιξίας: Μένει, δηλαδή, ένα αποτύπωμα στο γενετικό υλικό όταν παντρευτούν αδέρφια μεταξύ τους. Μπορεί να προκύψουν κάποια νοσήματα από το γενετικό τους υλικό, να επηρεαστεί η υγεία τους και αυτά τα νοσήματα να τα κληροδοτήσουν και στα παιδιά τους. Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι -με βάση τον πληθυσμό της χώρας μας- ακόμα και αν υπάρχουν 10 παιδιά που θα γεννηθούν από το ίδιο γενετικό υλικό, είναι πολύ σπάνιο να συναντηθούν δύο από αυτά, διαφορετικού φύλου, και να παντρευτούν μεταξύ τους και να αποκτήσουν απογόνους. Έτσι, προέκυψε ο αριθμός των 10 παιδιών. Για αυτούς τους λόγους, ήδη από το 2005, ορίζει ο νόμος ότι δεν μπορούν να γεννιούνται παιδιά από τον ίδιο δότη ή δότρια σε περισσότερες από 10 οικογένειες. Δυστυχώς, η Εθνική Αρχή δεν είχε καταφέρει να κάνει λεπτομερώς αυτόν τον έλεγχο, παλαιότερα. Υπό  την παρούσα σύνθεση, όμως, της Εθνικής Αρχής, αυτό είναι κάτι το οποίο πλέον θα το ελέγχουμε συστηματικά».

Δημόσια Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για οροθετικά άτομα

Μετά από εισήγηση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής προς το υπουργείο Υγείας και μετά την ψήφιση του Ν. 4958/2022, αναμένεται να ξεκινήσει η διαδικασία ίδρυσης δημόσιας Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για οροθετικά άτομα στο γενικό πανεπιστημιακό νοσοκομείο «Αττικόν». Η Εθνική Αρχή ευελπιστεί να σταθεί αρωγός του υπουργείου Υγείας σε ό,τι αφορά την στελέχωση, τον εξοπλισμό και τον γενικότερο σχεδιασμό για την άμεση συγκρότηση και την ομαλή λειτουργία της Μονάδας ΙΥΑ.
«Η συμβολή της ΕΑΙΥΑ σε αυτό το μεγαλεπήβολο, αλλά αναγκαίο, έργο της πολιτείας θα είναι καίρια, με μοναδικό στόχο την ίση αντιμετώπιση των ατόμων που πάσχουν από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοεπάρκειας (HIV) στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής», τόνισε ο Πρόεδρος της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ, κ. Νικόλαος Βραχνής.

Υπάρχει ηλικιακός περιορισμός για την κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού;

Σε άλλη ερώτηση του libre, σχετικά με το αν υπάρχουν συγκεκριμένα προαπαιτούμενα κριτήρια, εκτός της ηλικίας (έως 35 ετών όπως ανέφερε κατά την εισήγησή του ο Πρόεδρος της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ) για τη γυναίκα που επιθυμεί να καταψύξει το γενετικό της υλικό, o κ. Βραχνής διευκρίνισε ότι η ηλικία δεν αποτελεί από μόνη της κριτήριο. «Δεν υπάρχει κανένας ηλικιακός περιορισμός», τόνισε. «Αναφερθήκαμε στην ηλικία των 35 ετών για να την έχουν υπόψη τους οι νεότερες γυναίκες, επειδή η πιθανότητα να γονιμοποιηθεί ένα ωάριο και να δώσει μία τελειόμηνο κύηση και ένα υγιές μωρό είναι μεγαλύτερη όσο μικρότερη είναι η ηλικία που καταψύχει μία γυναίκα το γενετικό της υλικό. Επομένως, όποια ενήλικη γυναίκα μπορεί και επιθυμεί θα μπορέσει να προχωρήσει και να καταψύξει τα ωάρια της όχι μόνο μέχρι την ηλικία των 35 ετών αλλά και στα 40 και πιθανόν σε ακόμα μεγαλύτερη ηλικία»
«Για ανήλικα άτομα, γυναίκες και άντρες, ισχύει ότι μπορούν να καταψύξουν το γενετικό τους υλικό μόνο εάν υφίσταται ιατρικός λόγος. Για παράδειγμα, να πρόκειται για κάποιο σοβαρό θέμα υγείας, όπως ένα ογκολογικό περιστατικό, στο οποίο η θεραπεία μπορεί να βλάψει την ικανότητα γονιμότητας του νέου ατόμου».

«Για ανήλικα άτομα, γυναίκες και άντρες, ισχύει ότι μπορούν να καταψύξουν το γενετικό τους υλικό μόνο εάν υφίσταται ιατρικός λόγος. Για παράδειγμα, να πρόκειται για κάποιο σοβαρό θέμα υγείας, όπως ένα ογκολογικό περιστατικό, στο οποίο η θεραπεία μπορεί να βλάψει την ικανότητα γονιμότητας του νέου ατόμου».

Περίπτωση παρένθετης μητρότητας από μοναχικό άνδρα

Όπως ενημέρωσε ο κ. Βραχνής: «η Εθνική Αρχή έλαβε αίτημα εφαρμογής μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής παρένθετης μητρότητας από μοναχικό άνδρα, στον οποίο έχει χορηγηθεί δικαστική άδεια. Το δικαστήριο επικαλούμενο την αρχή της ισότητας του άρθρου 4 του Συντάγματος εφαρμόζει αναλογικά τις διατάξεις για την παρένθετη μητρότητα στην περίπτωση του μοναχικού άνδρα και κρίνει δεκτή την αίτησή του για μεταφορά στο σώμα της παρένθετης μητέρας, λαμβάνοντας υπόψη την προϋπόθεση ιατρικής αδυναμίας απόκτησης τέκνου με φυσικό τρόπο του αιτούντος. Πρόκειται για ένα ζήτημα, το οποίο απασχολεί ιδιαίτερα την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής».

Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής με eco-friendly κριτήρια

Ο καθηγητής κ. Βραχνής, αναφερόμενος στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, επεσήμανε την ανάγκη που επιτάσσει η κλιματική αλλαγή για εφαρμογή φιλικής προς το περιβάλλον πολιτικής και σε αυτόν τον τομέα, μέσω της βελτιστοποίησης των τεχνικών χαρακτηριστικών των εργαστηρίων των Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής με eco-friendly κριτήρια.
«Η ολοένα μεγαλύτερη ζήτηση για υπηρεσίες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής συνεπάγεται αύξηση των υποδομών αλλά και αύξηση του όγκου των αναλώσιμων υλικών που χρησιμοποιούνται στον τομέα αυτό, καθώς και στην αλυσίδα των συνεργαζόμενων μονάδων παραγωγής των υλικών. Παρά το γεγονός αυτό, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχουν παρθεί οι απαραίτητες πρωτοβουλίες ώστε να εξετάσουμε πόσο φιλικός ή όχι είναι ο τομέας της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προς το περιβάλλον. Η επόμενη κίνηση που έρχεται ως φυσικό επακόλουθο είναι ποιες παρεμβάσεις μπορούμε να κάνουμε στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για να καταστεί πιο φιλικός προς το περιβάλλον».

Στο πλαίσιο της συνέντευξης τύπου, ο Καθηγητής κ. Νικόλαος Βραχνής ενημέρωσε για τις επικείμενες συναντήσεις, που διοργανώνει η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας σε Υγειονομικές Περιφέρειες της χώρας, με θέμα «Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή: Νέες συνθήκες, Περισσότερες επιλογές!».

Οι δύο πρώτες συναντήσεις απευθύνονται στο ευρύ κοινό και σε υγειονομικούς και θα πραγματοποιηθούν:

1) Η πρώτη στις 8 Φεβρουαρίου, ημέρα Τετάρτη και ώρα 18:00, στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών, και

2) Η δεύτερη στις 13 Φεβρουαρίου, ημέρα Δευτέρα και ώρα 18:00 στην Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης.

Στις εκδηλώσεις αυτές θα απευθύνει χαιρετισμό ο Υπουργός Υγείας κ. Αθανάσιος Πλεύρης και θα συμμετέχει η Βουλευτής και εισηγήτρια του ν. 4958/2022 κ. Έλενα Ράπτη.