Δόμνα Μιχαηλίδου στο libre: Να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα – Ρύθμιση για τα οικονομικά των Δομών

«Εντός του μήνα θα καταθέσουμε στη Βουλή νομοθετικό πλαίσιο με κανονισμούς αναφορικά με τα οικονομικά και την εταιρική διακυβέρνηση των δομών», προαναγγέλλει στη συνέντευξή της στο libre η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Η κ. Μιχαηλίδου, αναφέρεται λεπτομερώς στο πεδίο της δραστηριότητά της και στην απόφασή της να θέσει όρους και προϋποθέσεις για τις δομές που φιλοξενούν παιδιά. Όπως τονίζει χαρακτηριστικά «κανόνες σημαίνουν έλεγχος, κτιριακές υποδομές και στελέχωση».

Και συνεχίζει:

«Ως προς τη στελέχωση των δομών, θα διαφωνήσει κανείς ότι σε μια δομή που προσέχει βρέφη πρέπει να υπάρχουν βρεφοκόμοι; Ότι κάθε δομή πρέπει να έχει κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και νομικούς για να την υποστηρίζουν με σκοπό την αποϊδρυματοποίηση; Μπαίνουμε πια σε ένα νέο μοντέλο διοίκησης -όχι με γνωστούς και φίλους- αλλά με ειδικούς της παιδικής προστασίας και ψυχολόγους».

Συνέντευξη

–Κυρία υφυπουργέ στην Ελλάδα του 2022, πολλά ανήλικα παιδιά δεν έχουν την αναγκαία φροντίδα και πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης καθώς η γραφειοκρατία είναι αναρμόδια να απαντήσει στο ερώτημα ποιος θα αναλάβει την ευθύνη τους. Σας θυμίζω τις περιπτώσεις των 53 παιδιών που βρίσκονταν ή βρίσκονται ακόμη και σήμερα στα Νοσοκομεία Παίδων της Αθήνας, «παρατημένα».

Θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω. Δεν υπάρχουν πια στη χώρα μας «παρατημένα», όπως τα χαρακτηρίσατε, παιδιά. Ούτε αναρωτιόμαστε ποιος θα αναλάβει την ευθύνη τους ρίχνοντας το μπαλάκι αριστερά και δεξιά. Ερχόμαστε ως Πολιτεία και θέτουμε ξεκάθαρες προτεραιότητες. Τα παιδιά είναι για εμάς -και για εμένα προσωπικά – προτεραιότητα αδιαπραγμάτευτη. Η παιδική προστασία ήταν, είναι και θα είναι ευθύνη της Πολιτείας. Είναι ευθύνη μας να διασφαλίσουμε ότι όλα τα παιδιά μεγαλώνουν ως παιδιά και έχουν τις ευκαιρίες που δικαιούνται, ιδίως όταν μιλάμε για παιδιά τα οποία φέρουν πολλαπλά τραύματα.

Πάνω από 8 στα 10 παιδιά που ζουν σε δομές παιδικής προστασίας βρίσκονται εκεί με εισαγγελική εντολή. Αυτό σημαίνει ότι έχουν οικογένεια και έχουν απομακρυνθεί από αυτήν καθώς κρίθηκε κακοποιητική. Είναι κανόνας κι όχι εξαίρεση ότι τα παιδιά που μπαίνουν σε ιδρύματα είναι παιδιά πληγωμένα και η παιδοψυχιατρική εκτίμηση είναι εκ των ων ουκ άνευ. Μετά την απομάκρυνσή τους τα παιδιά μπαίνουν σε νοσοκομεία όπου και ελέγχεται η σωματική, ψυχική και συναισθηματική τους υγεία, καταγράφονται οι ανάγκες τους και η θεραπευτική αγωγή για την κάλυψή τους. Παράλληλα πραγματοποιείται κοινωνική έρευνα γύρω από τις συνθήκες που οδήγησαν στην απομάκρυνσή τους και καταγράφεται το ιστορικό της. Όσο για το πώς προστατεύουμε τα παιδιά που διαμένουν στις μονάδες παιδικής προστασίας. Τον Μάιο του 2022 θέσαμε για πρώτη φορά, επιτέλους, σαφείς κανόνες και προδιαγραφές για τις Μονάδες Παιδικής Προστασίας. Και σας θυμίζω ότι δέχθηκα πόλεμο όταν έλεγα ότι κανείς δεν θα μείνει χωρίς κανόνες.

Κανόνες και προδιαγραφές σημαίνουν έλεγχος, στελέχωση και κτιριακές υποδομές που διασφαλίζουν στο μέγιστο τα δικαιώματα των παιδιών. Αναφορικά με τον έλεγχο: Θεσπίσαμε για πρώτη φορά την υποχρέωση των δομών που φιλοξενούν παιδιά να διαθέτουν Υπεύθυνο Προστασίας Ανηλίκων ο οποίος έχει το ακαταδίωκτο. Ο Υπεύθυνος Προστασίας Ανηλίκων έχει την ευθύνη να γνωστοποιεί στις αρμόδιες αρχές κάθε αναφορά περιστατικού κακοποίησης. Θέσαμε ως απαραίτητη -και αυτονόητη- προϋπόθεση το λευκό ποινικό μητρώο για όσους φροντίζουν τα παιδιά μας. Αναμορφώσαμε τον ελεγκτικό μηχανισμό ώστε να κάνει ουσιαστικό κι όχι τύποις έλεγχο. Για πρώτη φορά συστήσαμε, σε συνεργασία με την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), το Υπουργείο Υγείας και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, μικτά κλιμάκια με τη συμμετοχή ιατρών, ψυχιάτρων και ιατροδικαστών, τα οποία έχουν ήδη διενεργήσει αιφνίδιους ελέγχους.

Ορίσαμε ότι ο κοινωνικός σύμβουλος κάθε Μονάδας Παιδικής Προστασίας υποχρεούται να πραγματοποιεί αυτοψίες – και μάλιστα τουλάχιστον ανά εξάμηνο – συντάσσοντας σχετική έκθεση ενώ του δόθηκε το δικαίωμα πρόσβασης στα αρχεία του φορέα αλλά και σε ατομικούς φακέλους. Τα παιδιά είναι πλέον προστατευμένα και ασφαλή για όσο χρόνο χρειαστεί να μείνουν εντός των μονάδων παιδικής προστασίας. Μέχρι να βρούμε για όλα την κατάλληλη οικογένεια.

–Το θέμα με τις δομές φιλοξενίας, πώς μπορεί να λυθεί; Υπάρχουν στην Ελλάδα οικογένειες που επιθυμούν και μπορούν να φιλοξενήσουν παιδιά που έχουν ανάγκη σπιτικής φροντίδας; Ποια είναι τα κριτήρια και τι πρέπει να ξέρουν αυτοί οι άνθρωποι;

Εξαρχής ρίξαμε το βάρος των προσπαθειών μας στην αποϊδρυματοποίηση με έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο: να διασφαλίσουμε το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε παιδιού να μεγαλώνει μέσα σε μία οικογένεια με ασφάλεια, εξατομικευμένη φροντίδα και αγάπη. Η ιδέα ότι ένα καλά οργανωμένο ίδρυμα, που παρέχει υψηλών προδιαγραφών φροντίδα μπορεί να καλύψει τις συναισθηματικές και ψυχικές ανάγκες ενός παιδιού, δεν είναι μόνο παραπλανητική αλλά και αναχρονιστική.

• Τι κάναμε; Καταγράψαμε, υπερκεράζοντας πολλά εμπόδια, όλα τα παιδιά που βρίσκονται εντός των ιδρυμάτων και τον Ιούλιο του 2020 θέσαμε σε λειτουργία το νέο σύστημα Αναδοχών και Υιοθεσιών. Απλό σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες, απόλυτα διαφανές, αντικειμενικό και κυρίως παιδοκεντρικό καθώς η όλη διαδικασία εξελίσσεται με αποκλειστικό γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

Να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα. Το είπαμε και το κάνουμε πράξη. Βρήκαμε οικογένεια για τα 1.100 παιδιά μέσα σε 1,5 χρόνο, δηλαδή σχεδόν για τα μισά από όσα διαμένουν σε ιδρύματα. Οι διαδικασίες πια είναι εξαιρετικά απλοποιημένες έτσι ώστε όταν θέλει κάποιος να γίνει ανάδοχος γονέας μέσα σε 6 μήνες μπορεί να έχει στην αγκαλιά του ένα παιδί. Στόχος μας είναι στο τέλος αυτής της δεκαετίας να εκλείψει εντελώς το μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας, στηρίζοντας και ενδυναμώνοντας τον θεσμό της αναδοχής.

Σε αυτή την κατεύθυνση θεσμοθετήσαμε μηνιαίο επίδομα αναδοχής για κάθε ανάδοχο από 325 ευρώ, διευρύναμε τα ηλικιακά όρια των υποψηφίων αναδόχων (συμπολίτες μας από 25 έως 75 ετών έχουν τη δυνατότητα να γίνουν ανάδοχοι) και διορθώσαμε μία κατάφωρη αδικία ετών, δίνοντας πλέον το δικαίωμα στην υιοθεσία και την αναδοχή σε φορείς του HIV και της ηπατίτιδας Β. Παράλληλα, φτιάξαμε εκ του μηδενός και χρηματοδοτούμε εξ ολοκλήρου κι ένα νέο σύστημα αποϊδρυματοποίησης, προϋπολογισμού 8 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο αφορά σε 360 περίπου έφηβες και εφήβους άνω των 15 ετών που σήμερα ζουν σε ιδρύματα. Πρόκειται για το πρόγραμμα Ημιαυτόνομης Διαβίωσης σε Διαμερίσματα.

Τα διαμερίσματα βρίσκονται εντός αστικού ιστού και προσομοιάζουν -όσο γίνεται- σε συνθήκες οικογενειακού περιβάλλοντος. Θα έχουν το πολύ 6 παιδιά και την κατάλληλη στελέχωση με κοινωνικούς λειτουργούς, φροντιστές και επιμελητές οι οποίοι θα φροντίζουν αλλά θα ενισχύουν και ψυχοκοινωνικά τους εφήβους.

–Ειδικοί, όπως παιδοψυχολόγοι, υπάρχουν για να βοηθήσουν αυτά τα παιδιά;

Αυτό ακριβώς ερχόμαστε να ρυθμίσουμε με τις προδιαγραφές λειτουργίας των Μονάδων Παιδικής Προστασίας που θεσπίσαμε και αποτελούν το αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο ήταν τόσες δεκαετίες απόν. Όπως σας είπα, κανόνες σημαίνουν έλεγχος, κτιριακές υποδομές και στελέχωση. Ως προς τη στελέχωση των δομών, θα διαφωνήσει κανείς ότι σε μια δομή που προσέχει βρέφη πρέπει να υπάρχουν βρεφοκόμοι; Ότι κάθε δομή πρέπει να έχει κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και νομικούς για να την υποστηρίζουν με σκοπό την αποϊδρυματοποίηση; Μπαίνουμε πια σε ένα νέο μοντέλο διοίκησης -όχι με γνωστούς και φίλους- αλλά με ειδικούς της παιδικής προστασίας και ψυχολόγους. Χρειαζόμαστε εξειδικευμένο προσωπικό για τη διασφάλιση της ορθής καθημερινής λειτουργίας όλων των δομών καθώς και την επιστημονική τους πλαισίωση, στηριζόμενη στα διεθνή παιδαγωγικά πρωτόκολλα και τα πρωτόκολλα λειτουργίας των δομών παιδικής προστασίας. Προτεραιότητά μας να εξακριβώσουμε ότι οι υπηρεσίες που παρέχονται στα παιδιά είναι οι σωστές και ότι απασχολούνται και τα φροντίζουν οι σωστοί άνθρωποι.

–Η υπόθεση της «Κιβωτού» έχει πολλές και διαφορετικές πτυχές. Έχουμε ακούσει ακόμη και ξέπλυμα μαύρου χρήματος; Θα δούμε ποιοι άραγε έκαναν ξέπλυμα βρώμικου χρήματος ή η έρευνα θα περιοριστεί στον ιερέα και τη σύζυγό του;

Στην περίπτωση της Κιβωτού εφαρμόσαμε μια διάταξη για έκτακτη αλλαγή στη διοίκηση κοινωνικών δομών που ψηφίστηκε πριν λίγους μήνες έχοντας απέναντι πολλούς. Να σας θυμίσω ότι δεν είχαν ψηφίσει και οι 300 τη διάταξη που επέτρεψε αλλαγή διοίκησης. Πρόκειται για μια διάταξη που χρησιμοποιείται σε εξαιρετικές περιπτώσεις, αλλά δυστυχώς βρεθήκαμε ενώπιον αυτών και οφείλαμε να δράσουμε άμεσα για την προστασία των παιδιών.

Παρά την έντονη εναντίωση κάποιων, αποδείχθηκε ότι οι παρεμβάσεις μας αυτές δεν ήρθαν για να παραμείνουν κενό γράμμα αλλά για να θωρακίσουν την Πολιτεία με τα απαραίτητα εργαλεία για την άμεση και με γρήγορα αντανακλαστικά προστασία των ευάλωτων παιδιών.

• Η Οικονομική Αστυνομία διερευνά σε βάθος τα οικονομικά στοιχεία της δομής, η οποία λειτουργεί 100% με ιδιωτική χρηματοδότηση από το υστέρημα των Ελλήνων που προσπαθούν να βοηθήσουν τα παιδιά που έχουν απομακρυνθεί από τη βιολογική τους οικογένεια.

Οι δωρεές αυτές έχουν δοθεί για να υποστηριχθεί το έργο της δομής, προκειμένου να υποστηριχθούν τα παιδιά και να υπάρχει ένα υψηλό επίπεδο φροντίδας και επιμέλειάς τους. Και μόνο. Εντός του μήνα θα καταθέσουμε στη Βουλή νομοθετικό πλαίσιο με κανονισμούς αναφορικά με τα οικονομικά και την εταιρική διακυβέρνηση των δομών. Υπεράνω όλων όμως βρίσκονται τα παιδιά της Κιβωτού, αλλά και όλα τα παιδιά που στερούνται της οικογένειάς τους. Για αυτά τα παιδιά θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου ώστε να διασφαλίσω στο μέγιστο το συμφέρον τους μέσα στη δομή, έως ότου βρούμε την κατάλληλη για αυτά οικογένεια.

–Αυτό που ονομάζουμε «ενσωμάτωση» των Ρομά, είναι κάτι που έχει αποτύχει παταγωδώς. Μήπως θα έπρεπε το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης» που έχετε εξαγγείλει για την κοινωνική ενσωμάτωση του πληθυσμού των Ρομά μέσα στη χώρα, να λάβει υπόψιν τους λόγους όλων των μέχρι σήμερα αποτυχιών; Μήπως πραγματικά μπορέσει να πετύχει τους στόχους του;

Η κοινωνική ένταξη των Ρομά είναι εθνικά επιβεβλημένη. Δεν είναι μόνο θέμα ηθικό, θέμα δικαιοσύνης και σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, αλλά είναι και κοινωνικά ωφέλιμο καθώς πέρα από τα μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη, που αναμένεται να έχει, θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή, θα συμβάλλει στην εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και ευημερίας.

Οφείλουμε να είμαστε παρεμβατικοί με ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο για όλους. Με τη νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά, απαντάμε σε αυτήν ακριβώς την αναγκαιότητα. Οι διαρθρωτικοί πυλώνες της Εθνικής Στρατηγικής Ένταξης των Ρομά αφορούν στην πρόληψη και την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, στην ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά, στην πρόληψη και καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων και στην προώθηση της ενεργού συμμετοχής στην κοινωνική οικονομική και πολιτική ζωή.

Θα ήθελα να σταθούμε σε ένα από τα μέτρα της δράσης το οποίο εστιάζει στη συσχέτιση των επιδομάτων με τη σχολική διαρροή των παιδιών. Ο πληθυσμός των Ρομά έχει τη μεγαλύτερη σχολική διαρροή στη χώρα. Ένα από τα πρώτα νομοθετικά έργα που φέτος αρχίσαμε να υλοποιούμε είναι η διασύνδεση των επιδομάτων με τη φοίτηση κι όχι απλά με την εγγραφή. Αν στο τέλος της χρονιάς δεν προαχθεί το παιδί – δεν μιλάω για δικαιολογημένες απουσίες ή αν δεν προαχθεί λόγω μαθησιακών δυσκολιών – τότε η οικογένεια αυτή θα σταματήσει να λαμβάνει επιδοματική ενίσχυση από το κράτος.

• Πλέον υπάρχουν ψυχολόγοι σε όλα τα σχολεία με κύριο μέλημά τους την ενσωμάτωση του «διαφορετικού» στοιχείου στη σχολική κοινότητα με απώτερο στόχο την αποτροπή της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης.

Για να συμβούν όμως αυτά θα πρέπει τα παιδιά Ρομά να γίνονται δεκτά χωρίς προκαταλήψεις από τη σχολική κοινότητα και την τοπική κοινωνία, να αντιμετωπίζονται και να κρίνονται με τους ίδιους όρους, ενώ παράλληλα θα πρέπει οι οικογένειές τους να είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τις βασικές ανάγκες του νοικοκυριού τους και να πειστούν για την αναγκαιότητα της συμμετοχής των παιδιών τους στην εκπαίδευση και να την ανάγουν σε κύρια προτεραιότητα.

• Πιστεύω ακράδαντα ότι το εργαλείο της παιδείας και της εκπαίδευσης μέσα από τα σχολεία είναι πολύ ουσιαστικό, ίσως και πιο αποτελεσματικό από άλλα μέτρα της Πολιτείας για την κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομά. Έχουν ακόμα να γίνουν πολλά, δεν θα το αρνηθώ. Προσπαθούμε όμως καθημερινά να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της ανισότητας. Δεν αφήνουμε κανέναν πίσω.

–Δεν γνωρίζω αν υπόκειται στην αρμοδιότητά σας, αλλά οι «συμμορίες» ανηλίκων είναι ένα τεράστιο θέμα καθώς πολλά παιδιά μεγαλώνουν στους δρόμους και εκπαιδεύονται από πολύ μικρά σε κάθε μορφής έγκλημα. Εκεί πώς θα παρέμβουν οι τοπικές κοινωνίες, οι Δήμοι και η Πρόνοια; Εκτός αν είναι απλά θέμα της αστυνομίας.

Η ποιοτική και ενταξιακή προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έχει κομβική σημασία για τη διάσπαση της διαγενεακής αλυσίδας του κοινωνικού αποκλεισμού και τη διασφάλιση της ισότητας των ευκαιριών για τα παιδιά σε μειονεκτική κατάσταση. Η προσχολική αγωγή επιτελεί σημαντικό, διττό σκοπό. Από τη μία συμβάλλει στη μείωση των ανισοτήτων και από την άλλη σε απόλυτους όρους, στην ανάπτυξη του ίδιου του παιδιού.

• Όπως σας είπα, υπάρχουν πλέον ψυχολόγοι σε όλα τα σχολεία με κύριο μέλημά τους την ενσωμάτωση όλων των παιδιών στη σχολική κοινότητα. Στην παιδική προστασία είμαστε όλοι μαζί. Πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση και φορείς ενώνουμε τις δυνάμεις μας και στεκόμαστε δίπλα στον ευάλωτο πολίτη, πόσω μάλλον στα παιδιά που μας έχουν ανάγκη.

Η Ελλάδα είμαστε η πρώτη χώρα που ενσωματώσαμε την Εγγύηση για το Παιδί στην εθνική μας νομοθεσία. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα με πολύ συγκεκριμένους άξονες. Tην πρόσβαση σε καλή και ποιοτική προσχολική αγωγή, σε καλές και ποιοτικές υπηρεσίες εκπαίδευσης, σε καλή και ποιοτική δημόσια υγεία, τη στέγαση για όλα τα παιδιά, τη στήριξη των πιο ευάλωτων παιδιών.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο: τη μείωση του αριθμού των παιδιών που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας, κατά 5 εκατομμύρια σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2030. Να σημειωθεί ότι έχουμε στη διάθεσή μας δύο πολύ σημαντικά χρηματοδοτικά εργαλεία που είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ. Η δωρεάν πρόσβαση σε προσχολική αγωγή, σε σχολική εκπαίδευση, στις υπηρεσίες υγείας, στην υγιεινή διατροφή και στην επαρκή και αξιοπρεπή στέγαση, είναι οι άξονες στους οποίους κινούμαστε. Με ενεργητικές πολιτικές διασφαλίζουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλα τα παιδιά.