#zerostigma: Το AIDS αντιμετωπίζεται, το στίγμα επιμένει

Μας χωρίζουν 41 χρόνια από την πρώτη καταγραφή κρούσματος AIDS (το 1981), ενώ υπολογίζεται ότι, σε όλον τον κόσμο σήμερα, περίπου 38,4 εκατομμύρια άτομα ζουν με τον ιό HIV, με το θλιβερό δεδομένο να έχουν χάσει τη ζωή τους από το νόσημα περισσότερα 36 εκατομμύρια άνθρωποι.  

Μπορεί το AIDS να υπήρξε μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία, όμως σε αυτές τις 4 δεκαετίες, η έρευνα και η επιστήμη σχετικά με τον HIV/ AIDS έκανε αλματώδη πρόοδο και, με τη βοήθεια της σύγχρονης αντιρετροϊκής αγωγής, οι φορείς του HIV δεν νοσούν πλέον, ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης προσεγγίζει εκείνο του γενικού πληθυσμού.

Ρούλα Σκουρογιάννη

Τα νεότερα αντιρετροϊκά φάρμακα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά, με το θεραπευτικό σχήμα να είναι πλέον απλό, όπως και η συμμόρφωση στη θεραπεία, με τη λήψη ενός δισκίου, μια φορά την ημέρα.

PrEP: Χορήγηση αντιρετροϊκής αγωγής για προφύλαξη από τη μόλυνση από τον HIV

Η αποτελεσματική αντιρετροϊκή αγωγή χορηγείται ήδη σε 46 χώρες στον κόσμο και για την πρόληψη έναντι της μόλυνσης από τον ιό σε άτομα με αυξημένου ρίσκου σεξουαλική συμπεριφορά, που αδυνατούν να την μεταβάλλουν.  (Η σεξουαλική επαφή αποτελεί τον κύριο τρόπο μετάδοσης του HIV).

Η χορήγηση αντιρετροϊκών φαρμάκων πριν από πιθανή έκθεση στον HIV (Pre-Exposure Prophylaxis, PrEP) είναι ήδη διαθέσιμη εδώ και 10 χρόνια στις ΗΠΑ και από τότε χρησιμοποιείται επίσημα από εκατοντάδες χιλιάδες άτομα σε πολλές χώρες του κόσμου, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 2022, υπερψηφίστηκε η τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή από το υπουργείο Υγείας, με την οποία θεσπίζεται η διάθεση και στη χώρα μας της προφυλακτικής αγωγής PrEP για τον HIV.

Τα άτομα που ξεκινούν την αγωγή PrEP λαμβάνουν ένα χάπι σε καθημερινή βάση ή εναλλακτικά, πριν και μετά από κάθε σεξουαλική επαφή, με σκοπό να παραμείνουν αρνητικά στον HIV. Σύμφωνα με μελέτες, η αποτελεσματικότητα της αγωγής πλησιάζει το 99%, γεγονός που σημαίνει ότι αποτρέπεται το ενδεχόμενο σεξουαλικής μετάδοσης του HIV.

Στην πράξη, η αγωγή PrEP είναι ό,τι κοντινότερο διαθέτουμε σε εμβόλιο για τον HIV, δεδομένου ότι θωρακίζει επαρκώς τον οργανισμό έναντι του ιού.

Η προκατάληψη νικιέται πιο δύσκολα από την ίδια τη νόσο!

Αυτή η καθοριστική και αποτελεσματική αντιμετώπιση της απειλής που κάποτε αποτελούσε ο HIV/ AIDS δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη εκρίζωση της προκατάληψης -που υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει σε σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού- σε ό,τι αφορά τον ιό και τους φορείς του. Έτσι, η κοινωνία μας παραμένει διστακτική και προκατειλημμένη αρνητικά απέναντι στους φορείς του HIV.

Το στίγμα του HIV είναι αρνητικές πεποιθήσεις για τα άτομα με HIV. Είναι η προκατάληψη και η απόρριψη των πασχόντων που ακολουθεί την επισήμανση ενός ατόμου ως μέρος μιας ομάδας που πιστεύεται ότι είναι κοινωνικά απαράδεκτη.
Ενώ το στίγμα αναφέρεται σε μια πεποίθηση, η διάκριση είναι οι συμπεριφορές που προκύπτουν από αυτές τις πεποιθήσεις. Είναι η πράξη της διαφορετικής μεταχείρισης των ατόμων που ζουν με HIV από εκείνων που δεν έχουν HIV.

Το στίγμα και οι διακρίσεις για τον HIV επηρεάζουν τη συναισθηματική και ψυχική υγεία των ατόμων που ζουν με HIV, τα οποία, συχνά, εσωτερικεύουν το στίγμα που βιώνουν και αναπτύσσουν συναισθήματα ντροπής, φόβου αποκάλυψης, που τα ‘εμποδίζουν’ να κάνουν εξετάσεις και να υποβληθούν σε θεραπεία για HIV.

Το κοινωνικό στίγμα γύρω από τον HIV αποτυπώνεται στην Έρευνα κοινής γνώμης για τις γνώσεις, απόψεις και στάσεις για την HIV λοίμωξη στην Ελλάδα, που διενεργήθηκε για τη Gilead Sciences Hellas, με την επιστημονική επιμέλεια της ΕΕΜΑΑ, από τη Metron Analysis (2021). Στα ερωτήματα που έθετε η έρευνα καταγράφηκαν οι τηλεφωνικές απαντήσεις 1950 αντρών και γυναικών, ηλικίας άνω των 18 ετών, από όλη τη χώρα.

Τα συμπεράσματα από τις απαντήσεις των ερωτώμενων προκαλούν εντύπωση καθώς:

• περισσότεροι από 8 στους 10 (81%) δηλώνουν «ενημερωμένοι για θέματα υγείας», ωστόσο η προκατάληψη γύρω από το AIDS παραμένει σε σημαντικό βαθμό,
• περίπου 1 στους 3 (29%) πιστεύει πως τα άτομα με HIV αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία,
• περίπου 1 στους 5 ή 1 στους 4 (ποσοστό 20-25%), δεν θα ξεκινούσε καν φιλία, δεν θα νοίκιαζε σπίτι και δεν θα καθόταν δίπλα σε άτομο με HIV.

Όλοι μαζί θα σταματήσουμε το στίγμα

Χρειάζονται να γίνουν πολλά βήματα ακόμα προς την κατεύθυνση της εξάλειψης του στίγματος, ώστε να φτάσουμε πραγματικά στο #zerostigma.

Πρέπει να προσανατολιστούμε στην πρόληψη όχι μόνο της μόλυνσης αλλά και του σχηματισμού προκαταλήψεων που οδηγούν στο στίγμα. Ανάλογες στρατηγικές στηρίζονται σε συντονισμένες προσπάθειες, σε επίπεδο πληθυσμού και όχι μεμονωμένων ατόμων, με κύριο στόχο τις νεαρές ηλικίες. Η σχετική ενημέρωση πρέπει να αρχίζει από τις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης και να αφορά στο σύνολο των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων.

Στην κατεύθυνση αυτή, ιδιαίτερα συνεισφέρουν οι αφιερωματικές ημέρες και οι καμπάνιες ενημέρωσης, που ‘τρέχουν’ όλη τη διάρκεια του έτους, ευαισθητοποιώντας το κοινό για την αξία της πρόληψης προς όφελος της δημόσιας υγείας και την εξάλειψη των λανθασμένων στερεότυπων αντιλήψεων ότι ο HIV αφορά συγκεκριμένες ομάδες συνανθρώπων μας.

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS (1η Δεκεμβρίου 2022), με τη δυναμική εκστρατεία ενημέρωσης «#ZeroStigma: Νίκησε το φόβο του στίγματος και κάνε την εξέταση για τον HIV» υπενθύμισε για ακόμη μία φορά, ότι πρέπει να λειτουργούμε όλοι με τη λογική της πρόληψης για το καλό της δημόσιας υγείας χωρίς να φοβόμαστε και να επηρεαζόμαστε από ξεπερασμένες στερεοτύπες αντιλήψεις.

#ZeroStigma: «Αν θες να μάθεις, βάζεις δάχτυλο»

Η φετινή τολμηρή προσέγγιση της καμπάνια ευαισθητοποίησης για τον ιό HIV προσέγγισε το διπλό στόχο:

• να βοηθήσει τον καθένας μας να ξεπεράσει τον φόβο της εξέτασης, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στον περιορισμό της μόλυνσης από τον ιό,
• να εξαλείψει το κοινωνικό στίγμα για όσους φέρουν τον ιό.

Ήταν μία συνέργεια της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α.), του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή» και της βιοφαρμακευτικής εταιρείας Gilead Sciences Ελλάδας, υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων, με την πολύτιμη συνεργασία του Κέντρου Πρόληψης και Εξέτασης ‘Checkpoint’, με το αντισυμβατικό σύνθημα #ZeroStigma: «Αν θες να μάθεις, βάζεις δάχτυλο», που ολοκληρωνόταν εικαστικά με την αφίσα που λειτούργησε ως teaser.

Το moto και το εικαστικό παραπέμπει στην ευκολία του διαγνωστικού ελέγχου, που γίνεται απλά, γρήγορα, διακριτικά και με απόλυτη ασφάλεια, δίνοντας μία σταγόνα αίμα από το δάχτυλό μας.
Ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να οδηγήσει σε έγκαιρη διάγνωση της λοίμωξης και έγκαιρη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, διασφαλίζοντας ότι ο φορέας του ιού θα συνεχίσει να ζει μια φυσιολογική και ποιοτική ζωή, και ότι δεν θα μεταδώσει σε κανέναν τον HIV.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητή η σημασία της πρόληψης για την αντιμετώπιση του HIV και η αναγκαιότητα δράσης από την Πολιτεία -παράλληλα με τη χορήγηση φαρμάκων- και με ευρύτερες και συστηματικές παρεμβάσεις στην κοινότητα. Επίσης, να γίνεται συστηματική ενημέρωση σχετικά με την προφυλακτική αγωγή για τον HIV, που είναι διαθέσιμη και στην Ελλάδα και που αποτελεί το πλέον δυνατό όπλο για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS.

Εμπιστευόμαστε την Επιστήμη, αποβάλλουμε τις στερεότυπες αντιλήψεις, νικάμε το φόβο του στιγματισμού και κάνουμε ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων και τη συμπερίληψη, ώστε όλες οι θετικές κοινωνικές αλλαγές να γίνουν άμεσα πραγματικότητα.