Εκλογικά “παιχνίδια” με την απογραφή του 2021;- Διαρροές από κυβερνητικές πηγές-Τι απαντά ο Θ. Λιβάνιος

Το ρεπορτάζ της εφημερίδας “Τα Παραπολιτικά” (Θανάσης Φουσκίδης) που αναφέρει πως το Μέγαρο Μαξίμου εξετάζει εισηγήσεις ώστε οι επόμενες εκλογές να διεξαχθούν με τα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού του …2011(!) και όχι του 2021, τα οποία ανακοινώθηκαν τον περασμένο Ιούλιο (εδώ), δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά και υποψίες ότι για λόγους πολιτικής (εκλογικής) σκοπιμότητας μπορεί να αλλάξουν, αίφνης, οι όροι του “παιχνιδιού” της διπλής κάλπης.

Ωστόσο, ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης και γνώστης των εκλογικών συστημάτων (βασικός σύμβουλος του πρωθυπουργού σε αυτά τα θέματα) εμφανίζεται, ωστόσο, να διαψεύδει τις σχετικές πληροφορίες, αν και αφήνει ανοικτή …χαραμάδα μέχρι την ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων από την ΕΛΣΤΑΤ.

Ενώ, λοιπόν, έχουν ήδη κλειδώσει οι ημερομηνίες διεξαγωγής των εκλογών (σχετικό αποκαλυπτικό ρεπορτάζ της Άννας Καραβοκύρη για το libre), η εφημερίδα επικαλείται κυβερνητικές πηγές που αφήνουν ορθάνοιχτο το ενδεχόμενο μιας τέτοιας σημαντικής αλλαγής.

Κατά την εφημερίδα, στελέχη της κυβέρνησης που χειρίζονται το θέμα, αναφερόμενα στο νέο πλαίσιο που δημιουργεί η τελευταία απογραφή (2021), φέρονται να δηλώνουν: “Απόλυτος οδηγός είναι το Σύνταγμα και οι νόμοι, όπως πάντα, με αυτή την πυξίδα θα κινηθεί η κυβέρνηση.Από εκεί και πέρα, προφανώς και αλλάζουν τα δεδομένα του εκλογικού αγώνα στο πάρα πέντε, ενώ δεν είναι δυνατόν να μην υπογραμμίσει κανείς το ορατό σενάριο απώλειας εδρών σε “ευαίσθητες” περιπτώσεις νομών, όπως π.χ στις ακριτικές περιοχές της χώρας, ή στην νησιωτική Ελλάδα”.

Εφόσον οι δηλώσεις αυτές αποδίδονται σωστά (από την εφημερίδα) σε κυβερνητικά στελέχη, τότε δικαίως εγείρονται ερωτηματικά σχετικά με την πιθανή σκοπιμότητα. Η τελική επεξεργασία των στοιχείων της απογραφής του 2021 θα ανακοινωθεί από την ΕΛΣΤΑΤ στα τέλη του έτους, ωστόσο το πεδίο της πληθυσμιακής σύνθεσης της χώρας και της νέας “χωροταξίας εδρών” είναι ήδη γνωστά από τον περασμένο Ιούλιο. Ήτοι, ένα χρόνο πριν την λήξη της κυβερνητικής θητείας και την διενέργεια των εθνικών εκλογών -τοποθετούνται μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου του επόμενου έτους.

Για ποιόν λόγο, λοιπόν, θα μπορούσε η κυβέρνηση να εξετάζει τέτοια σενάρια; Η πιθανή απάντηση είναι πως σε αρκετές εκλογικές περιφέρειες αλλάζει ο αριθμός των εδρών, όπως για παράδειγμα στην Κοζάνη (όπου οι δημοσκοπήσεις φέρουν τη Ν.Δ να χάνει περίπου 15 μονάδες σε σύγκριση με το 2019, απότοκο, όπως λένε κυβερνητικές πηγές, της απολιγνιτοποίησης που προκάλεσε σοβαρές απώλειες εισοδημάτων και πρόβλημα στην τοπική οικονομία), ή την Χίο, αλλά και την Θράκη.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα, το Προεδρικό Διάταγμα για την ενσωμάτωση της τελευταίας απογραφής σε κάθε λειτουργία του κρατικού μηχανισμού πρέπει να έχει ολοκληρωθεί, το αργότερο ένα χρόνο από την απογραφική διαδικασία (Ιούνιος 2022). Εξ αυτού, φαίνεται να προκύπτει μία (ίσως βολική) ερμηνεία, ότι εάν το Προεδρικό Διάταγμα δεν έχει εκδοθεί πριν τον Ιούνιο του 2023 (απώτατο όριο), ή ακόμα κι αν εκδοθεί λίγο πριν, αποκτά βασιμότητα να επικαλεστεί η κυβέρνηση πως δεν πρέπει να διεξαχθούν εκλογές με την απογραφή του 2021, καθώς θα είναι ελάχιστος χρόνος της τυπικής προσαρμογής.

Όμως, ο πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί πως δεν θα αλλάξουν οι όροι της εκλογικής διαδικασίας, σε αυτό, άλλωστε, βάσισε την επιχειρηματολογία του ότι, ως “θεσμικός”, δεν προτίθεται να αλλάξει τον εκλογικό νόμο που ψήφισε η κυβέρνησή του και θα ισχύσει στην δεύτερη κάλπη (η πρώτη με απλή αναλογική). Στην πραγματικότητα, όμως, το σενάριο που είδε το φως της δημοσιότητας -με επίκληση κυβερνητικών πηγών- ανοίγει μία συζήτηση, στο φόντο της οποίας βρίσκεται η αλλαγή της κατανομής των εδρών, η πιθανότατη προσθήκη μιας ακόμα μονοεδρικής περιφέρειας (από 7 σε 8), και η αλλαγή του “στάτους κβο” σε εκλογικές περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας όπου η Ν.Δ σημειώνει (δημοσκοπικά) μεγάλες απώλειες και ενισχύεται η “Ελληνική Λύση” του Κυριάκου Βελόπουλου.

Επειδή, δε, όπως εκτιμούν στην κυβέρνηση, η αυτοδυναμία θα κριθεί στο νήμα, κάθε δυσχέρεια ή απώλεια για τη Ν.Δ μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Άλλοι, ωστόσο, θυμίζουν πως και οι διπλές εκλογές του Μαϊου και του Ιουνίου του 2012 διεξήχθησαν με την απογραφή του 2001. “Η ΕΛΣΤΑΤ τον Απρίλιο του 2012 που διαλύθηκε η Βουλή δεν είχε εκδώσει αποτελέσματα του ΝΟΜΙΜΟΥ πληθυσμού. Τα εξέδοσε σε ΦΕΚ την 30η Ιουλίου 2022. Ως εκ τούτου οι εκλογές έγιναν με την απογραφή το 2001 και οι σχετικές προσφυγές στο εκλογοδικείο απορρίφθηκαν”, απαντά επ΄ αυτού ο υφυπουργός Θόδωρος Λιβάνιος.

Ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ειδικός στα εκλογικά συστήματα τοποθετήθηκε ως προς το παραπάνω σενάριο με ανάρτησή του στο Facebook.

Δέκα ερωταπαντήσεις για την απογραφή και τις βουλευτικές έδρες θέτει ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Θοδωρής Λιβάνιος.

Γενικά επισημαίνει τα εξής:

• Ότι ένα χρόνο μετά την απογραφή και εφόσον έχει δώσει στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή (η οποία είναι ανεξάρτητη αρχή) τα στοιχεία του νόμιμου πληθυσμού, τότε υποχρεωτικά οι εκλογές διεξάγονται με βάση τη νέα απογραφή.
• Όσον αφορά τον τελικό αριθμό των εδρών που κερδίζει κάθε κόμμα, η απάντηση είναι ΞΕΚΑΘΑΡΑ ΟΧΙ. Από τον νόμο «Σκανδαλίδη» και έπειτα (και ανεξαρτήτως του αριθμού του bonus του πρώτου κόμματος), οι έδρες κάθε κόμματος συνολικά εξαρτώνται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ και μόνο από το ποσοστό του, την ύπαρξη bonus για το πρώτο κόμμα ή όχι και τον αριθμό αυτού και από το άθροισμα ποσοστών των κομμάτων που δεν συμμετέχουν στη Βουλή.
• Η ΕΛΣΤΑΤ τον Απρίλιο του 2012 που διαλύθηκε η Βουλή δεν είχε εκδώσει αποτελέσματα του ΝΟΜΙΜΟΥ πληθυσμού. Τα εξέδοσε σε ΦΕΚ την 30η Ιουλίου 2022. Ως εκ τούτου οι εκλογές έγιναν με την απογραφή το 2001 και οι σχετικές προσφυγές στο εκλογοδικείο απορρίφθηκαν.
• Επομένως, υπομονή μέχρι τον Δεκέμβριο. Αμέσως μετά την δημοσίευση, το προεδρικό διάταγμα για την κατανομή των εδρών πρέπει να εκδοθεί σύμφωνα με τις επιταγές του Συντάγματος και οι εκλογές να γίνουν υποχρεωτικά με την νέα απογραφή. Δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια κανενός, είναι υποχρέωση.

Ειδικότερα, σε ανάρτησή του στα social media, ξεκαθαρίζει αν η απογραφή του 2021 θα ισχύσει ή όχι στις εκλογές του 2023.

Αναλυτικά οι 10 ερωταπαντήσεις του υφυπουργού:

1. Το Σύνταγμα ήδη από την αναθεώρηση του 2001, έχει εντάξει ειδική ρήτρα στην παράγραφο 2 του άρθρου 54.

O αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευθεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της».

Τι σημαίνει αυτό; Ότι ένα χρόνο μετά την απογραφή και εφόσον έχει δώσει στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή (η οποία είναι ανεξάρτητη αρχή) τα στοιχεία του νόμιμου πληθυσμού, τότε υποχρεωτικά οι εκλογές διεξάγονται με βάση τη νέα απογραφή.

Γιατί μπήκε αυτό; Γιατί στο παρελθόν για μικροπολιτικούς λόγους, οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούσαν κατά το δοκούν την προηγούμενη ή τη νέα απογραφή. Για το λόγο αυτό μπήκε απώτατο χρονικό όριο στην αναθεωρηση του 2001 για την εφαρμογή της απογραφής.

2. Ποιος είναι ο νόμιμος πληθυσμός και σε τι διαφέρει από τον μόνιμο;

Νόμιμος είναι ο αριθμός δημοτών κάθε εκλογικής περιφέρειας όπως προκύπτει από την απογραφή. Δηλαδή ο κάθε ένας πολίτης που απογράφηκε απάντησε μεταξύ άλλων σε δύο ερωτήσεις α. «Που μένετε μόνιμα;» και β. «Που είστε δημότης;» Ετσι λοιπόν κάποιος μπορεί να μένει μόνιμα πχ στη Θεσσαλονίκη και να είναι δημότης (και συνεπώς να ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα) στο Λιτόχωρο Πιερίας. Ο εν λόγω πολίτης θα καταγραφεί ως μόνιμος πληθυσμός στην Θεσσαλονίκη αλλά ως νόμιμος πληθυσμός στην εκλογική περιφέρεια Πιερίας.

3. Πότε έγινε η απογραφή;

Η απογραφή ξεκίνησε (με πάρα πολλά προβλήματα λόγω πανδημίας) τον Οκτώβριο του 2021 και ολοκληρώθηκε μετά από παρατάσεις την 21η Φεβρουαρίου 2022. Οπότε το ένα έτος μετά τη διενέργειά της υπολογίζεται το αργότερο μετά την 21η Φεβρουαρίου 2022 και συνεπώς είναι η 21η Φεβρουαρίου 2023.

4. Τι έχει ανακοινώσει έως σήμερα η ΕΛΣΤΑΤ;

Η ΕΛΣΤΑΤ σήμερα έχει ανακοινώσει προσωρινά αποτελέσματα ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού, ενώ αναμένεται να ανακοινώσει τα αποτελέσματα της απογραφής συμπεριλαμβανομένου του νόμιμου πληθυσμού έως το τέλος του έτους, καθώς πρέπει αυτά να υποβληθούν και στην EUROSTAT.

5. Θα έχει επιπτώσεις η απογραφή στο εκλογικό αποτέλεσμα;

Όσον αφορά τον τελικό αριθμό των εδρών που κερδίζει κάθε κόμμα, η απάντηση είναι ΞΕΚΑΘΑΡΑ ΟΧΙ. Από τον νόμο «Σκανδαλίδη» και έπειτα (και ανεξαρτήτως του αριθμού του bonus του πρώτου κόμματος), οι έδρες κάθε κόμματος συνολικά εξαρτώνται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ και μόνο από το ποσοστό του, την ύπαρξη bonus για το πρώτο κόμμα ή όχι και τον αριθμό αυτού και από το άθροισμα ποσοστών των κομμάτων που δεν συμμετέχουν στη Βουλή. Επομένως ένα κόμμα θα πάρει τις ίδιες έδρες στο σύνολο της επικράτειας, ανεξαρτήτως π.χ. αν κερδίσει ή όχι όλες τις μονοεδρικές περιφέρειες. Αυτό δεν ίσχυε με προηγούμενους εκλογικούς νόμους (όπως πχ ο 1907/90), κατά τους οποίους πχ ο αριθμός των μονοεδρικών επηρεάζε το αποτέλεσμα.
Που επηρεάζει η απογραφή και ο αριθμός των εδρών; Απλά σε τρεις βασικούς τομείς α. Στην κατανομή των εδρών μέσα στην εκλογική περιφέρεια (πχ εκλογικό μέτρο κτλ) και β. Στο αριθμό των υποψηφίων κάθε κόμματος σε μια εκλογική περιφέρεια και γ. Στο αριθμό των σταυρών προτίμησης που μπορεί να θέσει ο εκλογέας στο ψηφοδέλτιο.

6. Και οι αυτοδιοικητικές εκλογές;

Όπως είναι γνωστό, τον Οκτώβριο του 2023 θα διεξαχθούν οι αυτοδιοικητικές εκλογές. Αυτές χρησιμοποιούν αποκλειστικά και μόνο τον ΜΟΝΙΜΟ πληθυσμό, δηλαδή των αριθμό των κατοίκων και όχι των δημοτών.

7. Θα φέρει πολλές αλλαγές οι απογραφή στην κατανομή των εδρών;

Πρέπει να περιμένουμε την ανακοίνωση των στοιχείων από την ΕΛΣΤΑΤ για τον ΝΟΜΙΜΟ πληθυσμό. Ωστόσο, δεν αναμένεται η απογραφή να επιφέρει περισσότερες αλλαγές από όσες είχε επιφέρει η απογραφή του 2011. Χοντρικά, αυτό που αναμένεται είναι η κατά κανόνα μετακίνηση ορισμένων εδρών από περιφερειακές εκλογικές περιφέρειες (όχι εκτιμώ πάνω από 8-10 τον αριθμό) προς εκλογικές περιφέρειες της τ. Β’ Αθηνών, την Ανατολικής Αττικής, τις δύο εκλογικές περιφέρειες της Θεσσαλονίκης και ενδεχομένως 1-2 άλλων περιφερειών. Αλλά ως το Δεκέμβριο υπομονή.

8. Μα κάπου διάβασα ότι η Α’ Αθήνας θα κερδίσει 4 περισσότερες έδρες…

Κάποιοι μπήκαν στο πειρασμό και κάνανε κατανομή εδρών με βάση τα προσωρινά αποτελέσματα του ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού. Εκεί συμπεριλαμβάνονται και οι μη έχοντες ελληνική υπηκοότητα κάτοικοι αλλά κυρίως και οι λεγόμενοι ετεροδημότες.. Έτσι εμφανίστηκε η Α’ Αθηνάς να της «αναλογούν» (εντός πολλών εισαγωγικών) 4 έδρες παραπάνω. Προφανώς είναι λάθος αυτός ο υπολογισμός. Για δύο λόγους:

α. Οι εκλογικές περιφέρειες της «επαρχίας» αδικήθηκαν γιατί πάρα πολλοί ψηφοφόροι σε αυτές τις εκλογικές περιφέρειες ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Δηλαδή οι ετεροδημότες και

β. Δικαίωμα ψήφου έχουν αποκλειστικά και μόνο οι ‘Ελληνες πολίτες.

Άλλωστε η Α’ Αθήνας σταθερά σε κάθε απογραφή χάνει έδρες. Σήμερα εκλέγει 14 βουλευτές και το 1990 εξέλεξε 21.

9. Οι εκλογές του 2012 έγιναν όμως με βάση την απογραφή του 2001; Πως έγινε αυτό;

Η ΕΛΣΤΑΤ τον Απρίλιο του 2012 που διαλύθηκε η Βουλή δεν είχε εκδώσει αποτελέσματα του ΝΟΜΙΜΟΥ πληθυσμού. Τα εξέδοσε σε ΦΕΚ την 30η Ιουλίου 2022. Ως εκ τούτου οι εκλογές έγιναν με την απογραφή το 2001 και οι σχετικές προσφυγές στο εκλογοδικείο απορρίφθηκαν.

10. Χρειάζεται να γίνει κάποια ειδική διεργασία για την ενσωμάτωση των αλλαγών στον αριθμό των εδρών στους εκλογικούς καταλόγους;

ΟΧΙ. Είναι εντελώς διακριτές και διαφορετικές διαδικασίες. Οι εκλογικοί κατάλογοι έχουν τους εγγεγραμμένους Έλληνες εκλογείς άνω των 17 ετών στο πληροφοριακό σύστημα «Μητρώο Πολιτών». Δεν έχουν καμία σχέση με την απογραφή ή τον αριθμό των εδρών.

11. Επομένως…

Επομένως, υπομονή μέχρι τον Δεκέμβριο. Αμέσως μετά την δημοσίευση, το προεδρικό διάταγμα για την κατανομή των εδρών πρέπει να εκδοθεί σύμφωνα με τις επιταγές του Συντάγματος και οι εκλογές να γίνουν υποχρεωτικά με την νέα απογραφή. Δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια κανενός, είναι υποχρέωση.