Πρότυπο για Αν.Μεσόγειο και Αιγαίο (;) η συμφωνία Ισραήλ-Λιβάνου; -Οι ΗΠΑ ως εγγυητής και διαιτητής

Η συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και του Λιβάνου, δύο χωρών που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση από το 1948, για την συνεκμετάλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που μπορεί να εντοπιστούν σε μία θαλάσσια περιοχή 850 τετραγωνικών χιλιομέτρων που διεκδικείται και από τις δύο, χαρακτηρίστηκε “ιστορική” από την διεθνή κοινότητα, κυρίως από τις ΗΠΑ και την Γερμανία.

Η συμφωνία -που αμφισβητείται στο εσωτερικό του Ισραήλ από τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, καθώς η χώρα πορεύεται προς τις εκλογές- έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αφού δεν είναι διμερής αλλά τριμερής. Ουσιαστικά, Ισραήλ και Λίβανος παραμένουν σε…εμπόλεμη κατάσταση και η από κοινού εκμετάλευση της θαλάσσιας περιοχής θα γίνει …δια αντιπροσώπου! Με δύο, δηλαδή, παράλληλες συμφωνίες καθεμιάς με τις ΗΠΑ, η οποία δρα ως εγγυητής και ελέγχων την υλοποίησή της.

Ήδη στον διεθνή Τύπο γίνονται αναλύσεις πώς η συγκεκριμένη συμφωνία μπορεί να λειτουργήσει ως “μοντέλο” για παρόμοιες που στόχο θα έχουν την διευθέτηση διαφορών επί θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αφορά την Κύπρο (όπου η Τουρκία απαιτεί δύο κράτη και συμφωνία διαμοιρασμού των κοιτασμάτων), αλλά και το τουρκολιβυκό μνημόνιο, όμως ίσως και την αμφισβήτηση που εγείρει η Τουρκία επί ελληνικών θαλασσίων ζωνών νοτίως της Κρήτης. Κάποιοι προωθούν ακόμα περισσότερο την ιδέα αυτή και θεωρούν πιθανή την μελλοντική εφαρμογή της ακόμα και στο Αιγαίο, όπου η Άγκυρα μιλά εδώ και καιρό για συνεκμετάλευση. Κάτι που υιοθετούν και ορισμένοι στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως το Ινστιτούτο του Κιέλου που επισήμως συμβουλεύει την γερμανική κυβέρνηση.

Η Ελλάδα χαιρέτισε με ικανοποίηση την συμφωνία. Το υπουργείο Εξωτερικών με ανακοίνωσή του έρχεται να επιβεβαιώσει πώς όσα συμφωνήθηκαν θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπο για ευρύτερες συνεννοήσεις. ” Καταδεικνύει ότι η διευθέτηση διαφορών μεταξύ χωρών όσον αφορά την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών είναι δυνατή μόνον μέσω του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου. Ως εκ τούτου αποτελεί παράδειγμα, το οποίο οφείλουν να ακολουθήσουν όλες οι χώρες της περιοχής”, αναφέρει χαρακτηριστικά.

Εάν αυτό αφορά την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου, η “ικανοποίηση” είναι κατανοητή και σωστά επισημαίνεται. Η παρέμβαση των ΗΠΑ, ωστόσο, μπορεί να οδηγήσει και σε κάτι ευρύτερο που να αφορά ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα νοτίως της Κρήτης ή και στο Αιγαίο; Ίσως να είναι πρόωρο να σκεφτεί κανείς κάτι τέτοιο, ωστόσο στις λεπτομέρειες της συμφωνίας Ισραήλ-Λιβάνου μπορεί να κρύβονται και …διάβολοι που μας αφορούν.

Τι περιλαμβάνει η συμφωνία

Όπως επισημαίνει με ανάλυσή της η DW πρόκειται για μία αισιόδοξη εξέλιξη στην πολύπαθη Μέση Ανατολή: μετά από δεκαετίες αντιπαραθέσεων το Ισραήλ και ο Λίβανος κατέληξαν σε συμφωνία για να οριοθετήσουν τα θαλάσσια συνορά τους. Η κατ’ αρχήν συμφωνία ανακοινώθηκε την Τρίτη από τους επικεφαλής των δύο αντιπροσωπειών, με την υποσημείωση ότι θα επέδιδαν το τελικό κείμενο για έγκριση στον πρόεδρο του Λιβάνου, Μισέλ Αούν. Την Τετάρτη αναμενόταν η έγκριση από το υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ. Ο επικεφαλής της διαπραγματευτικής αντιπροσωπείας του Λιβάνου και αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου, Ελίας Μπου Σαάμπ, επισημαίνει ότι πρόκειται για μία «συμφωνία που ικανοποιεί και τις δύο πλευρές». Οι διαπραγματεύσεις είχαν ξεκινήσει τον Οκτώβριο του 2020, μετά από αμερικανική διαμεσολάβηση.

Πρόκειται για ανέλπιστη επιτυχία, αν αναλογιστούμε ότι Ισραήλ και Λίβανος παραμένουν σε εμπόλεμη κατάσταση από το 1948 και δεν διατηρούν διπλωματικές σχέσεις. Ακόμη και τώρα οι δύο χώρες τονίζουν ότι η συγκεκριμένη συμφωνία δεν σηματοδοτεί «ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων», αλλά αφορά μόνο την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων.

Γι αυτό, όπως αποκαλύπτουν οι New York Times, η τελική μορφή της συμφωνίας θα είναι «τριμερής», με το Ισραήλ και τον Λίβανο να μην ανταλάσσουν υπογραφές μεταξύ τους, αλλά να υπογράφουν ταυτοχρόνως διμερείς συνθήκες με τις ΗΠΑ, που αναδεικνύονται σε ντε φάκτο θεματοφύλακα της συμφωνίας.  Όλα αυτά υπό την αδήριτη ανάγκη ανεύρεσης νέων ενεργειακών πόρων. Διότι η συμφωνία ανοίγει τον δρόμο για να αξιοποηθούν υποθαλάσσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην περιοχή. Προφανώς δημιουργεί προηγούμενο για αντίστοιχες διευθετήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Μήπως και στη γειτονιά μας, προσεχώς;

«Πολύ σημαντικά κοιτάσματα»

Προς το παρόν, την «ιστορική συμφωνία» εκθειάζουν άπαντες, από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Γιαίρ Λαπίντ και τον εκπρόσωπο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, μέχρι τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν. «Μετά από μήνες διαμεσολάβησης των ΗΠΑ οι κυβερνήσεις του Ισραήλ και του Λιβάνου κατέληξαν σε συμφωνία για να χαράξουν μόνιμα θαλάσσια σύνορα» επισημαίνει ο Μπλίνκεν μιλώντας σε δημοσιογράφους στην Ουάσιγκτον, μετά από συνάντησή του με την υπουργό Εξωτερικών της Νορβηγίας Ανίκεν Χούιτφελντ. «Αυτό διανοίγει νέες προοπτικές για την ειρηνική αξιοποίηση πολύ σημαντικών κοιτασμάτων, που θα αναζωογονήσουν την αγορά, όχι μόνο στις δύο χώρες, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο».

Συμφωνία σε…διεκδικούμενες θαλάσσιες ζώνες

Κεντρικός άξονας της συμφωνίας είναι η οριοθέτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε μία θαλάσσια περιοχή με επιφάνεια 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων, την οποία και οι δύο πλευρές διεκδικούσαν ως κομμάτι της δικής τους Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Σε αυτή την περιοχή, βορειοανατολικά της Χάιφα, είχε εντοπιστεί το κοίτασμα «Καρίς», με τους Ισραηλινούς να προετοιμάζουν γεωτρήσεις και την φιλοϊρανική, σιϊτική οργάνωση του Λιβάνου «Χεζμπόλα» να απειλεί με επιθέσεις, σε περίπτωση που εμφανιστούν Ισραηλινοί στην «ΑΟΖ του Λιβάνου».  

Λεπτομέρειες της συμφωνίας δεν έχουν γίνει γνωστές, αλλά εικάζεται ότι η μία χώρα υπόσχεται να επιτρέψει την πρόσβαση της άλλης είτε απευθείας στα διαφιλονικούμενα κοιτάσματα, είτε στα έσοδα που θα αποφέρει η εκμετάλλευσή τους. «Είναι καλή η συμφωνία για την ασφάλεια και την ευημερία του Ισραήλ, αλλά και για την ασφάλεια και την ευημερία του Λιβάνου», λέει ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Άντονι Μπλίνκεν. «Η ευρύτερη περιοχή, αλλά και ο κόσμος ολόκληρος θα επωφεληθούν, καθώς διοχετεύονται στις αγορές σημαντικοί ενεργειακοί πόροι». Σημαντικά οφέλη αναμένονται όμως και για τον Λίβανο, που διέρχεται πρωτοφανή οικονομική κρίση. Ο πληθωρισμός και η ανεργία καλπάζουν, ενώ καταρρέει το ενεργειακό δίκτυο και πολλά νοικοκυριά έχουν ηλεκτρικό ρεύμα για μόλις μία ή δύο ώρες την ημέρα. 

Επιφυλάξεις από Νετανιάχου, Νασράλλα

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιαίρ Λαπίντ δηλώνει ότι «αυτή η ιστορική συμφωνία ενισχύει την ασφάλεια του Ισραήλ και επιπλέον διοχετεύει δισεκατομμύρια στην ισραηλινή οικονομία». Όμως τα προεκλογικά πάθη δεν επιτρέπουν σε όλους μία τόσο νηφάλια αποτίμηση. Το Ισραήλ οδεύει στις κάλπες την 1η Νοεμβρίου, με τον πρώην πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να διεκδικεί την επιστροφή του στην πολιτική σκηνή.  Ο Νετανιάχου καταγγέλει τον απερχόμενο πρωθυπουργό Λαπίντ ότι παρέδωσε γη και ύδωρ στην οργάνωση «Χεζμπόλα» και προειδοποιεί ότι, αν εκλεγεί, θα ακυρώσει τη συμφωνία.

Αλλά και ο ηγέτης της «Χεζμπόλα», σείχης Νασράλλα, ενώ προ ημερών δεσμευόταν ότι θα σεβαστεί τις όποιες αποφάσεις  λάβει η κυβέρνηση στη Βυρηττό για τη διευθέτηση των θαλασσίων συνόρων, φάνηκε ιδιαίτερα επιφυλακτικός στην πρώτη του δημόσια τοποθέτηση μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας. «Θα περιμένουμε τις επίσημες θέσεις κυρίως την επίσημη υπογραφή από τις αντιπροσωπείες για τα όσα έχουν συμφωνηθεί και μόνο τότε θα μπορούμε να αποφανθούμε για τη συμφωνία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της σιϊτικής οργάνωσης.

Η Ελλάδα χαιρετίζει την συμφωνία

Όπως αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών, η Eλλάδα χαιρετίζει την επίτευξη Συμφωνίας μεταξύ του Ισραήλ και του Λιβάνου για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους, μέσω και των διαμεσολαβητικών προσπαθειών των ΗΠΑ και ιδιαίτερα του Ανώτατου Συμβούλου για Ενεργειακή Ασφάλεια Amos Hochstein.

Η Συμφωνία αυτή θα συμβάλλει στην ειρήνη και σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία ήδη αντιμετωπίζει σειρά προκλήσεων.

Καταδεικνύει ότι η διευθέτηση διαφορών μεταξύ χωρών όσον αφορά την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών είναι δυνατή μόνον μέσω του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου. Ως εκ τούτου αποτελεί παράδειγμα, το οποίο οφείλουν να ακολουθήσουν όλες οι χώρες της περιοχής.

Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα έχει συνάψει ήδη δύο συμφωνίες για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, με Ιταλία και Αίγυπτο και έχει συμφωνήσει με την Αλβανία για την παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Με πληροφορίες από την DW