Πώς το Starlink, το τεχνολογικό θαύμα του Έλον Μασκ, κρατάει ζωντανή και όρθια την Ουκρανία

Κάθε φορά που ο Ολεξέι και οι συναγωνιστές του στο πυροβολικό σώμα της Ουκρανίας χτυπούν έναν Ρωσικό στόχο, έχουν ένα άτομο να ευχαριστήσουν: τον Έλον Μασκ, τον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου. Ενσωματωμένος στην πρώτη γραμμή της μάχης, ακριβώς στα νότια της στρατηγικής πόλης Izyum, στην περιοχή του Χάρκοβο, στη ρημαγμένη από τον πόλεμο ανατολική Ουκρανία, ο Ολεξέι – ο οποίος αρνήθηκε να δώσει το επώνυμό του για λόγους ασφαλείας – είναι ο ισχυρός χρήστης/διαχειριστής του Starlink, ενός δορυφορικού συστήματος επικοινωνίας που ανήκει στον Έλον Μασκ.  

Όταν σχεδιάζει μια αντεπίθεση στις Ρωσικές δυνάμεις, καλεί τους ανωτέρους του για εντολές της τελευταίας στιγμής, μέσω ενός ορθογώνιου ασπρόμαυρου δορυφορικού δέκτη Starlink, ο οποίος είναι κρυμμένος σε έναν ρηχό λάκκο, στον κήπο ενός εγκαταλειμμένου εξοχικού σπιτιού. Ο εξοπλισμός υψηλής τεχνολογίας είναι συνδεδεμένος με μια θορυβώδη γεννήτρια που λειτουργεί μόνο τη μισή ημέρα.

Ο εξοπλισμός που παρέχει ο Έλον Μασκ στους Ουκρανούς δεν χρησιμοποιείται μόνο για στρατιωτικές επικοινωνίες. Άλλοι, όπως στην 93η μηχανοκίνητη ταξιαρχία της Ουκρανίας, ενημερώνουν τους φίλους και την οικογένεια τους ότι είναι ασφαλείς μέσω καθημερινών κρυπτογραφημένων δορυφορικών μηνυμάτων, αφού το τοπικό δίκτυο κινητής τηλεφωνίας διακόπηκε πριν από εβδομάδες κατά τη διάρκεια σφοδρών βομβαρδισμών.

Στο διάλειμμα τους, ο Ολεξέι και οι σύντροφοί του παρακολουθούν τις τελευταίες εξελίξεις στον πόλεμο μέσω της σύνδεσης του Starlink στο Διαδίκτυο και — όταν υπάρχει ηρεμία μεταξύ των δύο στρατών — παίζουν το “Call of Duty” στα κινητά τους ενώ βρίσκονται σε καταφύγια και περιμένουν για εντολές.

«Ευχαριστώ, Elon Musk», είπε ο Ολεξέι όταν, μέσω της σύνδεσης που του παρέχει το Starlink στο διαδίκτυο, ενημερώθηκε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα έστελνε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στον ουκρανικό στρατό στη μάχη του με τους Ρώσους. «Αυτό ακριβώς χρειαζόμαστε», πρόσθεσε αναφερόμενος στους πυραύλους.

Οι πρώτες 100 ημέρες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν αφήσει χιλιάδες νεκρούς και ακόμη περισσότερους τραυματίες. Οι ουκρανικές δυνάμεις βρίσκονται τώρα σε έναν πόλεμο “φθοράς” με τον ρωσικό στρατό που, παρά τις αποτυχίες μέσα και γύρω από το Κίεβο, συνεχίζει να εξαφανίζει την τοπική αντίσταση στα ανατολικά της χώρας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ έχουν δωρίσει δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου στα τέλη Φεβρουαρίου. Αλλά το Starlink του Μασκ – που βασίζεται σε ένα σύμπλεγμα δορυφόρων σε μέγεθος τραπεζιού που πετούν σε απόσταση 130 μιλίων πάνω από την Ουκρανία και ακτινοβολούν πρόσβαση στο διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας – έχει γίνει μια απροσδόκητη σανίδα σωτηρίας για τη χώρα, τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και στον πόλεμο για την κοινή γνώμη.

Τα ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη βασίστηκαν στο Starlink για τη ρίψη βομβών σε ρωσικές θέσεις. Οι άνθρωποι σε πολιορκημένες πόλεις κοντά στα ρωσικά σύνορα έχουν μείνει σε επαφή με αγαπημένα τους πρόσωπα μέσω των κρυπτογραφημένων δορυφόρων. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι, ενημερώνει τακτικά τους εκατομμύρια οπαδούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χάρις στο δίκτυο που του προσφέρει ο Έλον Μασκ, ενώ πραγματοποιεί και κλήσεις Zoom με παγκόσμιους πολιτικούς από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έως τον Γάλλο ηγέτη Εμάνουελ Μακρόν.

Τα ουκρανικά στρατεύματα που παρέμειναν στο εργοστάσιο χάλυβα Azovstal στη Μαριούπολη, κατάφεραν να διατηρήσουν επαφή με τους διοικητές τους, ακόμη και με τον Ζελένσκι — και να πραγματοποιήσουν ζωντανές συνεντεύξεις με δημοσιογράφους — επειδή διέθεταν σύστημα Starlink στο πολιορκημένο εργοστάσιο.

 Γενικά, το Starlink — και η χρήση του δορυφορικού δικτύου από την Ουκρανία, τόσο για τον στρατό όσο και για τους πολίτες — έχει εμποδίσει τις προσπάθειες της Ρωσίας να αποκόψει τη χώρα της Ανατολικής Ευρώπης από τον έξω κόσμο, δίνοντας στο Κίεβο μια αναγκαία νίκη εναντίον της Μόσχας σε μια σύγκρουση που δεν δείχνει κανένα σημάδι ότι θα τερματιστεί σύντομα. 

«Ο στρατηγικός αντίκτυπος είναι ότι κατέστρεψε ολοσχερώς την εκστρατεία ενημέρωσης του Πούτιν», είπε ο Στρατηγός Steve Butow, διευθυντής του διαστημικού χαρτοφυλακίου στη μονάδα Defense Innovation Unit, το οποίο αποτελεί το τεχνολογικό φυλάκιο του Πενταγώνου στη Silicon Valley. «Ποτέ, μέχρι σήμερα, ο Πούτιν δεν μπόρεσε να φιμώσει τον Ζελένσκι».

Η σύγκρουση στην Ουκρανία έδωσε επίσης στο νεοσύστατο δορυφορικό δίκτυο του Musk και της SpaceX μια κρίσιμη δοκιμή που έχει ανοίξει την όρεξη πολλών δυτικών στρατευμάτων. Οι διοικητές εντυπωσιάστηκαν από την ικανότητα της εταιρείας, μέσα σε λίγες μέρες, να παραδώσει χιλιάδες δορυφορικούς σταθμούς στο μέγεθος ενός σακιδίου στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο Ουκρανία και να τους κρατήσει “ζωντανούς” παρά τις ολοένα και πιο εξελιγμένες επιθέσεις από Ρώσους χάκερ.

«Έχουμε περισσότερους από 11.000 σταθμούς Starlink και μας βοηθούν στον καθημερινό μας αγώνα σε όλα τα μέτωπα», δήλωσε στο POLITICO ο Φεντόροφ, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ουκρανίας. «Είμαστε έτοιμοι, ακόμα και όταν δεν υπάρχει ρεύμα, μέσω γεννητριών που χρησιμοποιούν τα Starlink, να ανανεώσουμε οποιαδήποτε σύνδεση στην Ουκρανία».

Star Wars: Μάχη για τον ουρανό

Η Ουκρανία δεν είναι η μόνη χώρα που βλέπει τη σημασία της δορυφορικής επικοινωνίας στον υπό εξέλιξη πόλεμο στην Ανατολική Ευρώπη.

Μόλις μια ώρα πριν τα ρωσικά στρατεύματα εξαπολύσουν την πλήρη επίθεσή τους, τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Φεβρουαρίου, το Κρεμλίνο χάκαρε επιτυχώς τον Viasat, έναν αμερικανικό πάροχο δορυφόρων, του οποίου το δίκτυο χρησιμοποιήθηκε από τον ουκρανικό στρατό για να επικοινωνεί με στρατεύματα πρώτης γραμμής, σύμφωνα με πληροφορίες. από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στις αρχές του 2022, σύμφωνα με τέσσερις αξιωματούχους, ξεκίνησαν οι συζητήσεις, με γρήγορες διαπραγματεύσεις, μεταξύ Κιέβου και SpaceX για να φέρουν το δορυφορικό δίκτυο στη χώρα.

Η κυβέρνηση του Ζελένσκι είχε συνειδητοποιήσει ότι η πρόσβαση στο Διαδίκτυο – τόσο για τον στρατό όσο και για τους πολίτες – θα ήταν κρίσιμη στον πιθανό πόλεμο που θα ακολουθούσε. Οι στρατιώτες χρειάζονταν έναν σίγουρο τρόπο για να παραμείνουν σε επαφή κατά τη διάρκεια του πολέμου, ώστε να έχουν απευθείας πλάνα από Ρωσικές επιθέσεις, τα οποία συχνά θα ανέβαζαν οι ίδιοι οι Ουκρανοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, οι συγκρούσεις θα μεταφέρονταν στα κινητά όλου του πλανήτη.

Η SpaceX, στόχος της οποίας είναι να εκτοξεύσει περισσότερους από 40.000 δορυφόρους στη λεγόμενη χαμηλή τροχιά της Γης τα επόμενα χρόνια, τοποθέτησε γρήγορα περίπου 50 δορυφόρους έτοιμους να χρησιμοποιηθούν στην Ουκρανία. Αλλά η γραφειοκρατία, συμπεριλαμβανομένης της επίσημης κυβερνητικής έγκρισης που απαιτείται για την ενεργοποίηση του συστήματος, επιβράδυνε την κυκλοφορία.

Στο μεταξύ, η Ρωσία είχε ξεκινήσει την επίθεση. Δύο ημέρες μετά την εισβολή, στις 26 Φεβρουαρίου, ο Φεντόροφ — ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ουκρανίας — έγραψε στο Twitter απευθείας στον Μασκ για να στείλει επειγόντως τον εξοπλισμό του Starlink. Δύο μέρες μετά, εμφανίστηκε η πρώτη αποστολή.

«Έγραψαν tweet στο Elon και έτσι το ενεργοποιήσαμε», είπε η Gwynne Shotwell, πρόεδρος της SpaceX, σε μια εκδήλωση στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια στις 7 Μαρτίου, αναφερόμενη στην άφιξη του Starlink στην Ουκρανία. «Έτσι πήραμε άδεια ενεργοποίησης. Μέσω του μηνύματος του υπουργού. Μέσω ενός tweet».

Τι είναι αυτό που κάνει το Starlink να ξεχωρίζει από παρόμοιες τεχνολογίες;

Το Starlink δεν είναι ο πρώτος εμπορικός πάροχος δορυφόρων που χρησιμοποιείται στο πεδίο της μάχης. Ο αμερικανικός στρατός χρησιμοποίησε τα ιδιωτικά δίκτυα κατά τη διάρκεια του πρώτου Πολέμου του Κόλπου – μια τακτική που έχει γίνει βασικός πυλώνας των ζωνών συγκρούσεων παγκοσμίως.

Αλλά εκεί που ξεχωρίζει το σύστημα είναι η ικανότητα του να αντέχει σε επιθέσεις από τους Ρώσους, σύμφωνα με τρεις στρατιωτικούς αξιωματούχους που μίλησαν ανώνυμα, και δύο ερευνητές που έχουν μελετήσει το Starlink.

Σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς δορυφόρους υψηλής τροχιάς, που βρίσκονται σε τροχιά χιλιάδες μίλια πάνω από τη γη, αιωρούνται πάνω από ένα σημείο στο έδαφος και εκπέμπουν σήματα ραδιοφώνου, η νέα γενιά δορυφόρων χαμηλής τροχιάς βασίζεται σε πολλούς περισσότερους δορυφόρους που λειτουργούν σε έναν αστερισμό. Αυτή η διαμόρφωση καθιστά πιο δύσκολη, αν όχι αδύνατη, την αποσύνδεση επειδή ένας εισβολέας θα έπρεπε να εντοπίσει όλους τους δορυφόρους, ταυτόχρονα, για να ακρωτηριάσει ολόκληρο το σύστημα.

Το Starlink, επίσης, είναι πιο προσαρμόσιμο από τα υπόλοιπα συστήματα, επειδή ο κώδικας του υπολογιστή κάθε συσκευής μπορεί να αλλάξει γρήγορα ως απάντηση σε πιθανές εισβολές. Τον περασμένο μήνα, ο Μασκ είπε ότι “το Κρεμλίνο εντείνει τις κυβερνοεπιθέσεις του στο δίκτυο και η SpaceX έχει επανειλημμένα ξαναγράψει τον κώδικά της για να παραμείνει ένα βήμα μπροστά από τη Ρωσία”.

Ο Todd E. Humphreys, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας που έχει εμβαθύνει στις εσωτερικές λειτουργίες του Starlink και συμβουλεύτηκε τη SpaceX και τον αμερικανικό στρατό, είπε ότι η τεχνολογία κρυπτογράφησης του συστήματος είχε επίσης αποδειχθεί πιο ανθεκτική από ότι περίμεναν πολλοί. 

Μαζί με άλλες σταδιακές τεχνολογικές προόδους του δικτύου, συμπεριλαμβανομένης της παροχής internet υψηλής ταχύτητας από το διάστημα που ανταγωνίζεται τα οικιακά ευρυζωνικά δίκτυα, το δορυφορικό σύστημα του Musk αντιπροσωπεύει μια σταδιακή αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι δορυφόροι μπορούν να αναπτυχθούν και να χρησιμοποιηθούν σε ζώνες συγκρούσεων.

“Είναι ένα κρυστάλλινο παράδειγμα ότι οι ασφαλείς εφεδρικές επικοινωνίες θα είναι η σωτηρία κάθε σύγχρονης στρατιωτικής εμπλοκής”, δήλωσε ο Humphreys. «Η ταχύτητα με την οποία δημιουργήθηκε το Starlink στην Ουκρανία ήταν απλά εκπληκτική».

Όλα τα βλέμματα στραμμένα στον Μασκ

Σε ότι έχει να κάνει με τον Μασκ – τον ​​αινιγματικό δισεκατομμυριούχο του οποίου τα επιχειρηματικά συμφέροντα περιλαμβάνουν τα πάντα, από την Tesla, τον γίγαντα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, μέχρι μια προσφορά για το Twitter – το πώς ο εξοπλισμός Starlink έφτασε στην Ουκρανία περιπλέκεται από φήμες. 

Αμέσως αφότου άρχισε να φτάνει ο πρώτος εξοπλισμός στο Κίεβο, ο γεννημένος στη Νότια Αφρική μεγιστάνας της τεχνολογίας, ο οποίος έχει τσακωθεί με άλλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συγκρούεται με τις οικονομικές ρυθμιστικές αρχές, αντάλλαξε για λίγο μηνύματα με τον Fedorov, τον αντιπρόεδρο της Ουκρανίας. Μίλησε επίσης — με την υποστήριξη του Starlink — με τον Ζελένσκι μέσω Zoom για τις επόμενες αποστολές του εξοπλισμού Starlink και υποσχέθηκε να επισκεφθεί την Ουκρανία μόλις τελειώσει ο πόλεμος.

Σε δημόσιες δηλώσεις, η εταιρεία είπε ότι η χρηματοδότηση για το σύστημα δορυφορικών επικοινωνιών στην Ουκρανία – εκτιμάται ότι είναι περίπου 15 εκατομμύρια δολάρια, με κάθε δορυφορικό δέκτη, γνωστό ως Dishy McFlatface, να κοστίζει 499 δολάρια το τεμάχιο – προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από ιδιωτικές πηγές. Η SpaceX έχει δεσμευτεί να πληρώσει για όλους όσους έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο εντός Ουκρανίας που, κανονικά, για όσους βρίσκονται εκτός, κοστίζει 110 δολάρια το μήνα.

Ωστόσο, ο Οργανισμός Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Ανάπτυξη δήλωσε στις αρχές Απριλίου ότι είχε αγοράσει πάνω από 1.300 δορυφορικά πιάτα ως μέρος του έργου Starlink, με τη SpaceX να δωρίζει άλλους 3.600 σταθμούς. Η ομοσπονδιακή υπηρεσία των ΗΠΑ κατέρριψε στη συνέχεια τις αναφορές για τον εξοπλισμό που είχε αγοράσει η Ουάσιγκτον, αν και επιβεβαίωσε στο POLITICO ότι είχε στείλει τον εξοπλισμό από τις ΗΠΑ στην Ανατολική Ευρώπη.

Ένας εκπρόσωπος του Οργανισμού Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Ανάπτυξη είπε ότι η υπηρεσία είναι ευγνώμων στη SpaceX και σε άλλους χορηγούς για τη συνεισφορά τους στο έργο Starlink. 

Άλλοι δυτικοί σύμμαχοι, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων της Γαλλίας και της Πολωνίας, έχουν επίσης βοηθήσει με υλικοτεχνική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένου του χειρισμού της παράδοσης του εξοπλισμού στην Ουκρανία, σύμφωνα με δύο Ευρωπαίους αξιωματούχους με άμεση γνώση αυτών των συζητήσεων. Ένας από αυτούς τους αξιωματούχους πρόσθεσε ότι ένας λεγόμενος επίγειος σταθμός, που συνέδεε τους δορυφόρους του Starlink με την τοπική υποδομή Διαδικτύου, στεγάστηκε στη γειτονική Πολωνία για να αποφευχθεί η ρωσική επίθεση.

Και οι δύο αξιωματούχοι μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας επειδή δεν είχαν εξουσιοδότηση να μιλήσουν δημόσια. 

«Η εισβολή συνέβη την Πέμπτη και την επόμενη μέρα, ο Έλον είχε συγκαλέσει μια συνάντηση και είπε, «Θέλω να φέρω το Starlink πάνω από την Ουκρανία», δήλωσε ο Butow της Μονάδας Αμυντικής Καινοτομίας των ΗΠΑ.

«Μέχρι την Κυριακή, ο σύνδεσμος ήταν ενεργός. Μέχρι τη Δευτέρα, 500 τερματικοί σταθμοί εδάφους εμφανίστηκαν στην Ουκρανία. Μέχρι την Τετάρτη εκείνης της εβδομάδας, όλα εκτός από 25 από αυτά τα τερματικά ήταν ζωντανά και παρείχαν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο», πρόσθεσε. «Αυτή είναι εμπορική ταχύτητα. Αυτό είναι υπέροχο.”

Η μαρτυρία ενός στρατιώτη για την σπουδαιότητα του Starlink

«Δεν υπάρχει επικοινωνία για εμάς με τον έξω κόσμο χωρίς το Starlink», είπε ο Kovalenko στο POLITICO τηλεφωνικά μέσω μιας σύνδεσης Starlink. «Τις τελευταίες εβδομάδες δεν είχαμε συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας γιατί μετακομίσαμε από πόλη σε χωριό. Ήταν αδύνατο να καλέσουμε με οποιοδήποτε δίκτυο κινητής τηλεφωνίας.»

Το καύσιμο για την τροφοδοσία του εξοπλισμού είναι πάντα σε έλλειψη. Κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης επίθεσης του ρωσικού πυροβολικού, το δορυφορικό πιάτο έμεινε εκτεθειμένο σε ένα κοντινό χωράφι και παραλίγο να καταστραφεί. Κάθε φορά που οι στρατιώτες μετακινούνται, πρέπει να τραβήξουν απαλά τον εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, βάζοντας τα μικρά εξαρτήματα σε μια τσάντα και το πιάτο σε ένα όχημα αναμονής.

Αλλά για τον Kovalenko, έναν σκηνοθέτη ντοκιμαντέρ, η ικανότητα να διατηρεί επαφή με σχεδόν οποιονδήποτε στον κόσμο μέσω του δορυφορικού συστήματος του Musk είναι θεϊκό δώρο, ακόμα και αν είναι μια δύσκολη ισορροπία για να κρατήσει τον εξοπλισμό ασφαλή και λειτουργικό στη μέση του συνεχιζόμενου πολέμου.

«Αν υπάρχει βομβαρδισμός και πρέπει να μαζέψεις γρήγορα τα πράγματά σου και να τρέξεις, χρειάζεται ακόμα χρόνος για να αρπάξεις τα πάντα για το Starlink», είπε. «Πρέπει να είσαι προσεκτικός με αυτό. Δεν είναι απλώς ένα σωρό ρούχα που μπορείς να πετάξεις στο αυτοκίνητο».