Οι “θολές” κυρώσεις της Ευρώπης στη ρωσική ενέργεια και η αρχή του τέλους της ομοφωνίας;

Καθώς το αδιέξοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το υποτιθέμενο επικείμενο ρωσικό εμπάργκο πετρελαίου εκτεινόταν σε μέρες και μετά εβδομάδες, ένας πρεσβευτής παρέθεσε το έργο του Σάμιουελ Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό» στους συναδέλφους του: «Τίποτα δεν συμβαίνει, κανείς δεν έρχεται, κανείς δεν φεύγει, είναι απαίσιο!». 

Τα κράτη μέλη αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους να χτυπήσουν τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν εκεί που βλάπτει: την κερδοφόρα βιομηχανία ενέργειας. Το επίκεντρο ήταν η άρνηση της Ουγγαρίας να υποστηρίξει τις κυρώσεις, αλλά άλλες χώρες υποχωρούν στις απαιτήσεις του Πούτιν για πληρωμές φυσικού αερίου σε ρούβλια.

Η μη κολακευτική οπτική υπογραμμίζει τα όρια της στρατηγικής της ΕΕ να υποστηρίξει τη σκληρή ρητορική με δράση που απαιτεί ομοφωνία μεταξύ και των 27 μελών της. Εν όψει της διήμερης συνόδου κορυφής που ξεκινά τη Δευτέρα, ορισμένοι ηγέτες κλίνουν τώρα προς μια αραιωμένη συμφωνία που θα επέτρεπε τη συνέχιση των παραδόσεων μέσω ενός βασικού αγωγού για την Ουγγαρία και άλλους. 

Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, ο πλησιέστερος ηγέτης της ΕΕ στον Πούτιν, προέτρεψε τους συναδέλφους του να μην αντιμετωπίσουν την προτεινόμενη απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου. Περισσότερες συνομιλίες βρίσκονται σε εξέλιξη για την προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας πριν από τότε, ακόμη και με την πλήρη αφαίρεση του πετρελαίου από τη συσκευασία. Εάν αυτή η προσπάθεια αποτύχει, οι ηγέτες μπορεί να συζητήσουν την απαγόρευση ούτως ή άλλως, σύμφωνα με διπλωμάτες της ΕΕ.

Αλλά δεν είναι μόνο ο Όρμπαν, ο οποίος συγκρούεται με την ΕΕ εδώ και χρόνια για τα πάντα, από το κράτος δικαίου μέχρι τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων στη χώρα του και απείλησε να τορπιλίσει το οικονομικό πακέτο της μετά την πανδημία. Εταιρείες προχωρούν με αγορές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω λογαριασμών σε ρούβλια εν μέσω διφορούμενων προειδοποιήσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ένας υπουργός σημείωσε σε πρόσφατη συνάντηση των υπουργών της ΕΕ ότι ήταν λυπηρό το γεγονός ότι ορισμένοι φορείς εκμετάλλευσης είχαν ανοίξει λογαριασμούς σε ρούβλια σε αντίθεση με ό,τι κοινοποιούσαν δημόσια.

«Εάν κολλήσουμε στο πετρέλαιο και ο πόλεμος συνεχιστεί χωρίς νικητή και ηττημένο, θα μπορούσαμε να δούμε ένα σενάριο στο οποίο η ενότητα της ΕΕ αρχίζει να φθείρεται», δήλωσε η Nathalie Tocci, πρώην σύμβουλος του επικεφαλής της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Josep Borrell. 

Υπάρχει επίσης η επίδραση στην κοινή γνώμη, είπε. «Όσο περισσότερο παρατείνεται ο πόλεμος, τόσο περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι απρόθυμες να υπομείνουν τον πόνο των κυρώσεων, και αυτό επιβραδύνει τη δυναμική των κυρώσεων», δήλωσε η Tocci, τώρα διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων της Ρώμης.

Κακοί βαθμοί

Σε μια συνάντηση διπλωματών στις Βρυξέλλες στις 18 Μαΐου, ο πρεσβευτής που ανέφερε τον Μπέκετ συνέκρινε επίσης την ομάδα του με απρόβλεπτους φοιτητές που κινδύνευαν να αποτύχουν στα μάτια των δικών τους πολιτών. Το άτομο αρνήθηκε να κατονομαστεί όταν μιλούσε για εμπιστευτική συζήτηση. 

Τα κράτη μέλη έχουν επίσης διχαστεί — ιδιαίτερα μεταξύ δυτικών και ανατολικών εθνών — σχετικά με το ποια όπλα να στείλουν στην Ουκρανία, εάν υπήρχε οποιαδήποτε χρήση στη συνομιλία με τον Πούτιν και ποιους όρους θα έπρεπε να δεχτεί το Κίεβο σε οποιαδήποτε μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία.

Πάντα έπαιρνε χρόνο. Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε για πρώτη φορά την απαγόρευση του πετρελαίου στις αρχές Μαΐου με τα λόγια: «Ας είμαστε ξεκάθαροι: δεν θα είναι εύκολο». Η ΕΕ έχει επανειλημμένα ξεπεράσει τις διαιρέσεις για να σφυρηλατήσει πέντε ευρείας κλίμακας πακέτα κυρώσεων μέχρι στιγμής. Αρκετοί διπλωμάτες αναμένουν ότι ο Όρμπαν θα έρθει στο τέλος για να αποφύγει την απομόνωση. Αυτή την εβδομάδα, κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επέβαλε έναν απροσδόκητο φόρο για να συγκεντρώσει χρήματα για την οικονομία.

Πράγματι, τα μέλη της ΕΕ δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να καταλήξουν σε συμφωνία, επειδή οι κυρώσεις που εξετάζονται σημαίνουν επιβολή υψηλότερων επιβαρύνσεων στα εθνικά τους οικονομικά, δήλωσαν αξιωματούχοι. 

Ακόμα κι αν έχει συμφωνηθεί πριν ή στη σύνοδο κορυφής, το έκτο πακέτο κυρώσεων έχει χάσει ένα μέρος της διάστασης του. Οι προτεινόμενες περίοδοι σταδιακής κατάργησης έχουν επιμηκυνθεί και η απαγόρευση των δεξαμενόπλοιων που στέλνουν ρωσικό πετρέλαιο σε τρίτες χώρες οπουδήποτε στον κόσμο έχει καταργηθεί μετά από πίεση από την Ελλάδα.

Αποδυναμωμένο Πακέτο

Οι κυβερνήσεις της ΕΕ συζητούν ένα σχέδιο με την Κομισιόν που θα σταματήσει τις θαλάσσιες αποστολές πετρελαίου και θα εξαιρούσε αυτές μέσω του γιγαντιαίου αγωγού Druzhba για περιορισμένο χρονικό διάστημα, δήλωσαν άνθρωποι που γνωρίζουν το θέμα την Παρασκευή. 

Η εξαίρεση του πετρελαίου του αγωγού θα αποδυνάμωνε περαιτέρω το πακέτο, το οποίο στοχεύει επίσης τους χρηματοοικονομικούς και ιδιοκτησιακούς τομείς. Η Ρωσία έστελνε περίπου 720.000 βαρέλια αργού την ημέρα στα ευρωπαϊκά διυλιστήρια μέσω του κύριου αγωγού της στην περιοχή πέρυσι. Αυτό συγκρίνεται με τους θαλάσσιους όγκους 1,57 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα από τα λιμάνια της Βαλτικής, της Μαύρης Θάλασσας και της Αρκτικής.

Η Ρωσία αναμένεται να κερδίσει περίπου 320 δισεκατομμύρια δολάρια από τις εξαγωγές ενέργειας φέτος, αυξημένα κατά περισσότερο από το ένα τρίτο από το 2021. Η άμεση απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μπορούσε να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην υποστήριξη της Ουκρανίας στο πεδίο της μάχης και στη συνέχεια να δώσει στο Κίεβο μια πολύ ισχυρότερη θέση σε οποιαδήποτε ειρηνευτικές συνομιλίες, είπε ένας από τους διπλωμάτες. 

«Στην αρχή, η ενότητα που δείξαμε μετά τις 24 Φεβρουαρίου ήταν αρκετά ασυνήθιστη», δήλωσε ο Ολλανδός υπουργός Άμυνας Kajsa Ollongren σε συνέντευξή του. Τώρα, γίνεται όλο και πιο δύσκολο, είπε, αλλά «είμαστε καλοί στην επίλυση, είμαστε καλοί στο να βρίσκουμε συμβιβασμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Τέλος της ομοφωνίας;

Μετά το πετρέλαιο, η ΕΕ θα στραφεί στο φυσικό αέριο. Έχει σηματοδοτήσει ότι θέλει να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο κατά τα δύο τρίτα μέχρι το τέλος του έτους και να τερματίσει τις εισαγωγές έως το 2027. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί πολύ φιλόδοξο , είπε η βιομηχανία φυσικού αερίου.

Καθώς οι εντάσεις αυξάνονταν για τη διατήρηση της ΕΕ σε αυτό που ένας διπλωμάτης αποκάλεσε κατάσταση κενού, η υποστήριξη κερδίζει έλξη για την απαλλαγή από τα κριτήρια ομοφωνίας του μπλοκ σχετικά με τις κυρώσεις και την εξωτερική πολιτική, δήλωσαν διπλωμάτες. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι ζήτησαν να τερματιστεί η αρχή της ομοφωνίας.

«Η απαίτηση της ομοφωνίας θα πρέπει τελικά να καταργηθεί — θα είναι δύσκολο, αλλά η ΕΕ δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο στην εξωτερική πολιτική», δήλωσε ο Guntram Wolff, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Bruegel που εδρεύει στις Βρυξέλλες. «Η απόρριψή του θα μας επέτρεπε να είμαστε πιο γρήγοροι και τολμηροί στις κυρώσεις».

Πηγή: Bloomberg