Λοιμωξιολόγοι στο libre: “Η εκρηκτική δύναμη των πολυανθεκτικών μικροβίων οφείλεται στην αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών”

Το ότι οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις αποτελούν ένα σημαντικό κίνδυνο για τους νοσηλευόμενους ασθενείς (ειδικά τους ανοσοκατασταλμένους και τους νοσηλευόμενους σε ΜΕΘ) είναι κοινώς γνωστό και αποτελεί μία πρόκληση για τα συστήματα υγείας όλων των κρατών. Ωστόσο, πρόσφατες δηλώσεις Ελλήνων Λοιμωξιολόγων –στο πλαίσιο του 21ου Πανελληνίου Συνεδρίου Λοιμώξεων, το οποίο ολοκληρώνεται σήμερα στην Αθήνα– και ειδικότερα του καθηγητή Παθολογίας Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Νίκου Σύψα, για την επόμενη μεγάλη που αφορά στα πολυανθεκτικά μικρόβια, όπως η Candida Auris και οι Gram– αρνητικοί μικροοργανισμοί, που υπάρχουν σε πολλά ελληνικά νοσοκομεία και απειλούν τη ζωή των ασθενών, ήταν αρκετές για να πυροδοτήσουν ανησυχία στους πολίτες και συζητήσεις μεταξύ ειδικών και μη.

Ρούλα Σκουρογιάννη

Το libre βρέθηκε στο συνέδριο και μίλησε με τους ειδικούς, σε μία προσπάθεια να μπουν τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και να μην υπάρχει πανικός στους πολίτες.
Το κυριότερο θέμα είναι η αναδυόμενη μεγάλη απειλή από τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, που πλέον λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις, αλλά και το πού οφείλεται το φαινόμενο και τι μπορούμε να κάνουμε για τον όσο το δυνατόν μεγαλύτερο περιορισμό του.

Ιδιαίτερη εντύπωση για τις εκρηκτικές διαστάσεις του φαινομένου, σε παγκόσμια κλίμακα, έκανε ένα επιδημιολογικό δεδομένο που ανέφερε, στην εισήγησή του στο συνέδριο, ο Συντονιστής Διευθυντής Β’ ΜΕΘ του Παπανικολάου, Νίκος Καπραβέλος, ότι 700-800 χιλιάδες ασθενείς παγκοσμίως χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο λόγω λοιμώξεων που οφείλονται σε πολυανθεκτικά μικρόβια…

Νίκος Σύψας: «Πρέπει να υπάρχει ομάδα ελέγχου λοιμώξεων στα νοσοκομεία»

Ο καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Νίκος Σύψας, Γ.Γρ. της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, ερωτώμενος για μέτρα πρόληψης είτε από τον ασθενή είτε από το γιατρό, γενικότερα στο νοσοκομειακό χώρο, που θα μπορούσαν να σταματήσουν τη διάδοση των πολυανθεκτικών μικροβίων, είπε στο libre:

«Στο Νοσοκομείο, πρέπει να υπάρχει ομάδα ελέγχου λοιμώξεων, που ανήκει στην Επιτροπή Λοιμώξεων, η οποία, όταν σημειωθεί κρούσμα, πρέπει να πάρει όλα τα κατάλληλα μέτρα για να μην υπάρξει διασπορά.

Αυτό που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε προληπτικά για να μην υπάρχουν κρούσματα -πέρα από τη σχολαστική υγιεινή των χεριών- είναι πρώτον, να μη γίνεται κατάχρηση των αντιβιοτικών και δεύτερον να γίνεται έλεγχος των λοιμώξεων.

Δηλαδή, στα νοσοκομεία να απομονώνονται τα κρούσματα. Εάν αυτά τα δύο εφαρμοστούν, θα μειωθεί άμεσα η θνησιμότητα από λοιμώξεις λόγω πολυανθεκτικών μικροβίων».

Σχολιάζοντας, επίσης, πόσο κοντά βρισκόμαστε στην ανάπτυξη νέων ισχυρότερων αντιοβιοτικών, είπε χαρακτηριστικά:

«Tα νεότερα αντιβιοτικά είναι, δυστυχώς, απλώς μικρές παραλλαγές των παλαιότερων. Δεν υπάρχει κάτι πραγματικά καινούργιο. Για αυτό είναι πολύ σημαντική η δική μας στάση».

Ευάγγελος Γιαμαρέλος Μπουρμπούλης: «Τα μικρόβια είναι εξελικτικά πιο ικανά από τον άνθρωπο»

«Υπάρχει μία αρχή στη μικροβιολογία και στις λοιμώξεις, ότι δηλαδή τα μικρόβια έχουν εξελικτικό πλεονέκτημα έναντι του ανθρώπου», επεσήμανε στο libre o Καθηγητής Παθολογίας και Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Ευάγγελος Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης, πρόεδρος της Ελληνικής Ομάδας Μελέτης της Σήψης.

«Το μικρόβιο ενδιαφέρεται να διατηρηθεί το είδος του και αποδέχεται ότι πεθαίνει και δίνει γένεση σε δύο του είδους του. Από τη φύση του, ο άνθρωπος δεν έχει τέτοιο μηχανισμό (να αποδέχεται να πεθάνει για να γεννηθούν δύο άλλοι άνθρωποι). Σε αυτό, τα μικρόβια εξελικτικό πλεονέκτημα».

«Η εμφάνιση των ανθεκτικών μικροβίων είναι συνάρτηση συνάθροισης στον ίδιο χώρο πολλών ασθενών που παίρνουν αντιβιοτικά, διότι τα αντιβιοτικά που παίρνει κάθε άρρωστος επάγουν τη δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων. Τα μικρόβια τα οποία προέρχονται οι λοιμώξεις είναι μικρόβια που τα κουβαλάμε πάνω μας δεν μας έρχονται από το περιβάλλον, από μικρόβια που μεταδίδονται με τον αέρα.

Ας υποθέσουμε ότι ένας ασθενείς που έχει πνευμονία παίρνει ένα αντιβιοτικό για την ένδειξη αυτή. Το αντιβιοτικό αντιμετωπίζει την πάθηση αλλά σκοτώνει και τα μικρόβια που έχει το έντερό του. Επειδή θα σκοτωθούν αυτά τα μικρόβια, σαν αποτέλεσμα θα δημιουργηθεί οικολογικό κενό και θα εμφανιστούν ανθεκτικά μικρόβια στο έντερο. Άρα, η εμφάνιση ανθεκτικών μικροβίων είναι αποτέλεσμα του ότι έχουμε λάβει αντιβιοτικά για άλλο λόγο. Ακόμα και στην περίπτωση που δεν τα πήραμε αδίκως…

Έτσι, ξαφνικά, μπορεί να πάθουμε μία καινούργια λοίμωξη από τα μικρόβια που κουβαλάμε πάνω μας, τα οποία, πλέον, έγιναν ανθεκτικά. Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών, από ασθενείς, για παράδειγμα, που λαμβάνουν καταχρηστικά αντιβιοτικά λόγω υπερβολικού άγχους, προκάλεσε έκρηξη του φαινομένου.

Αν όμως γίνεται ορθή χρήση των αντιβιοτικών, τότε θα περιοριστεί το φαινόμενο».

Ερωτώμενος εάν είναι κύριος στόχος της έρευνας νεότερα και πιο ισχυρά αντιβιοτικά, ικανά να αντιμετωπίσουν τα πολυανθεκτικά μικρόβια, ο κ. Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης ήταν κατηγορηματικός: «Τα αντιβιοτικά είναι προϊόν τεχνολογίας και έχουν ένα όριο όπως έχει όρια η τεχνολογία. Στη συμπεριφορά μας και την ορθή χρήση των αντιβιοτικών βρίσκεται η λύση!».

Νίκος Καπραβέλος: «Τα πολυανθεκτικά μικρόβια είναι ο φόβος και ο τρόμος των ΜΕΘ, εδώ και πολλά χρόνια!

Σχολιάζοντας το εντυπωσιακά δυσοίωνο δεδομένο των 700-800 χιλιάδων ασθενών που πεθαίνουν ετησίως από πολυανθεκτικά μικρόβια, ο Συντονιστής Διευθυντής Β’ ΜΕΘ του Παπανικολάου, Νίκος Καπραβέλος, μας εξήγησε ότι:

«Αυτά τα νούμερα προήλθαν από μία μεγάλη έρευνα που έγινε από το αγγλικό σύστημα υγείας και εκτιμήθηκε, σε όλο τον κόσμο, η επίπτωση που έχουν τα πολυανθεκτικά μικρόβια σε σχέση με τη θνητότητα. Είναι εντυπωσιακά τα ευρήματα της μελέτης, αν και πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι δεν μπορούν να συνυπολογιστούν αντίστοιχα περιστατικά στον τρίτο κόσμο, ειδικά στις χώρες που δεν κρατάνε τέτοια στοιχεία, δηλαδή τον αριθμό των θανάτων πού οφείλονται σε πολυανθεκτικά μικρόβια».

Αξίζει να αναφέρουμε ότι από το αγγλικό σύστημα υγείας έκαναν την πρόβλεψη ότι, αν συνεχιστεί η κατάσταση και δεν ελέγξουμε τα πολυανθεκτικά μικρόβια, μετά από λίγα χρόνια οι νεκροί θα είναι εκατομμύρια ετησίως!

Στην ίδια μελέτη, αναφέρθηκε η επίπτωση των πολυανθεκτικών μικροβίων στα Covid περιστατικά και αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε και εμείς τις ΜΕΘ. Ότι δηλαδή, οι ασθενείς, ενώ αρνητικοποιούνται στις Μονάδες, τελικά χάνουν τη ζωή τους διότι ήδη ο κορονοϊός έχει προκαλέσει μία πολύ σημαντική βλάβη στους πνεύμονες ή στη γενικότερη υγεία του ασθενή και βρίσκουν την ευκαιρία τα πολυανθεκτικά μικρόβια και δίνουν τη χαριστική βολή. Το ποσοστό που ανακοίνωσαν οι Βρετανοί είναι ήδη γύρω στο 35%. Δυστυχώς, στις δικές μας Μονάδες είναι πάνω από 50%… Το λέω αυτό με κάποια επιφυλακτικότητα, γιατί αναφέρομαι στα δεδομένα που καταγράφονται στη δική μας Μονάδα. Σε άλλα νοσοκομεία, τα ποσοστά μπορεί να είναι κάπως μικρότερα ή και μεγαλύτερα…

Τα πολυανθεκτικά μικρόβια είναι ο φόβος και ο τρόμος των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, εδώ και πολλά χρόνια! Μας θλίβει να έρχεται ασθενής από τροχαίο ατύχημα, για παράδειγμα, να γίνονται επιτυχημένα οι απαραίτητες επεμβάσεις, να σταθεροποιείται η κατάστασή του και να χάνει τη ζωή του από πολυανθεκτικά μικρόβια. Είναι πολύ άδικο…».

• Το πρόβλημα των πολυανθεκτικών μικροβίων μπορεί να αποτελέσει και πρόβλημα Δημόσιας Υγείας, δηλαδή η μετάδοση τους να επεκταθεί και εκτός νοσοκομείου;

«Τα πολυανθεκτικά μικρόβια δε μεταδίδονται με το βήχα, όπως συμβαίνει στις ιογενείς λοιμώξεις. Τα πολυανθεκτικά μικρόβια μεταδίδονται με τα χέρια μας, με το προσωπικό στα νοσοκομεία. Για αυτό, τονίζουμε ότι στις ΜΕΘ, η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού είναι κρίσιμη για τη ζωή του ασθενή. Δηλαδή, αν μία νοσηλεύτρια είναι αναγκασμένη να ασχολείται με τρία και τέσσερα περιστατικά, όποια μέτρα και να πάρει όσα γάντια και να αλλάξει, το μικρόβιο θα μεταφέρεται από το ένα κρεβάτι στο άλλο και αυτό είναι μεγάλη πληγή για το σύστημα υγείας».

«Όσοι δουλεύουμε γενικά στα νοσοκομεία αλλά και στις ΜΕΘ βρισκόμαστε κάθε μέρα ‘αγκαλιά’ με αυτά τα μικρόβια. Ο μόνος φόβος μας που μπορεί να απειλήσει τη ζωή μας -και από αυτόν χάσαμε και πολλούς συναδέλφους, στην πανδημία- είναι οι ιογενείς λοιμώξεις, οι οποίες μεταδίδονται αερογενώς με σταγονίδια. Κανείς μας δεν έπαθε κάτι από πολυανθεκτικά μικρόβια.

Ο υγιής πληθυσμός δεν κινδυνεύει, για αυτό και η διάσταση που πήραν οι δηλώσεις για την Candida Auris είναι υπερβολική.

Αυτός ο μύκητας (και γενικά τα πολυανθεκτικά μικρόβια) προσβάλλει ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, που έχουν ήδη κάποια υποκείμενα σοβαρά νοσήματα, όπως και ασθενείς με σοβαρά αιματολογικά προβλήματα που κάνουν μεταμόσχευση μυελού των οστών. Δεν αφορά τον γενικό πληθυσμό. Αυτοί οι ασθενείς είναι πολύ ευάλωτοι. Ο μύκητας είναι δίπλα μας (μύκητες μπορεί να υπάρχουν στη μούχλα) δεν προκαλεί κάτι στον υγιή πληθυσμό. Το ζήτημα είναι ότι όταν κάποιος ασθενής είναι σοβαρά και έρθει στο νοσοκομείο, τότε βρίσκει ο μύκητας την ευκαιρία και χτυπάει τον οργανισμό του.

Δεν κινδυνεύει ο γενικός πληθυσμός όσο κινδυνεύει από τον κορονοϊό! Αυτό που μας ανησυχεί, αυτή τη στιγμή πάρα πολύ, είναι η πανδημία και η εξέλιξή της. Να μην συμβούν αναζωπυρώσεις της πανδημίας και υπάρξουν πολλοί θάνατοι, καθώς δεν μπορούμε να προφυλαχτούμε αποτελεσματικά, διότι η αερογενής μετάδοση δεν ελέγχεται εύκολα.

Τα πολυανθεκτικά μικρόβια και ό,τι ισχύει μέσα στις μονάδες αποτελούν ενδονοσοκομειακό πρόβλημα! Υπήρξαν υπερβολικοί τίτλοι στον τύπο, τις προηγούμενες ημέρες, σχετικά με τον κίνδυνο από την Candida Auris…».

• Πώς θα περιοριστεί η χρήση των αντιβιοτικών;

«Σχετικά με την κατάχρηση των αντιβιοτικών πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι ένοχος ο ασθενής! Ένοχοι είμαστε εμείς οι ιατροί που συνταγογραφούμε και δίνουμε με ευκολία αντιβιοτικά.

Καθώς κάποιες ειδικότητες δεν γνωρίζουν καλά τα αντιβιοτικά πρέπει να συμβουλευτούν λοιμωξιολόγο. Εδώ, στη χώρα μας, τα φάρμακα τα παραγγέλνουμε από το τηλέφωνο ή διαδικτυακά… Κάνει κάποιος ένα πυρετό που είναι ιογενούς αιτιολογίας και παίρνει άδικα δυο-τρεις μέρες αντιβιοτικά. Αυτό δημιουργεί ανθεκτικότητα, διότι το μικρόβιο έχει την εκπληκτική δυνατότητα προσαρμογής σε ένα περιβάλλον το οποίο το ερεθίζει. Όσο περισσότερα αντιβιοτικά καταναλώνουμε, τόσο αυτό γίνεται πιο ανθεκτικό. Εμείς φταίμε για αυτήν την κατάσταση».

• Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε νέα ισχυρά αντιβιοτικά ή σε ισχυρούς συνδυασμούς που μπορούν να προέλθουν από υπάρχοντα αντιβιοτικά, ώστε να καταπολεμήσουμε τα πολυανθεκτικά μικρόβια;

«Τα περισσότερα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούσαμε έχουν αχρηστευθεί επειδή δεν τα χρησιμοποιήσαμε σωστά.

Στη μάχη κατά των πολυανθεκτικών μικροβίων, πλέον, χρησιμοποιούμε μόρια που δεσμεύουν και εξουδετερώνουν τους αμυντικούς μηχανισμούς των μικροβίων. Δεν είναι αντιβιοτικά φάρμακα. Βασιζόμαστε στη χημεία και τη βιοχημεία να βρούμε τα μόρια τα οποία θα εξουδετερώσουν την άμυνα του μικροβίου, ώστε να αφήσουν ελεύθερα τα αντιβιοτικά να δράσουν. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η πρόοδός μας αυτή τη στιγμή. Αυτή είναι η μεγάλη προοπτική. Δεν έχουν βρεθεί κάποια μόρια που να εξουδετερώνουν όλους τους μηχανισμούς άμυνας του μικροβίου. Τα μικρόβια, στην πάροδο του χρόνου, έχει αποδειχτεί ότι είναι πιο έξυπνα από τον άνθρωπο και είναι αδύνατο να το εξουδετερώσουμε. Επομένως, καλά είναι τα φάρμακα που ανακοινώνονται αλλά και αυτά εάν γίνει κατάχρηση τους θα αχρηστευθούν», κατέληξε ο κ. Καπραβέλος.