Η καθηγήτρια Χρ. Αντωνοπούλου αναλύει στο libre την “ψυχολογική αυτοψία” της προσωπικότητας Πισπιρίγκου

Το επονομαζόμενο «θρίλερ της Πάτρας», η σκοτεινή υπόθεση του θανάτου τριών άτυχων κοριτσιών και το παζλ των αποκαλύψεων για τα συγκεκριμένα τραγικά συμβάντα που άρχισε να συμπληρώνεται λίγα 24ωρα μετά το θάνατο του τρίτου παιδιού, της Τζωρτζίνας, αναμένεται να φέρει στο φως πολλές ακόμα σοκαριστικές άγνωστες πτυχές ενός δράματος που συγκλονίζει όχι μόνο τη χώρα μας αλλά και την κοινή γνώμη διεθνώς.

Της Ρούλας Σκουρογιάννη

Κι ενώ τα επόμενα 24ωρα αναμένεται να υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις, οι οποίες θα ξεκαθαρίσουν το τοπίο και θα προσδώσουν νέες διαστάσεις και ευθύνες για τους θανάτους των τριών κοριτσιών, στους οποίους φαίνεται να εμπλέκονται και άλλα άτομα εκτός της μητέρας, το πρόσωπο που εξακολουθεί να σοκάρει και να προκαλεί σημαντικά ερωτήματα είναι η μητέρα, της οποίας τα κίνητρα, τα ένστικτα, οι πράξεις, θα παραμένουν ακατανόητα για τον κοινό νου.

Η «ψυχολογική αυτοψία» (profiling) είναι μία επιστημονική τεχνική, που συχνά χρησιμοποιείται από τους δικαστηριακούς ψυχολόγους, στην προσπάθεια να σκιαγραφηθεί η προσωπικότητα του δράστη μίας εγκληματικής πράξης, με βάση διάφορα χαρακτηριστικά και στοιχεία από παρόμοιες εγκληματικές πράξεις και συμπεριφορές. Είναι μια συλλογή ερευνητικών δεδομένων.

Λίγες ημέρες μετά τη σύλληψη της 33χρονης Ρούλας Πισπιρίγκου με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση της 9χρονης κόρης της, Τζωρτζίνας, το libre μίλησε με την Επίκ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Δικαστηριακή Ψυχολόγο, Ψυχολόγο – Κοινωνιολόγο, κυρία Χριστίνα Αντωνοπούλου, επιχειρώντας το profiling της αδιανόητης για τον κοινό νου προσωπικότητας της μητέρας.

·         Χωρίς να υπάρχουν ακριβή στοιχεία και να έχει εξεταστεί ψυχολογικά ένα άτομο είναι δύσκολο να εξαχθούν ψυχολογικά συμπεράσματα. Ωστόσο, επειδή από την αρχή της ιστορίας, η μητέρα ήταν λαλίστατη, έβγαινε με άνεση σε εκπομπές, μιλούσε για όλα αυτά, θυματοποιούσε τον εαυτό της, μπορούμε να πούμε κάποια πράγματα για την προσωπικότητά της;

«Δεν προσπαθούμε να βγάλουμε ψυχολογικά συμπεράσματα, προσπαθούμε να κατανοήσουμε, συλλέγοντας στοιχεία από τις περιγραφές και τις συνεντεύξεις τους, ώστε να σκιαγραφήσουμε συμπεριφορές και στάσεις που είναι πιθανό να εντοπίσουμε διαταραχές προσωπικότητας. Από τα στοιχεία που έχουν έρθει στην επιφάνεια, οδηγούμεθα στη σκιαγράφηση μιας διαταραχής που συνδέεται με το σύνδρομο Munchausen by proxy (μέσω αντιπροσώπου).
Οι επιστημονικές γνώσεις και η βιβλιογραφία μας δίνουν τη δυνατότητα να επισημάνουμε τα συμπτώματα της διαταραχής στις συμπεριφορές και στις μεθόδους που χρησιμοποίησε η μητέρα.
Μέσα από τη διαταραχή τους, αυτά τα άτομα δημιουργούν ή προκαλούν τραυματισμό ή ασθένεια σε παιδιά ή άτομα μεγάλης ηλικίας που έχουν αναλάβει τη φροντίδα τους. Προκαλούν συμπτώματα και τις περισσότερες φορές αλλοιώνουν ιατρικές εξετάσεις. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, αντιστρέφουν το ρόλο του προστάτη και, αντί να θυσιάζονται για αυτούς που υποτίθεται ότι προστατεύουν, τελικά τους θυσιάζουν. Μέσα από τις λεπτομερείς περιγραφές της μάνας, υπάρχει παντελής έλλειψη θρήνου και ενσυναίσθησης. Με τις λέξεις που χρησιμοποιεί για το θάνατο των παιδιών της δείχνει πόσο συναισθηματικά αποστασιοποιημένη είναι».

·         Σχετικά με την αποστασιοποίηση που αναφέρατε, η ίδια είχε επίγνωση η μητέρα των τραγικών συνεπειών των πράξεών της; Είναι απαθής ή δεν έχει συνειδητοποιήσει τι έχει διαπράξει;

«Η πορεία των γεγονότων και των εξελίξεων θα φέρει στην επιφάνεια αυτά που σήμερα αρνείται η μητέρα και θεωρεί τον εαυτό της αμέτοχο στα τραγικά γεγονότα, προσπαθώντας με τη δική της «λογική» και πραγματικότητα να θεωρεί ότι η ευθύνη των τραγικών γεγονότων ανήκει σε άλλους και όχι στις δικές της πράξεις και αποφάσεις. Συναισθήματα για το χαμό του παιδιού της, δεν υπάρχουν σε αυτήν έτσι όπως βιώνονται από το μέσο άνθρωπο. Στη δική της περίπτωση, υπάρχει κενό συναισθημάτων και τύψεων. Η συμπόνια, η ενοχή, η μεταμέλεια, απουσιάζουν εντελώς από τον κόσμο αυτών των ατόμων. Το φοβερό είναι ότι μοιάζουν τόσο φυσιολογικοί που έχουν τη δυνατότητα και τη δύναμη του ταραγμένου μυαλού τους να μπορούν να υποτάσσουν, να ελέγχουν και να καθοδηγούν, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις τους και τις ανάγκες τους. Χωρίς να δίνουμε άλλοθι στις πράξεις τους, δε θα είναι απίθανο να έχουν μεγαλώσει σε ένα τοξικό περιβάλλον που τους διαμόρφωσε μια νεκρή συνείδηση και ευθύνη».

·         Από την άλλη, μοιάζει να αγαπά(;) και να διεκδικεί το σύζυγό της, σε σημείο που, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, φαίνεται να κακοποιούσε τα παιδιά της για να τον κρατήσει κοντά της…

«Αυτό είναι μία επιφανειακή εικόνα. Δε σημαίνει ότι υπήρχαν συναισθήματα αγάπης για το σύζυγο. Άλλωστε, αυτό αποτελεί και μια αντίφαση, οξύμωρο αν αγαπούσε τόσο το σύζυγο, θα είχε και συναισθήματα για τα παιδιά της. Το κίνητρο της είναι ο έλεγχος της ύπαρξης του, είναι η χειραγώγηση του και η υποταγή του. Η κάθε αποχώρηση του δημιουργούσε ανισορροπία στο στόχο της».

·         Οι ειδικοί που εξετάζουν την υπόθεση, διαπιστώνουν ότι έκανε την άυχη Τζωρτζίνα να υποφέρει για αρκετό καιρό. Αυτό τι δείχνει;

«Θέλω να επισημάνω ότι πολλά από τα συμπτώματα που υπάρχουν στο σύνδρομο Munchausen, πολλές φορές, ταυτίζονται και εξελίσσονται σε πιο τραγικές ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Ίσως, δε θα πρέπει να εκπλαγούμε, εάν με την εξέλιξη των γεγονότων και τις ιατροδικαστικές αποδείξεις, επιβεβαιωθούμε ότι οι πράξεις της μπορεί να χαρακτηριστούν και να εμπίπτουν σε αυτό που η επιστήμη αναφέρει ως κατά συρροή δολοφόνους.
Από τα στοιχεία που συνεχώς έρχονται στην επιφάνεια, συνειδητοποιούμε πως η Τζωρτζίνα, το πρώτο τους παιδί θα πρέπει να υπέφερε και να κακοποιήθηκε προσπαθώντας να επιβιώσει. Η δήθεν προστασία της Τζωρτζίνας και η φροντίδα της από τη μάνα  πιθανότατα να την οδήγησαν και στον τραγικό θάνατό της».

·         Μπορούμε να πούμε ότι θεωρούσε τα παιδιά της βάρος ή χρησιμοποιούσε το θάνατό τους για να επιτύχει τους σκοπούς της;

«Οι επιστημονικές μελέτες αυτής της προσωπικότητας σκιαγραφούν ένα άτομο με ένα βαθύ μίσος κυρίως για θηλυκά άτομα. Αναφέρουν ότι η εξουσιαστική συμπεριφορά των μανάδων τους μπορεί να τους εμφύτευσαν την ανάγκη να εκφράζουν, μέσα από προσφορά, βία και κακοποίηση. Στόχος αυτών των ατόμων είναι ο έλεγχος και η ανάγκη να ικανοποιήσουν τον εξουσιαστικό τους μηχανισμό, ελέγχοντας τη ζωή και το θάνατο των άλλων. Ένας συνδυασμός διαταραχής και διαστροφής ενός βαθειά ταραγμένου μυαλού που φαινομενολογικά δείχνει να έχει όλα εκείνα τα στοιχεία στην προσωπικότητα του που μπορείς να εμπιστευτείς».

·         Από τα μέχρι σήμερα στοιχεία της έρευνας, υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες ότι από κοινού με το σύζυγο έχουν βλάψει ή συμβάλλει στο θάνατο της σπιτονοικοκυράς τους (επίσης θύμα-γυναίκα). Αν αυτό αποδειχτεί, μήπως δείχνει γενικότερα εγκληματική προσωπικότητα;

«Πριν φτάσουμε να αξιολογήσουμε και τη συμπεριφορά του συζύγου που αυτή τη στιγμή κάνει προσπάθεια και έχει ανάγκη να πείσει για τη μη συμμετοχή του και την αθωότητά του, όμως και σε αυτή του την προσπάθεια και περιγραφή απουσιάζουν οι τύψεις και ο θρήνος. Περιγραφές γεγονότων έχουμε από τις αποκαλύψεις του, όχι απώλεια και πόνο. Θέλει να πείσει ότι παγιδεύτηκε. Έχει ευθύνη. Είμαι βεβαία ότι η εξέλιξη των γεγονότων θα συμπεριλάβει ένα μεγάλο κύκλο ανθρώπων με ευθύνες και παραλείψεις. Θα έρθουν στην επιφάνεια τέτοια στοιχεία που θα απορούμε πως είναι δυνατόν τόσοι άνθρωποι γύρω από το οικογενειακό περιβάλλον να γνώριζαν τόσα πολλά και κανείς δεν ήθελε να αναλάβει ευθύνη. Μια εκκωφαντική σιωπή με θύματα τρία παιδιά που δε θα ηρεμήσουν ούτε μετά το θάνατο τους, γιατί για άλλη μια φορά θα χρησιμοποιηθούν και θα εργαλειοποιηθούν για το συμφέρον των γονιών τους». _