Ο βαθύς διχασμός της ενισχυτικής δόσης – Πλήγμα στο ανθρωπιστικό πνεύμα της εμβολιαστικής πολιτικής του αναπτυγμένου κόσμου

Τη διεθνή επιστημονική κοινότητα (όπως και τα μέλη των σχετικών Επιτροπών στη χώρα μας) διχάζει η προτεραιοποίηση της 3^ης (ή ενισχυτικής ή αναμνηστικής) δόσης του εμβολίου για τον κοροναϊό. Αν, δηλαδή, τα διαθέσιμα εμβόλια πρέπει να διατεθούν για να χορηγηθεί άμεσα αναμνηστική δόση σε κάποιες κατηγορίες πολιτών των αναπτυγμένων χωρών ή για να ενταθούν οι προσπάθειες για τη χορήγηση της πρώτης δόσης σε πληθυσμούς λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, που δεν έχουν καν ξεκινήσει τον εμβολιασμό τους.

Της Ρούλας Σκουρογιάννη

Εκτός από τη σημαντική ηθική διάσταση που έχει η προτεραιοποίηση του εμβολιασμού για τους πληθυσμούς των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, υπάρχει και μία πρακτική διάσταση, καθώς η μετακίνηση πληθυσμών από τις χώρες αυτές αποτελεί παράγοντα που διευκολύνει τη διασπορά της νόσου.

Η εισήγηση του EMA για την 3η δόση – Η στάση της Ελλάδας

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) πρόσφατα, με ανακοίνωσή του είχε συστήσει να δίδεται έμφαση στα εμβολιαστικά προγράμματα για τη χορήγηση πρώτης δόσης και κατ’ εξαίρεση να προχωρά η χορήγηση της αναμνηστικής δόσης για τους ανοσοκατασταλμένους, τους διαμένοντες σε γηροκομεία και τους ηλικιωμένους.

Στο πλαίσιο αυτό, στην Ελλάδα, οι ειδικοί της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών σε πρώτη φάση έκριναν ότι είναι αναγκαίος ο επαναληπτικός εμβολιασμός, στους ανοσοκατεσταλμένους, στους διαμένοντες στις Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΜΦΗ) και στους άνω των 60 ετών.

• Έτσι, ενόψει και του χειμερινού κύματος της επιδημίας που αναμένεται, έχουν δρομολογηθεί από τις 14 Σεπτεμβρίου -μαζί με τον εμβολιασμό για 1^η & 2^η δόση που συνεχίζεται στο γενικό πληθυσμό, αν και με μειωμένο ρυθμό- και οι επαναληπτικοί εμβολιασμοί (3^η δόση) για τους ανοσοκατασταλμένους, που είναι περισσότερο ευάλωτοι πολίτες.

Περισσότεροι από 4.000 πολίτες της κατηγορίας αυτής προγραμμάτισαν το ραντεβού τους κι εμβολιάστηκαν το πρώτο 48ωρο που ενεργοποιήθηκε η διαδικασία (14 & 15 Σεπτεμβρίου), ενώ συνεχίζεται ομαλά η διαδικασία. Το υπενθυμιστικό μήνυμα έλαβαν, στις 13 Σεπτεμβρίου, περίπου 285.000 πολίτες που έχουν ενταχθεί στη συγκεκριμένη κατηγορία (ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς, καρκινοπαθείς που βρίσκονται σε θεραπεία, μεταμοσχευμένοι συμπαγών οργάνων ή αιμοποιητικών κυττάρων, νεφροπαθείς κ.α.) και μια ημέρα αργότερα ξεκίνησαν οι εμβολιασμοί.

• Από τις 20 Σεπτεμβρίου, προγραμματίζεται να γίνουν οι επαναληπτικοί εμβολιασμοί σε περίπου 20.000 συνανθρώπου μας που διαμένουν σε ΜΦΗ, από τα κλιμάκια των Κινητών Μονάδων Υγείας (ΚΟΜΥ) του ΕΟΔΥ που είχαν αναλάβει τη διενέργεια εμβολιασμών της πρώτης δόσης στις Μονάδες, κατά την έναρξη του προγράμματος «Ελευθερίας», από τις αρχές έως τον Μάρτιο του 2021.  

Μετά από (τηλε) διασκέψεις των επιτροπών του υπουργείου Υγείας (της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών και της Επιτροπής των Εμπειρογνωμόνων) σχετικά με τις ομάδες του πληθυσμού που χρειάζονται την αναμνηστική δόση, οριστικοποιήθηκε και η ένταξη των υγειονομικών εργαζομένων. Συζητήσεις γίνονται και τον αναμνηστικό εμβολιασμό των πολιτών ηλικίας κάτω των 60 χρόνων, για τον οποίο αναμένεται η οριστική έγκριση της ευρωπαϊκής ρυθμιστικής αρχής.

Η στάση των ΗΠΑ

Η αμερικανική κυβέρνηση στοχεύει να ξεκινήσει, την επόμενη εβδομάδα, να χορηγεί ευρέως εμβόλια κατά της COVID-19 σε Αμερικανούς ηλικίας 16 ετών και άνω. Μια ομάδα εξωτερικών συμβούλων της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ψήφισε, την Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου, κατά μιας τέτοιας ευρείας ενισχυτικής εμβολιαστική κάλυψης του πληθυσμού αλλά υποστήριξε τη χορήγηση της 3^ης δόσης για άτομα 65 ετών και άνω.

Την κριτική της επιστημονικής κοινότητας αντιμετωπίζει η διοίκηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν σχετικά με το εάν χρειάζονται αναμνηστικές δόσεις του εμβολίου για το γενικό πληθυσμό.

Τι δείχνουν τα ερευνητικά δεδομένα

Οι Pfizer / BioNTech παρουσίασαν αναλύσεις δεδομένων κλινικών δοκιμών που δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους, που εκτιμήθηκε αρχικά σε πάνω από 90% έναντι της συμπτωματικής λοίμωξης COVID-19, εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου.

Ως αποτέλεσμα, λένε, οι άνθρωποι που εμβολιάστηκαν στις αρχές του 2021 είναι τώρα πιο ευάλωτοι στις λοιμώξεις, ιδιαίτερα ενόψει της ταχείας εξάπλωσης της παραλλαγής ΔΕΛΤΑ του κοροναϊού. Οι αναμνηστικές δόσεις βοηθούν στην αποκατάσταση των μειωμένων επιπέδων αντισωμάτων που παράγονται από τον αρχικό εμβολιασμό, όπως υποστηρίζουν εκπρόσωποι των δύο εταιρειών.

• Τα δεδομένα από σχετική κλινική δοκιμή της Pfizer σε 30.000 άτομα υποδηλώνουν ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου μειώνεται κατά περίπου 6% κάθε δύο μήνες μετά τη δεύτερη δόση. Σε μια δεύτερη δοκιμαστική μελέτη ενισχυτικής δόσης σε 300 συμμετέχοντες, η τρίτη δόση δημιούργησε καλύτερη ανοσοαπόκριση από τη δεύτερη, σύμφωνα με τη Pfizer.

Οι αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές υγείας παρακολουθούν επίσης στενά τα δεδομένα για την αποτελεσματικότητα των ενισχυτικών εμβολίων από το Ισραήλ, όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού έχει λάβει το εμβόλιο Pfizer/BioNTech. Το Ισραήλ προσφέρει ενισχυτικές δόσεις σε όλα τα άτομα, ηλικίας 12 ετών και άνω.

Το υπουργείο Υγείας του Ισραήλ αυτή την εβδομάδα ανέφερε στοιχεία μελέτης, που δείχνουν ότι περισσότεροι από 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας 60 ετών και άνω έλαβαν αναμνηστική δόση Pfizer, με αποτέλεσμα τη μείωση των συνολικών λοιμώξεων καθώς και σοβαρή ασθένεια από τον COVID-19 σε αυτήν την ομάδα. Οι επικεφαλής της μελέτης δήλωσαν ότι μια αναμνηστική δόση μπορεί να επαναφέρει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου στο 95%.

Εκτός από την πρόληψη σοβαρών ασθενειών, ορισμένοι αξιωματούχοι υγείας στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ λένε ότι οι αναμνηστικές δόσεις μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της μετάδοσης του κοροναϊού σε μια περίοδο αύξησης των ποσοστών μόλυνσης σε πολλές χώρες.

Παραιτήσεις και κριτική για την αμερικανική εμβολιαστική πολιτική

Δύο επιστήμονες του FDA παραιτήθηκαν, όταν η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσε τα εμβολιαστικά πλάνα της για την ενισχυτική δόση, καθώς η άποψη των ειδικών έλεγε ότι τα μέχρι τώρα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν την ανάγκη για ανάγκη ενισχυτικής δόσης μόνο σε ηλικιωμένους και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.  

Για παράδειγμα, μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν ότι τα εμβόλια παραμένουν εξαιρετικά προστατευτικά έναντι σοβαρής νόσησης και θανάτου σε ενήλικες ηλικίας κάτω των 65 ετών. Αρκετές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Γερμανίας, έχουν μέχρι στιγμής περιορίσει τα προγράμματα ενισχυτικής δόσης σε ηλικιωμένους και άλλες ομάδες υψηλού κινδύνου.

• Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επανειλημμένα παρακαλέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες πλούσιες χώρες να σταματήσουν να προσφέρουν ενισχυτικά εμβόλια και να χρησιμοποιήσουν αυτές τις δόσεις για να βοηθήσουν τον εμβολιασμό των πολλών ανθρώπων παγκοσμίως που δεν έχουν λάβει ακόμη τις πρώτες δόσεις.

Οι επιστήμονες, διεθνώς, επιμένουν ότι είναι συγκεχυμένοι οι παράγοντες στην ανάλυση της μειωμένης αποτελεσματικότητας του εμβολίου και του αντίκτυπου των ενισχυτικών δόσεων και στο κατά πόσον το στέλεχος ΔΕΛΤΑ μπορεί να έχει πιο σκληρό αντίκτυπο στους ηλικιωμένους, τονίζοντας ότι η επιστροφή στη χρήση μάσκας σε κάποιες περιπτώσεις, αντί για αναμνηστικές δόσεις, βοηθάει στον περιορισμό της εξάπλωσης.

Υποστηρίζουν, τέλος, ότι οι τυχαιοποιημένες δοκιμές παρέχουν τις καλύτερες εκτιμήσεις της αποτελεσματικότητας σε πραγματικές συνθήκες, αλλά τα περισσότερα μέχρι τώρα δεδομένα προέρχονται από μελέτες παρατήρησης ή από μικρές κλινικές δοκιμές.