“Καραμανλής ή τανκς”- Τι έχει πει ο Μίκης για την φράση που του αποδόθηκε- H επιστροφή μετά τη Χούντα

Tο 1974 ο Μίκης Θεοδωράκης συνέχισε τις περιοδείες και τις συναυλίες του στην Ευρώπη και Αμερική, συνδυάζοντάς τις με τον αντιδικτατορικό αγώνα. Συμμετέχει στο γύρισμα ντοκιμαντέρ στη Νέα Υόρκη και Παρίσι (παρακάτω αναφορά). Στο πρώτο εξάμηνο η προσπάθειά του επικεντρώνεται στην ανάπτυξη του “κινήματος της Νέας Ελληνικής Αριστεράς”.

Ο μουσικοσυνθέτης που κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) είχε εξοριστεί πρώτα στην Ικαρία και στη συνέχεια στη Μακρόνησο. Οι πολιτικές του διώξεις δεν ανακόπτουν το δημιουργικό του έργο, με την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 υπέστη ένα νέο κύκλο διώξεων και εξοριών, που τελείωσε το 1970 με την αμνηστία που του χορηγήθηκε, ύστερα από διεθνή κατακραυγή και προσπάθειες προσωπικοτήτων, όπως ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, ο Λέοναρντ Μπερνστάιν, ο Χάρι Μπελαφόντε, ο Άρθουρ Μίλερ και ο Χανς Άισλερ. Έφυγε στο εξωτερικό και έδωσε δεκάδες συναυλίες εναντίον των συνταγματαρχών, που τον έκαναν παντού γνωστό ως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα.

Μετά την τελεσίδικη διάσπαση του Εθνικού Αντιστασιακού Συμβουλίου και με τη ματαίωση της ενότητας των αντιστασιακών δυνάμεων, που για εκείνον ήταν η μόνη περίπτωση να επανέλθει η Δημοκρατία στην Ελλάδα μέσα από τη “σκληρή” λύση, τον έστρεψε αναγκαστικά προς τη δεύτερη, τη “μαλακή” λύση, που θεωρούσε ότι ήταν πλέον η μόνη εφικτή. Δηλαδή η λύση δια της επιστροφής του Κωνσταντίνου Καραμανλή από την εξορία.

Μέσω του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έμαθε στο Παρίσι ότι και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προβληματιζόταν για το τι έπρεπε να πράξει.

Στις 16 Ιανουαρίου του 1973 επρόκειτο να παρουσιαστεί το βιβλίο του “Το Χρέος” και ο Μίκης Θεοδωράκης αποφάσισε να προτείνει τη λύση Καραμανλή. Ως ένας πολιτικός αντίπαλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το χώρο της αριστεράς, θα του έδινε έτσι μία στήριξη και σε ένα ευρύτερο πολιτικό φάσμα.

Ο ίδιος ο Μίκης έλεγε επ αυτού: “στο αεροπλάνο εμπιστεύθηκα τις σκέψεις μου στον Γιάννη Διδήλη, τον πιανίστα μου και φίλο, που αφού με κοίταξε λες και έβλεπε Αρειανό, έβαλε τις φωνές: “Τρελάθηκες; Θέλεις να αυτοκτονήσεις; Εσύ είσαι ο ηγέτης της Αντίστασης, ο κόσμος σε βλέπει σαν θεό, σαν άγιο, οι Έλληνες σε λατρεύουν. Αν προτείνεις τον μεγαλύτερο εχθρό σου , τον εκπρόσωπο της Δεξιάς, τελείωσες”. “Κι αν υποτεθεί ότι με τη “λύση Καραμανλή” πέσει η χούντα;” τον ρώτησα. “ Κι ο Θεοδωράκης τι θα γίνει;” μου απάντησε.” (“Ο πολιτικός Θεοδωράκης”, Παύλος Πετρίδης, εκδόσεις Προσκήνιο).

Ο Θεοδωράκης αναφέρει στη συνέχεια: “Τελικά αφού το σκέφτηκα πολύ και τα μέτρησα όλα, πήρα τη μεγάλη απόφαση. Στην πρες-κόνφερανς δήλωσα ότι μετά την αποτυχία για ενότητα των αντιστασιακών δυνάμεων, δεν υπάρχει παρά μόνο μία λύση για να πέσει η χούντα : η λύση Καραμανλή. Απαντώντας μάλιστα σε ερώτηση Αμερικανού δημοσιογράφου “γιατί ο Καραμανλής” εξήγησα ότι στην Ελλάδα την πολιτική κατάσταση διαμορφώνουν τρεις παράγοντες : Ο ελληνικός λαός, ο ελληνικός στρατός και οι Αμερικάνοι. Υπάρχουν Έλληνες πολιτικοί που έχουν μαζί τους κάποιον από τους παράγοντες αυτούς. Ο Καραμανλής είναι ο μόνος που αυτή τη στιγμή έχει με το μέρος του και τους τρεις.”

Ο Μίκης Θεοδωράκης χρόνια αργότερα αποκάλυψε πως όταν επισκέφθηκε τον Καραμανλή στο Μεγάλη Βρετάνια αμέσως μετά την πτώση της Χούντας και την επιστροφή του, αναγνώρισε κάποιους από τους αστυνομικούς της φρουράς, που είχε τοποθετηθεί απ έξω: Ήταν οι δικοί του πρώην δεσμώτες και βασανιστές. Τους ρώτησε: “Εσείς εδώ;” για να λάβει την απάντηση: “Αλλάξανε τα πράγματα…” Μπήκε ανήσυχος μέσα και το είπε στον Καραμανλή, από τον οποίο προσδοκούσαν άπαντες να διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση στη Δημοκρατία.

18/02: ο Θεοδωράκης προχωρούσε στην αποσαφήνιση των στόχων του “κινήματος της Νέας Ελληνικής Αριστεράς” Γράφει μεταξύ των άλλων: «Πέρασαν οχτώ μήνες περίπου από το με­γαλειώδες ξεσήκωμα του Νοέμβρη και την εγκατάσταση δεύτερης δικτατορικής βάρ­διας στη χώρα μας, που διαδέχθηκε την εξάχρονη παπαδοπουλική κυριαρχία κατευθυνόμενη από το ίδιο ακριβώς κέντρο εξουσίας. Τα χρονικά περιθώρια μας επιτρέ­πουν ν’ αντιμετωπίσουμε με υπεύθυνη, ψύχραιμη και αντικειμενική στάση την όλη πορεία της χώρας μας και του λαϊκού Κινήματος ειδικότερα. Βρισκόμαστε μπροστά στο επιτακτικό ιστορικό χρέος να καθορίσουμε σαν Κίνημα Νέας Αριστερός το πο­λιτικό στίγμα σήμερα, και να οργανώσουμε και να σχεδιάσουμε τον αγώνα που θα ο­δηγήσει το λαό σε νίκη με προοπτική το χτίσιμο της μελλοντικής κοινωνίας, δικαιώ­νοντας τις πολύχρονες θυσίες του και τα οράματα του. Για να φτάσουμε όμως εδώ πρέπει η Νέα Ελληνική Αριστερά να δομηθεί σ’ αυτή τη βάση της προετοιμασίας της επαναστατικής αλλαγής, να επεξεργαστεί συγκεκριμένο σχέδιο για την επιβολή της λαϊκής κυριαρχίας …η αλλαγή είναι υπόθεση όλων των λαϊκών δυνάμεων του κάθε Έλληνα που πρέπει να εξασφα­λιστεί η συμμετοχή του στον αγώνα….»

Στην Ελλάδα στα μέσα του 1974 οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες. Πυροδοτήθηκαν από τη μεθόδευση της χούντας για την ανατροπή με πραξικόπημα του Προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Ακολούθησε η Τουρκική εισβολή και κατάληψη της βόρειας Κύπρου.

Στη συνέχεια θα γίνει αυτό που είχε προτείνει ο Μίκης Θεοδωράκης τον προηγούμενο χρόνο στο Λονδίνο (16/01/1973) σε συνέντευξη τύπου, ως την μόνη μεταβατική λύση που απέμεινε για την απομάκρυνση της Χούντας και την αποκατάσταση της δημο­κρατικής ομαλότητας στην Ελλάδα.

Τότε αιτιολόγησε την πρότασή του “για τη λύση Καραμανλή” με την λογική. Είπε: «εξήγησα ότι στην Ελλάδα την πολιτική κατάσταση διαμορφώνουν τρεις παράγοντες: Ο ελληνικός λαός, ο ελληνικός στρατός και οι Αμερικάνοι. Υπάρχουν Έλληνες πολιτικοί που έχουν μαζί τους κάποιον από τους παράγοντες αυτούς. Ο Καραμανλής είναι ο μόνος που αυτή τη στιγμή έχει με το μέρος του και τους τρεις». Παύλος Πετρίδης, στο βιβλίο: Ο πολιτικός Θεοδωράκης (1940-1996), Προσκήνιο 1997 σελ.268

Ο Θεοδωράκης πρόβαλε τότε αυτή τη λύση, αφού όλες οι προσπάθειες ενότητας του αντιδικτατορικού αγώνα και του συντονισμού των αντιδικτατορικών οργανώσεων, για την ανατροπή της χούντας και την ομαλή δημοκρατική μετάβαση, είχαν αποτύχει.

Δυστυχώς τότε δέχτηκε την απόρριψη και τα ομαδικά πυρά όλων των πολιτικών δυνάμεων και συνέχισε να τα δέχεται και μετά την πτώση της χούντας.

Αν είχε μεθοδευτεί από τότε αυτό που πρότεινε και ήταν εφικτό, αυτό που έγινε τελικά, θα είχε αποφευχθεί η τραγωδία της Κύπρου, το πραξικόπημα και η εισβολή της Τουρκίας.

Η ιστορία εδώ δικαίωσε το Μίκη Θεοδωράκη.

Η σειρά των γεγονότων σε συντομία είναι η ακόλουθη:

15/07: Η Κυπριακή Εθνοφρουρά με την υποστήριξη μονάδων της ΕΛΔΥΚ ανατρέπει το νόμιμο ηγέτη της Κύπρου αρχιεπίσκοπο Μακάριο, εγκαθιστώντας στο προεδρικό αξίωμα το ανδρείκελο Ν. Σαμψών. Ο πρόεδρος Μακάριος επιβιώνει από την επίθεση κατά του Προεδρικού Μεγάρου και διαφεύγει ασφαλής. Ανοίγει ο δρόμος για τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο.

20/07: Αρχίζει η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η Τουρκία πραγματοποιεί την πρώτη φάση της εισβολής στην Κύπρο με μεγάλες ναυτικές και αεροπορικές στρατιωτικές δυνάμεις. Γενική επιστράτευση στην Ελλάδα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εγκρίνει το ψήφισμα 353 που «απαιτεί τον άμεσο τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης στην Κυπριακή Δημοκρατία».

23/07: Πνιγμένη στο αίμα του εγκλήματος στην Κύπρο, η χούντα της Αθήνας καταρρέει και παραδίδει την εξουσία στους παραδοσιακούς πολιτικούς των οποίων ηγείτο ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Μετά από παρασκηνιακή παρέμβαση του Ε. Αβέρωφ μετεκλήθη εσπευσμένα από το Παρίσι ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος επέστρεψε θριαμβευτής στις 24 Ιουλίου. Στην Κύπρο, παραιτείται από την προεδρία ο διορισμένος Νίκος Σαμψών και τη θέση του παίρνει ο Γλαύκος Κληρίδης.

24/07: Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, χιλιάδες λαού υποδέχονται στις 2:00 π.μ. τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που φτάνει από το Παρίσι. Στις 4:15 π.μ. ορκίζεται πρωθυπουργός μπροστά στο στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη.

23/07: Ο Μίκης Θεοδωράκης κατά τη διάρκεια ενός ρεσιτάλ με τη συνοδεία του Πέτρου Πανδή, για συμπαράσταση στους Μαροκινούς φοιτητές, μαθαίνει για την κατάρρευση της χούντας και την επιστροφή Καραμανλή στην Αθήνα. Την επομένη μέρα…

24/7: Ο Μίκης Θεοδωράκης επιστρέφει στην Ελλάδα. Θριαμβευτική υποδοχή στην Αθήνα, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Την ώρα που ο κόσμος κατευθύνεται προς την Αθήνα, αποφασίζεται συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο. Μπροστά στο Α’ Νεκροταφείο ενισχυμένες δυνάμεις και τεθωρακισμένα της αστυνομίας. Ο Θεοδωράκης αποφασίζει να ματαιωθεί η συγκέντρωση γιατί φοβάται προβοκάτσια.

Η αλήθεια για το “Καραμανλής ή τανκς”

Στο Μίκη Θεοδωράκη αποδόθηκε όμως η φράση “Καραμανλής ή τανκς”, στην οποία είχε συμπυκνωθεί το δίλημμα εκείνων των ημερών και η οποία έμεινε στην Ιστορία. Ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης όμως διέψευδε ότι είχε πει τη συγκεκριμένη φράση, δηλαδή ότι είχε χρησιμοποιήσει ακριβώς αυτά τα λόγια, αν και επί της ουσίας το δίλημμα αυτό τον εξέφραζε.

“Το σύνθημα “Καραμανλής ή τανκς” προέκυψε ως εξής: Έκανα τότε τις πρόβες μου μαζί με νέους τραγουδιστές τον Νταλάρα, τον Μητσιά, τη Φαραντούρη, τον Καλογιάννη για να πραγματοποιήσουμε τις περίφημες συναυλίες στο Καραϊσκάκη.

Είχαμε προγραμματίσει μετά από τις συναυλίες μας στην Αθήνα και τον Πειραιά να πάμε στην επαρχία. Τα είχαμε αναγγείλει αυτά εκείνη την ημέρα και είχα καλέσει και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι πρώτη φορά θα με έβλεπαν έπειτα από τόσα χρόνια να διευθύνω ορχήστρα σε πρόβα. Ήταν και μεγάλη η συναισθηματική φόρτιση. Την ώρα που τελείωσα την πρόβα και ήμουν έτοιμος να δώσω την press conference και να αναγγείλω το πρόγραμμα, εκείνη τη στιγμή χτύπησε το τηλέφωνο και ήταν νομίζω ο Μολυβιάτης ή κάποιος από το Γραφείο του Καραμανλή. Μου είπε, ότι ο κύριος πρόεδρος θα σας παρακαλούσε να περιορίσετε τις συναυλίες σας μόνο στην Αθήνα.

Βέβαια απάντησα ξαναμμένος από την πρόβα και τον ενθουσιασμό του κόσμου: Πολύ άσχημα ξεκινάει η κυβέρνηση Καραμανλή. Δηλαδή μου απαγορεύει να κάνω συναυλίες; “Ναι”, είπε “…το απαγορεύουμε. Υπάρχουν λόγοι που δεν πρέπει να πάτε έξω”. Φυσικά και ο τρόπος που μίλησα εγώ ήταν λιγάκι άκομψος και νευρικός και στο βάθος μπορεί να είχε δίκιο ο Καραμανλής φοβούμενος τι μπορούσε να γίνει στην επαρχία.

Θα μπορούσε να γίνει προβοκάτσια, Εν πάση περιπτώση εγώ αγρίεψα και δήλωσα στους δημοσιογράφους: Αυτή τη στιγμή τηλεφώνησαν εκ μέρους του κυρίου Καραμανλή και μου απαγορεύουν να βγω έξω από την Αθήνα. Αρχίζει πολύ άσχημα τη διακυβέρνηση της χώρας με απαγορεύσεις και μπορεί αυτή τη στιγμή να είμαστε σε πολύ άσχημη κατάσταση και να έχουμε από τη μία τον Καραμανλή και από την άλλη τα τανκς αλλά όμως δεν δικαιούται να αρχίζει με απαγορεύσεις!

Την άλλη μέρα ή “Βραδυνή” είχε τίτλο “Καραμανλής ή τανκς”! Να το διαψεύσω αυτό; Να πω ότι δεν είναι δικό μου; Αφού κατά βάση συμφωνούσα διότι εγώ είχα προτείνει τη λύση Καραμανλή. Δεν ήταν όμως αυτό το σύνθημα μου”. (Το Χρέος, Μίκης Θεοδωράκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Πηγή: mikisquide.gr, news247.gr