Επιστολή 30 Ευρωβουλευτών για το “έγκλημα απόσπασης των αρχαιοτήτων στο σταθμό του μετρό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη”

Το έγκλημα απόσπασης των αρχαιοτήτων στη Θεσσαλονίκη πρέπει να αποτραπεί – Κανένα τετελεσμένο από την κυβέρνηση της ΝΔ δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό.

• Πληθαίνουν οι φωνές διαμαρτυρίας που ζητούν προστασία των Βυζαντινών αρχαιοτήτων της Βενιζέλου: «Η διαδικασία αποσυναρμολόγησης θα θέσει σε κίνδυνο τις αρχαιότητες καταστρέφοντας την ακεραιότητα και αυθεντικότητά τους. Αποσυναρμολόγηση μιας τόσο μεγάλης και περίπλοκης κατασκευής δεν έχει ποτέ επιχειρηθεί στο παρελθόν».

• «Η ελληνική κυβέρνηση δεν ενημέρωσε ποτέ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία συγχρηματοδοτεί αυτό το έργο, για την ανακάλυψη, απομάκρυνση, καταστροφή της ακεραιότητας και πιθανή ζημιά αυτού του αστικού συμπλέγματος».

• 30 Ευρωβουλευτές της Αριστεράς, των Πρασίνων και των Σοσιαλιστών συνυπογράφουν την επείγουσα επιστολή προς την Πρόεδρο της Κομισιόν Φον Ντερ Λάιεν, τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Βέρνερ Χόγιερ, και τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη, για την ανάγκη προστασίας των βυζαντινών αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου στην Θεσσαλονίκη.

Αυξάνονται διαρκώς οι φωνές των διεθνών φορέων και προσωπικοτήτων που ζητούν να μην υλοποιηθεί η χωρίς προηγούμενο ενέργεια διαμελισμού και μεταφοράς των βυζαντινών αρχαιοτήτων του Σταθμού Μετρό «Βενιζέλος» στη Θεσσαλονίκη, από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία σπεύδει να δημιουργήσει τετελεσμένα.

Σύμφωνα με νέα επιστολή που συντάχθηκε με πρωτοβουλία του Αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Δημήτρη Παπαδημούλη, και του Ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Αλέξη Γεωργούλη, και συνυπογράφουν 30 Ευρωβουλευτές από 3 Πολιτικές Ομάδες, «η Europa Nostra, η ICOMOS και περισσότεροι από 200 κορυφαίοι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι αυτή η διαδικασία θα θέσει σε κίνδυνο τις αρχαιότητες και θα καταστρέψει την ακεραιότητα και την αυθεντικότητά τους (βασικές αρχές της Σύμβασης της UNESCO του 1972)».

Έχουν προηγηθεί:

• Ανοικτή Επιστολή Διεθνών Προσωπικοτήτων, Ελλήνων της διασποράς, φιλελλήνων και μελετητών του αρχαίου και βυζαντινού πολιτισμού προς τον Πρωθυπουργό,
• Κατεπείγουσα ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την Ευρωομάδα του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία για την απόσπαση των αρχαίων,
• Επιστολές του επικεφαλής της Ευρωομάδας και Αντιπρόεδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Δημήτρη Παπαδημούλη προς τον Πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου, Νταβίντ Σασόλι, την Πρόεδρο της Κομισιόν Φον Ντερ Λάιεν, τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Βέρνερ Χόγιερ, και όλους τους επικεφαλής των πολιτικών ομάδων στο Ευρωκοινοβούλιο,
• Διεθνής παρέμβαση του Συμβουλίου του Πανευρωπαϊκού Οργανισμού για την Παγκόσμια Κληρονομιά Εuropa Νostra,
• Ανακοίνωση από το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (International Council of Monuments and Sites – ICOMOS ), προκειμένου να διατηρηθούν κατά χώρα τα αρχαία στο Μετρό Θεσσαλονίκης,
• Επιστολή της ΕΛΛΕΤ προς τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου, με κοινοποίηση την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων,
• Ανακοινώσεις από τον Ενιαίο Σύλλογο Υπαλλήλων ΥΠΠΟ,
• Δημοσκόπηση της ΝGI στην εφημερίδα «Μακεδονία της Κυριακής» (18.7.2021), σύμφωνα με την οποία 62% των πολιτών ζητούν να παραμείνουν τα αρχαία in situ στον σταθμό Βενιζέλου,
• Eπιστολές από προσωπικότητες του διεθνούς ακαδημαϊκού χώρου, από τον Σύλλογο Έκτακτων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) – ο οποίος μάλιστα αποφάσισε να μη συμμετάσχει κανένα μέλος του στον τεμαχισμό και την καταστροφή του μοναδικού αυτού μνημειακού συνόλου και τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων,
• Διεθνή δημοσιεύματα (Le Figaro, Archaeology mag, eKathimerini, Society for the Promotion of Byzantine Studies, καταδικαστική ψηφοφορία για τη μεταφορά του μνημείου από το Oxford University Byzantine Society)
• η Διεθνής Ένωσης Βυζαντινών Σπουδών και η Επιτροπή για την Βυζαντινή Αρχαιολογία
• Ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τίτλο «Έγκλημα στο Σταθμό Βενιζέλου»,
• Κινητοποιήσεις της Κίνησης Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς,
• ενώ επίκειται και νέος κύκλος δικαστικών κινήσεων από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων και άλλους φορείς.

Η νέα επιστολή που δόθηκε στη δημοσιότητα και συνυπογράφουν 30 Ευρωβουλευτές, κάνει «έκκληση να υπάρξει προστασία των εξαιρετικά σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων» στον υπό κατασκευή σταθμό του μετρό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, και εκφράζει την ανησυχία των υπογραφόντων «για το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν ενημέρωσε ποτέ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία συγχρηματοδοτεί αυτό το έργο, για την ανακάλυψη αυτού του μοναδικού αρχαιολογικού θησαυρού, για το πώς τα ευρήματα θα επηρεάσουν τις προθεσμίες και για τον αντίκτυπο που θα έχει η κατασκευή του σταθμού του μετρό στην κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική μας κληρονομιά».

Επισυνάπτεται η πλήρης επιστολή στα αγγλικά και ακολουθεί μεταφρασμένη στα ελληνικά:

Προς:

Κα Ursula Von der Leyen
Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Κο Κυριάκο Μητσοτάκη
Πρωθυπουργό της Ελληνικής Δημοκρατίας

Κο Wener Hoyer
Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων

22 Ιουλίου 2021

Θέμα: Επείγουσα ανάγκη προστασίας εξαιρετικά σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων στον υπό κατασκευή σταθμό του μετρό «Βενιζέλου» στη Θεσσαλονίκη

Αγαπητή Πρόεδρε της Ευρωπαϊκή Επιτροπής,

Αγαπητέ Πρωθυπουργέ,

Αγαπητέ Πρόεδρε της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων,

Κατά την κατασκευή του σταθμού «Βενιζέλου» της γραμμής του μετρό της Θεσσαλονίκης το 2012, πραγματοποιήθηκε μια αρχαιολογική ανακάλυψη μεγάλης σημασίας για την κοινή μας Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά.
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σχεδόν ακέραιο τον κεντρικό δρόμο της ύστερης ρωμαϊκής/πρώιμης βυζαντινής Θεσσαλονίκης (4ος-9ος αιώνας). Σε αυτήν την περίοδο, η Θεσσαλονίκη ήταν μια πολυπολιτισμική πόλη, στο σταυροδρόμι της Ανατολής και της Δύσης. Υπήρξε για μικρό χρονικό διάστημα μία από τις πρωτεύουσες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που ένωνε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης, ήταν η δεύτερη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και για αιώνες η πιο σημαντική πόλη των Βαλκανίων.

Η περιοχή εκσκαφής 1.500 τετραγωνικών μέτρων περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, έναν δρόμο μήκους 77 μέτρων με μαρμάρινες πλάκες (Decumanus Maximus, τον κεντρικό δρόμο της πόλης τότε), το σταυροδρόμι του με κάθετο δρόμο (Cardo), ένα τετράπυλο στο σημείο συνάντησης των δρόμων, μια μνημειακή πύλη των οποίων οι πυλώνες έχουν ύψος που φτάνει στα 2,30 μέτρα, μια δημόσια πλατεία και υπολείμματα κτιρίων των διάφορων οικονομικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων εμπορικών καταστημάτων και εργαστηρίων χρυσοχοΐας. Αυτό είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα από εκείνες περιόδους οπουδήποτε στον κόσμο. Η σημασία αυτών των ευρημάτων είναι τόσο σπουδαία η πόλη της Θεσσαλονίκης να μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια κύρια τοποθεσία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO (η μεγαλύτερη και καλύτερα διατηρημένη Ύστερη Αρχαία και Βυζαντινή πόλη οπουδήποτε στον κόσμο). Ακόμη 15 μνημεία της ύστερης αρχαίας και βυζαντινής εποχής στη Θεσσαλονίκη έχουν ήδη ανακηρυχθεί Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
Παρά τη μεγάλη σημασία αυτού του μνημειακού θησαυρού και παρά το γεγονός ότι ένα σχέδιο κατασκευής του σταθμού με τις αρχαιότητες in situ εγκρίθηκε το 2017, η ελληνική κυβέρνηση σχεδιάζει να τον διαλύσει σε κομμάτια, να τα μεταφέρει προσωρινά σε αποθήκη εκτός της πόλης και να τα επανατοποθετήσει, μετά την κατασκευή του σταθμού, υποστηρίζοντας ότι αυτή η διαδικασία θα επισπεύσει την ολοκλήρωση της γραμμής του μετρό. Το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο αποφάσισε στις αρχές Μαΐου 2021 με την ελάχιστη δυνατή πλειοψηφία (13 ψήφοι έναντι 12) ότι η αφαίρεσή τους δεν παραβιάζει τον ελληνικό νόμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι η προθεσμία χρηματοδότησης της ΕΕ για την ολοκλήρωση και τη λειτουργία όλων των κατασκευαστικών λειτουργιών του μετρό είναι το τέλος του 2023, η οποία όμως δεν είναι ακριβής, καθώς όπως ορίζουν οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ, για το κλείσιμο του 2014-2020, είναι ο Φεβρουάριος του 2025.

Η Europa Nostra, η ICOMOS και περισσότεροι από 200 κορυφαίοι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι αυτή η διαδικασία θα θέσει σε κίνδυνο τις αρχαιότητες και θα καταστρέψει την ακεραιότητα και την αυθεντικότητά τους (βασικές αρχές της Σύμβασης της UNESCO του 1972). Η αποσυναρμολόγηση μιας τόσο μεγάλης και περίπλοκης κατασκευής δεν έχει ποτέ επιχειρηθεί στο παρελθόν. Το σχέδιο απομάκρυνσης, που εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, του οποίου τα μέλη διορίζονται από την ελληνική κυβέρνηση, αναφέρει μόνο την αποσυναρμολόγηση και την απομάκρυνση των ευρημάτων, όχι πώς θα επιστραφούν, πόσο θα κοστίσει και πόσο καιρό θα διαρκέσει η διαδικασία. Επιπλέον, σε περίπτωση απομάκρυνσης, πρέπει να πραγματοποιηθεί νέα ανασκαφή, διότι κάτω από το επίπεδο του ευρήματος εκτιμάται πως υπάρχουν ακόμη 3 μέτρα αρχαιολογικών ευρημάτων περίπου 700 χρόνων. Η αποσυναρμολόγηση και η απομάκρυνση των αρχαιοτήτων – εάν γίνει σωστά – και η ακόλουθη ανασκαφή θα απαιτήσει περισσότερο από ένα χρόνο και ολόκληρη η κατασκευή δεν θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το 2025!

Ανησυχούμε για το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν ενημέρωσε ποτέ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία συγχρηματοδοτεί αυτό το έργο, για την ανακάλυψη αυτού του μοναδικού αρχαιολογικού θησαυρού, για το πώς τα ευρήματα θα επηρεάσουν τις προθεσμίες και για τον αντίκτυπο που θα έχει η κατασκευή του σταθμού του μετρό στην κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική μας κληρονομιά.

Επιπλέον, η απομάκρυνση, η καταστροφή της ακεραιότητας και της αυθεντικότητας και η πιθανή ζημιά αυτού του αστικού συμπλέγματος έρχεται σε αντίθεση με το όραμα του «Νέου Ευρωπαϊκού Bauhaus» που στοχεύει να αποτελέσει γέφυρα μεταξύ επιστήμης/τεχνολογίας και τέχνης/πολιτισμού και να «κινητοποιήσει σχεδιαστές, αρχιτέκτονες, μηχανικούς, επιστήμονες, μαθητές και δημιουργικά πνεύματα σε διάφορους κλάδους για να φανταστούν τη βιωσιμότητα της ζωής στην Ευρώπη και πέραν αυτής»

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελληνική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πρέπει να δουν αυτόν τον σταθμό του μετρό ως μια πρόκληση για την πραγματοποίηση του επιθυμητού συνδυασμού τεχνολογίας (κατασκευή μιας σύγχρονης γραμμής μετρό) και πολιτισμού (διατήρηση της κοινής Ευρωπαϊκής πολιτιστικής μας κληρονομιάς).

Με εκτίμηση,

Οι υπογράφοντες Ευρωβουλευτές

Δημήτρης Παπαδημούλης (The Left)
Αλέξης Γεωργούλης (The Left)
Κωνσταντίνος Αρβανίτης (The Left)
Πέτρος Κόκκαλης (The Left)
Στέλιος Κούλογλου (The Left)
Έλενα Κουντουρά (The Left)
Brando BENIFEI (S&D)
Gabriele BISCHOFF (S&D)
Malin BJÖRK (The Left)
Damian BOESELAGER (Greens/EFA)
Leila CHAIBI (The Left)
Γιώργος Γεωργίου (The Left)
José GUSMÃO (The Left)
Hannes HEIDE (S&D)
Niyazi KIZILYÜREK (The Left)
Chris MACMANUS (The Left)
Marisa MATIAS (The Left)
Emmanuel MAUREL (The Left)
Κώστας Μαυρίδης (S&D)
Martina MICHELS (The Left)
Manu PINEDA (The Left)
Sira REGO (The Left)
Maria Eugenia RODRÍGUEZ PALOP (The Left)
Domènec RUIZ DEVESA (S&D)
Martin SCHIRDEWAN (The Left)
Helmut SCHOLZ (The Left)
Massimiliano SMERIGLIO (S&D)
Ernest URTASUN (Greens/EFA)
Idoia VILLANUEVA RUIZ (The Left)
Salima YENBOU (Greens/EFA)