Δ. Παπαδημούλης στο Libre: Τα συν και τα πλην της Συνόδου Κορυφής

Στη σκληρή διαπραγμάτευση των επόμενων μηνών με το Συμβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο θα προσπαθήσει να περιορίσει τις αρνητικές πτυχές των αποφάσεων των ηγετών της ΕΕ.

του Δημήτρη Παπαδημούλη*

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις, κατέληξε σε συμβιβασμό για το σχέδιο μετά την Covid-19 για την ανάκαμψη 750 δισ.€ και τον επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ. Η επίτευξη συμφωνίας από μόνη της αποτελεί θετικό γεγονός, καθώς σηματοδοτεί την επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας και την πολιτική βούληση για την από κοινού αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, ως αποτέλεσμα της υγειονομικής κρίσης.

Στα αρνητικά της πολιτικής συμφωνίας της 21^ης Ιουλίου 2020 συγκαταλέγονται η μεταβολή της σχέσης επιχορηγήσεων-δανείων υπέρ των δανείων, η μείωση των κονδυλίων για κρίσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία – όπως της Δίκαιης Μετάβασης, των επενδύσεων και της Υγείας και της Έρευνας (Horizon), η απενεργοποίησητης  ρήτρας σεβασμού του κράτους δικαίου, η διατήρηση και ενίσχυση των «διορθώσεων» (rebates) στις χώρες που συνεισφέρουν καθαρά στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.

Το Ευρωκοινοβούλιο με μία σπάνια συμφωνία πέντε πολιτικών, ομάδων από το ΕΛΚ έως την Αριστερά, χαιρέτισε επί της αρχής την επίτευξη συμφωνίας αλλά αποδοκίμασε τη μείωση της επιδότησης στην τελική συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ ρητά δήλωσε ότι δεν αποδέχεται την πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027. Το Ευρωκοινοβούλιο δηλώνει έτοιμο, με σκληρή διαπραγμάτευση, να  βελτιώσει την πολιτική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Στόχος των διαπραγματεύσεων του Ευρωκοινοβουλίου με το Συμβούλιο, είναι η αποφυγή των σημαντικών περικοπών στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό στους τομείς: της Εκπαίδευσης, στα προγράμματα Υγείας και Έρευνας, στον Ψηφιακό Μετασχηματισμό, στη Δίκαιη Μετάβαση περιοχών που εξαρτώνται από τον άνθρακα, καθώς και στις περικοπές προγραμμάτων για το Άσυλο και την Μετανάστευση.

Αρνητική εξέλιξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν η ασάφεια της απόφασης της Συνόδου Κορυφής για τη δημιουργία νέων ίδιων πόρων.  Όμως, η αύξηση των ιδίων πόρων της ΕΕ, είναι ο μόνος ασφαλής και δίκαιος τρόπος για την αποπληρωμή των ευρωπαϊκών δανείων, καθώς ανακουφίζει τη δημοσιονομική πίεση στους εθνικούς προϋπολογισμούς και ταυτόχρονα μειώνει τις τριβές και τις αδιέξοδες αντιπαραθέσεις μεταξύ εκείνων των κρατών-μελών που είναι καθαροί εισφορείς – πχ. Γερμανια, Ολλανδία, και εκείνων που είναι καθαροί λήπτες – πχ. Ελλάδα, Πορτογαλία.

Η απόφαση των ηγετών της ΕΕ πάσχει ως προς τον χρονικό ορίζοντα της διοχέτευσης της χρηματοδότησης στα κράτη-μέλη. Η απόρριψη της πρότασης «γέφυρας χρηματοδότησης», ώστε από το 2020 να υπάρξει επαρκής χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης στους Ευρωπαίους πολίτες και την στήριξη των επενδύσεων, μεταθέτει την ροή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης το νωρίτερο τον Ιούνιο του 2021.

Πολιτικά, από τη διαπραγμάτευση μεταξύ των ηγετών στη Συνοδο Κορυφής φαίνεται η ομάδα των «φειδωλών χωρών» να βγαίνει ενισχυμένη, ενώ η Ιταλία και η Ισπανία πέτυχαν να λάβουν υψηλότερα κονδύλια (επιχορηγήσεις και δάνεια).

Η Ελλάδα φαίνεται να διατηρεί το συνολικό ποσό των 32 δις που έχει λαμβάνειν μέχρι το 2026, αλλά με σημαντική χειροτέρευση της αναλογίας μεταξύ επιχορηγήσεων και δανείων. Τα δε περισσότερα δάνεια όπως είναι προφανές, καθίστανται για τη χώρα μας λιγότερο ελκυστικά λόγω του υψηλού δημοσίου χρέους. 

Το χρηματοδοτικό μέσο διευκόλυνσης (Ταμείο Ανάκαμψης) για την αντιμετώπιση της κρίσης από την πανδημία θα αξιοποιηθεί τα πρώτα 3 έτη του επταετούς ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και θα χρηματοδοτήσει τα κράτη-μέλη το 2021 με το 10% των πιστώσεών. Το 70% της κατανομής του συνολικού κονδυλίου του Ταμείου Ανάπτυξης το 2021 και το 2022, θα χρησιμοποιήσει τον τρόπο κατανομής της πρότασης της Επιτροπής, με κύριο κριτήριο την ανεργία την περίοδο 2015-2019. Το υπόλοιπο 30% θα δεσμευτεί το 2023, με κριτήριο τη σωρευτική πτώση του ΑΕΠ την περίοδο 2020-2021 λόγω πανδημίας.

Κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να υποβάλει εθνικό σχέδιο ανάκαμψης για το 2021-2023. Το σχέδιο αυτό θα περιλαμβάνει μέτρα και ορόσημα για τη μέτρηση της προόδου και θα επανεξεταστεί το 2022. Η Επιτροπή θα αναλύσει κάθε εθνικό σχέδιο ανάκαμψης υπό το φως των συστάσεων οικονομικής πολιτικής που λαμβάνει το κράτος-μέλος ετησίως από την Επιτροπή. Ειδικότερα, η συνεισφορά του σχεδίου στο κλίμα και στις ψηφιακές μεταβάσεις θα είναι απαραίτητες προϋποθέσεις.

Τα χρήματα αυτά μπορεί να αποδειχθούν ευλογία για την Ελλάδα, αλλά και μια τεράστια χαμένη ευκαιρία και κατάρα εάν συνεχιστούν οι πρακτικές του παρελθόντος που οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Χρειάζεται ένας σοβαρός σχεδιασμός για να αξιοποιηθούν σωστά και μακριά από διαφθορά και πελατειακά δίκτυα, τύπου «λίστα Πέτσα» και «voucher». Τα λεφτά αυτά δεν είναι προίκα ούτε του Μητσοτάκη ούτε της ΝΔ, και το σχέδιο που θα πρέπει να υποβάλλουμε ως χώρα αφορά τις επόμενες γενιές. Τα κοινοτικά κονδύλια δεν είναι προίκα κανενός κόμματος. Απαιτείται αναπτυξιακό σχέδιο για την αξιοποίησή τους και συνεννόηση της κυβέρνησης με τη Βουλή και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, την αυτοδιοίκηση και τους κοινωνικούς φορείς -επιμελητήρια, εργοδότες και εργαζόμενους.

Σύμφωνα με την απόφαση του Συνόδου Κορυφής και με την επιμονή της Ολλανδίας, θεσπίστηκε ενισχυμένο δικαίωμα ελέγχου από τα κράτη-μέλη για να διασφαλιστεί ότι δικαιούχο κράτος της χρηματοδότησης σέβεται τις δεσμεύσεις του για μεταρρυθμίσεις: Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εγκρίνουν με ειδική πλειοψηφία την ανάλυση της Επιτροπής για κάθε εθνικό σχέδιο ανάκαμψης.
Στη συνέχεια στο πλαίσιο της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής θα πρέπει να συμφωνηθεί, «με συναίνεση», κατά πόσον έχουν επιτευχθεί τα ορόσημα που ορίζονται σε κάθε εθνικό σχέδιο.

Επιπλέον, «εάν κατ ‘εξαίρεση, ένα ή περισσότερα κράτη μέλη» θεωρήσουν ότι ένα κράτος αποκλίνει σοβαρά από τα ορόσημα της πρότασης του,μπορούν να ζητήσουν από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να θέσει το ζήτημα στην επόμενη Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής, κατά τη διάρκεια της οποίας οι συζητήσεις των 27 ηγετών σχετικά με το θέμα πρέπει να είναι «εξαντλητικές».

Η απαίτηση για στόχο 30% σε κλιματικές δαπάνες στον προϋπολογισμό και το σχέδιο ανάκαμψης έχει ενσωματωθεί με τρόπο ώστε τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης να περιλαμβάνουν μέτρα συμβατά με τους στόχους οικολογικής μετάβασης και να δεσμεύονται να μην χρηματοδοτούν δαπάνες που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο κλίμα.

Όσον αφορά τις «διορθώσεις» – rebates του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, η συμφωνία όχι μόνο δεν οδηγησε στην κατάργησή τους, αλλά αντίθετα, στη σημαντική αύξησή τους για την περίοδο 2021-2027 και για τις τέσσερις φειδωλές χώρες: Δανία (377 εκ.€), Αυστρία (565 εκ.€), Σουηδία (1,069 δισ.€) και Ολλανδία (1,921δισ.€ ). Μια άλλη νίκη για Ολλανδία, Γερμανία και Βέλγιο ήταν η παρακράτηση του 25% των δασμών που επιβάλλουν στους λιμένες τους για λογαριασμό της ΕΕ. 

Στη σκληρή διαπραγμάτευση των επόμενων μηνών με το Συμβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο θα προσπαθήσει να περιορίσει τις αρνητικές πτυχές των αποφάσεων των ηγετών της ΕΕ. Η Ευρώπη απαιτεί γενναία και έγκαιρη χρηματοδότηση προκειμένου να επουλωθούν οι πληγές από την κρίση στον κόσμο της εργασίας, να ενισχυθεί η απασχόληση και να επιτευχθεί σημαντικός ρυθμός ανάπτυξης. Οι καθυστερήσεις στη χρηματοδότηση διευρύνουν τις αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών κατ’ αναλογία του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου. 

Χρειαζόμαστε μια πιο ισχυρή, πιο ενωμένη, πιο αλληλέγγυα Ευρώπη με εντονότερα δημοκρατικά, κοινωνικά και οικολογικά χαρακτηριστικά, προκειμένου να μπορέσουμε να ανακάμψουμε από την ύφεση, το μέγεθος της οποίας για το 2020 προβλέπεται από τους πάντες ότι θα είναι μεγαλύτερο από την ύφεση του 2008 και η ανάκαμψη δεν θα έχει το σχήμα V όπως βιαστικά προέβλεπαν κάποιοι αισιόδοξοι.

*Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία