Λινού, Σύψας, Μαγιορκίνης, Κούβελας απαντούν στο libre: Τελειώσαμε με τον Covid 19;

Μετά από τα κοινώς ομολογούμενα καλά αποτελέσματα στη διαχείριση της πανδημίας, η χώρα ανοίγει σταδιακά και σύντομα θα αρχίσουμε να υποδεχόμαστε τους πρώτους τουρίστες από το εξωτερικό. Τα σχολεία είναι ανοιχτά, η λειτουργία των καταστημάτων αποκαθίσταται, στα ξενοδοχεία 12μηνης λειτουργίας έχει επιτραπεί να ανοίξουν, τα τουριστικά καταλύματα θα ανοίξουν σε λίγες μέρες και ο κόσμος κινείται με προσοχή κατά κύριο λόγο αλλά και σαν να μην συνέβη τίποτα σε άλλες περιπτώσεις.

Επιμέλεια – συνεντεύξεις Έλενα Καραμαγκάλη

Μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για το τέλος της πανδημίας;

Το libre.gr στράφηκε στους ειδικούς θέτοντας ως κεντρικό ερώτημα αν τελειώσαμε με τον Covid 19. Αθηνά Λινού, Νίκος Σύψας, Γκίκας Μαγιορκίνης και Δημήτρης Κούβελας απαντούν σε αυτό καθώς και σχετικά με το αν υπάρχει κίνδυνος από τους τουρίστες που έρχονται από το εξωτερικό, για το ενδεχόμενο μιας εξάπλωσης στα νησιά και στο αν και πόσο πιθανό είναι ένα δεύτερο κύμα το φθινόπωρο.

Ερώτηση: Θα λέγατε ότι έχουμε “τελειώσει” με τον Covid 19;

Λινού (καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος του Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντολογικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis): Δυστυχώς δεν έχουμε τελειώσει με τον κορονοϊό και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ότι δεν θα έχουμε τελειώσει πριν από την επόμενη άνοιξη. Ο λόγος για αυτή την σχετικά απαισιόδοξη άποψη μου είναι το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή η μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων και των περισσότερων ευρωπαίων δεν έχει αποκτήσει ανοσία.

Η μόνη ελπίδα που έχουμε είναι να υπάρξει εμβόλιο σύντομα. Με τις καλύτερες προϋποθέσεις το εμβόλιο δεν θα είναι διαθέσιμο στο κοινό πριν από το πρώτο τρίμηνο του 2021.Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να βρισκόμαστε σε συνεχή επαγρύπνηση τόσο ως άτομα, όσο και ως πολιτεία.

Σύψας (Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Αθηνών του ΕΚΠΑ): Δεν θα έλεγα πως έχουμε τελειώσει με τον Covid 19. Ενόψει της έλευσης των τουριστών, θα πρέπει να κινηθούμε σε μια ισορροπία ανάμεσα στην επιδημία προσπαθώντας παράλληλα να κρατήσουμε την οικονομία μας σε καλή κατάσταση, παραμένοντας σχετικά ασφαλείς.

Μαγιορκίνης (επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών): Θεωρώ ότι είναι πολύ νωρίς για να θεωρήσουμε ότι έχουμε τελειώσει με τη νόσο Covid-19 καθότι δεν υπάρχει επαρκής ανοσία στον πληθυσμό τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

Τα ποσοστά ανοσίας που θα οδηγήσουν σε εκρίζωση της επιδημίας υπολογίζονται στο 60%, ενώ τα ποσοστά που έχουν επιτευχθεί δεν υπερβαίνουν το 10% σε καμία χώρα αυτή τη στιγμή.

Κούβελας (διευθυντής του Εργαστηρίου Κλινικής Φαρμακολογίας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ): Ποτέ δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι τελείωσε μια λοίμωξη από ιό.  Πιστεύω ότι μέχρι τώρα δεν αντιμετωπίσαμε καν επιδημία στη χώρα μας. 

Το τι ακριβώς έγινε δεν μπορώ να το πω, αλλά υπήρξε μια συγκυρία που δεν ξέρω τι ακριβώς επίπτωση είχε.  Η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρξαν πολλοί νοσούντες από COVID-19 και φυσικά υπήρξαν ελάχιστοι θάνατοι. 

Τα μέτρα που είχαν ληφθεί όμως ήταν ίσως υπερβολικά για την έκταση διασποράς της νόσου, κυρίως δεν φροντίσαμε να τα εκμεταλλευτούμε για να στηρίξουμε σοβαρά το σύστημα Υγείας. 

Αν η τύχη αυτή συνεχίσει, τότε μπορούμε να πούμε ότι τη “γλιτώσαμε”, αλλά αν βέβαια προκύψουν κρούσματα, τότε η καταστροφή που προκλήθηκε από το lockdown, χωρίς όμως κάποια σημαντική πρόοδο σε πραγματικά μέτρα για επόμενο επιδημικό κύμα, θα φέρει τεράστιες απώλειες και ολοκληρωτική καταστροφή.

Ερώτηση: Υπάρχει κίνδυνος με τους ξένους τουρίστες το καλοκαίρι;

Λινού: Κίνδυνος υπάρχει με κάθε επαφή που έχουμε με οποιονδήποτε άνθρωπο που δεν γνωρίζουμε ότι έχει ήδη αποκτήσει ανοσία. Δυνητικά τόσο οι συμπατριώτες μας Έλληνες, όσο και οι επισκέπτες στην χώρα μας μπορεί να είναι φορείς. Θεωρώ μάλιστα ότι οι επισκέπτες έχουν μικρότερη πιθανότητα από το γενικό πληθυσμό της χώρας τους να νοσούν, δεδομένου ότι αν κάποιος έχει συμπτώματα της νόσου πιθανόν θα επιλέξει να μην ταξιδέψει.

Επομένως, θα κινδυνεύουμε μόνο από ασυμπτωματικούς επισκέπτες και συμπτωματικούς και ασυμπτωματικούς Έλληνες.

Είναι όμως εντελώς απαραίτητο να αυξάνουμε την επαγρύπνηση μας για να βεβαιωνόμαστε ότι δεν θα έχουμε μια τοπική επιδημική έκρηξη σε χώρους με αυξημένο τουρισμό.

Σύψας: Ασφαλής τουρισμός αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. Υπάρχει ένα λελογισμένο ρίσκο το οποίο το αναλαμβάνουμε σε κάθε περίπτωση. Αυτό που θα κάνουμε είναι να εφαρμόσουμε ένα πακέτο μέτρων που περιλαμβάνει δειγματοληπτικό testing σε όσους μπαίνουν στη χώρα μας και ένα σχέδιο δράσης για τα κρούσματα που ενδεχομένως θα παρουσιάζονται σε τουριστικούς προορισμούς.

Μαγιορκίνης: Δεν θα επικεντρωνόμουν συγκεκριμένα και αποκλειστικά στους τουρίστες για τον κίνδυνο εισαγωγής κρουσμάτων. Όλοι μετακινούμενοι και εισερχόμενοι πληθυσμοί ανάλογα με τη χώρα από την οποία προέρχονται είναι δυνατόν να αποτελέσουν πηγή εισερχόμενων κρουσμάτων.

Κούβελας: Εδώ ερχόμαστε στο πραγματικό θέμα.  Αν λοιπόν, όπως είπα παραπάνω γίνει μαζική είσοδος ασθενών, διότι γνωρίζουμε ότι και σε όλους να γίνεται έλεγχος, θα υπάρξουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα, τότε θα γεμίσουμε κρούσματα, που φυσικά θα διασπαρούν στις τουριστικότερες περιοχές της χώρας και φυσικά πολλά θα επανεξαχθούν στις χώρες προέλευσης.

Αν λοιπόν εμφανιστούν σε ένα νησί μαζί 10 τουρίστες – φορείς, και αυτοί μεταδώσουν σε 2-3 άλλους ανθρώπους ο καθένας και αυτό ακολουθήσει, τότε θα έχουμε ένα κύμα 500 με 1000 κρουσμάτων ξαφνικά στο νησί, χωρίς ανοσία αγέλης (λόγω των αυστηρών μέτρων), χωρίς φάρμακο,  χωρίς εμβόλιο ή άλλη θεραπεία (που φυσικά, όλοι οι ειδικοί γνώριζαν ότι δεν θα υπάρξει), χωρίς νοσοκομείο, χωρίς γιατρούς, χωρίς νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικά χωρίς τη δυνατότητα μεταφοράς των βαρέως πασχόντων. 

Γι’αυτό το λόγο, σε όλες τις προηγούμενες συνεντεύξεις μου, έθιξα το θέμα της ταχύτατης θεσμοθέτησης και ενίσχυσης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας για όλη τη χώρα.  Δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα αν υπάρξει επιδημία και δυστυχώς ίσως δεν μας δοθεί και άλλη ευκαιρία.

Ερώτηση: Φοβόμαστε εξάπλωση του ιού στα νησιά;

Λινού: Τα περισσότερα νησιά μας αυτή τη στιγμή δεν έχουν κρούσματα της νόσου. Είναι αυτονόητο ότι με την έναρξη του τουρισμού υπάρχει πιθανότητα κρούσματος που θα προέλθει είτε από κάποιον Έλληνα επισκέπτη είτε και από κάποιον ξένο επισκέπτη. Επομένως, είναι πιθανό να έχουμε εξάπλωση της επιδημίας στα νησιά.

Η σοβαρότητα όμως της εξάπλωσης θα εξαρτάται πάντα από τα μέτρα επαγρύπνησης και τις δυνατότητες ιχνηλάτησης  του πιθανού κρούσματος το οποίο θα παρουσιαστεί.

Σύψας: Υπάρχει ένα πολύ καλό επιχειρησιακό σχέδιο στα νησιά και αυτό περιλαμβάνει σύνδεση όλων των μονάδων φιλοξενίας με γιατρό και ενδεχομένως με μεγαλύτερες μονάδες υγείας, με εύκολο testing σε σύνδεση με τον ΕΟΔΥ και στη συνέχεια με απομόνωση του τουρίστα, ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και αεροδιακομιδές εφόσον χρειαστεί. Υπάρχει επιχειρησιακό σχέδιο αυτή τη στιγμή για τα νησιά, έτσι ώστε να αποτρέψουμε τη διασπορά.

Μαγιορκίνης: Η πιθανότητα δημιουργίας μικροεπιδημιών στα νησιά είναι ένα πιθανό σενάριο το οποίο λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν στον επιχειρησιακό σχεδιασμό.

Αν και εφόσον συμβεί θεωρώ ότι θα υπάρχουν έτοιμα όλα τα εργαλεία αντιμετώπισης και περιορισμού των επιδημικών περιστατικών.

Κούβελας: Δεν θα έλεγα ότι φοβάμαι ιδιαίτερα, διότι ελπίζω ο συγκεκριμένος κορονοϊός να διατηρεί τα χαρακτηριστικά της οικογένειας του και να εξασθενεί με το χρόνο, αλλά και το θέρος.  Αν όμως αυτό συμβεί πραγματικά δεν θέλω ούτε να το φανταστώ.

Στα νησιά υπάρχει συνωστισμός, στενή επαφή, πολύ οινόπνευμα, αλλά προς πόση και όχι προς απολύμανση και γενικώς επικρατούν συνθήκες αυξημένης μετάδοσης λοιμωδών νόσων.

Από την άλλη δεν έχουν νοσοκομεία και όπου υπάρχουν είναι υποστελεχωμένα, δεν έχουν εντατικές μονάδες και γενικώς δεν είναι το σύστημα Υγείας να σηκώσει το φορτίο αυξημένης νοσηρότητας.

Ερώτηση: Θα υπάρξει δεύτερο κύμα το φθινόπωρο και πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί;

Λινού: Είναι σχεδόν βέβαιο (με όσα ξέρουμε σήμερα), ότι θα υπάρξει δεύτερο κύμα. Ο χρόνος της εμφάνισης του δεύτερου κύματος, η ένταση του, η σοβαρότητα του και η επιτυχία μας στην αντιμετώπιση του, θα εξαρτηθεί τόσο από γνωστούς όσο και από αγνώστους παράγοντες.

Στους αγνώστους παράγοντες περιλαμβάνεται η πιθανότητα να έχει μεταλλαχθεί ο ιός είτε προς το ηπιότερο, είτε προς το επιθετικότερο.

Στους γνωστούς παράγοντες περιλαμβάνεται η κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Υγιειονομικό σύστημα της χώρας, η δυνατότητα μας να ιχνηλατούμε και να αντιμετωπίζουμε άμεσα τα πιθανά κρούσματα και η ικανότητα μας να επηρεάζουμε τον πληθυσμό ως προς την υιοθέτηση  συμπεριφορών πρόληψης.

Ιδιαίτερη προσοχή όμως πρέπει συνεχώς να δίνεται σε ομάδες οι οποίες έχουν δυσκολία στην εφαρμογή μέτρων πρόληψης

• α) λόγω των συνθηκών κάτω από τις οποίες διαβιούν
• β) λόγω  της δυσκολίας να κατανοούν επαρκώς την πληροφορία για τους τρόπους πρόληψης και
• γ) επειδή δεν έχουν εύκολη και οικονομικά εφικτή πρόσβαση  σε ατομικά μέτρα προστασίας. 

Στους πληθυσμούς αυτούς περιλαμβάνονται οι ηλικιωμένοι και ασθενείς που διαβιούν σε ειδικές δομές (γηροκομεία κλπ), οι Ρομά, η θρησκευτική μειονότητα στη Θράκη, οι πρόσφυγες και οι άστεγοι.

Είναι πιθανό η έκρηξη της ανεργίας, που μπορεί να προκύψει το φθινόπωρο, να θέσει σε παρόμοιο κίνδυνο και άλλα τμήματα του ελληνικού πληθυσμού που θα πληγούν οικονομικά.

Σύψας: Υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με την επιδημιολογία του ιού αλλά αν κρίνω από τους παλαιότερους κορονοϊούς, θα έχουμε δεύτερο κύμα το οποίο θα έρθει αργά το φθινόπωρο, ενδεχομένως τον Νοέμβριο.

Το δεύτερο κύμα ίσως να είναι πιο ήπιο, με την έννοια ότι υπάρχει ένα αίσθημα εκπαίδευσης έτσι ώστε να αποφεύγεται η διασπορά, υπάρχουν κάποια φάρμακα, άρα πιστεύω ότι δεν θα είναι τόσο έντονο, θα είναι διαχειρίσιμο ώστε να μην χρειαστεί να προβούμε σε τόσο δραστικά μέτρα όπως το lockdown.

Ίσως να έχουμε περιορισμένες καραντίνες και όχι καθολικό κλείσιμο της χώρας.

Μαγιορκίνης: Δεν έχουμε στοιχεία που να λένε την ακριβή στιγμή έλευσης ενός δεύτερου κύματος, συνεπώς θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να το αντιμετωπίσουμε ανά πάσα στιγμή.

Η έλευση του δεύτερου κύματος θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ταχύτατη, αυστηρότατη εφαρμογή και επιτήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων, δραστική μείωση πυκνότητας ατόμων σε όλες τις δραστηριότητες, αυστηρή χρήση μη ιατρικής μάσκας σε χώρους συγχρωτισμού και αύξηση των επιπέδων εργασίας από απόσταση σε πρώτη φάση. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εφαρμοστούν πρωτόκολλα ιχνηλατήσεων με testing σε επικίνδυνες επαφές κρουσμάτων με πολλαπλά δειγματοληπτικά κύματα τεστ στους κοινωνικούς κύκλους των κρουσμάτων ώστε να περιχαρακώνονται οι εξάρσεις. Τέλος, θα χρειαστεί να εφαρμοστούν καραντίνες εάν οι συρροές των κρουσμάτων έχουν τοπικό χαρακτήρα.

Κούβελας: Αν δεν υπάρξει έκρηξη το καλοκαίρι και έχει περιοριστεί η επιδημία στον υπόλοιπο κόσμο, δεν έχουμε λόγο να φοβόμαστε δεύτερο κύμα. Προσωπικώς περισσότερο φοβάμαι για άλλη επιδημία, από άλλο ιό ή μικρόβιο, με χειρότερα χαρακτηριστικά από τους κορονοϊούς και θεωρώ ότι τα προφανή μέτρα για την υγεία πρέπει να αρχίσουμε επιτέλους να τα σκεφτόμαστε.

Η χώρα πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται σοβαρά τι σημαίνει εκσυγχρονισμός σε επίπεδο ιατρικής επιστήμης.  Εδώ και χρόνια δεν προχωράει η ολοκλήρωση των Ιατρικών Ειδικοτήτων που ήδη έχουν ιδρυθεί, δεν προχωράμε στην αναγνώριση και εκπαίδευση ειδικών, όπως αυτή της Γηριατρικής (ο πλέον ευπαθής πληθυσμός στη λοίμωξη) και της Κλινικής Φαρμακολογίας (κλινική εφαρμογή, έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων, εμβολίων κλπ), και που υπάρχουν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Εξίσου δε σημαντικό είναι η ολοκλήρωση της  Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, η ενίσχυση του ΕΣΥ σε προσωπικό και εξοπλισμό (κυρίως προσωπικό), εκπαίδευση και ενίσχυση των εργαστηρίων, των επειγόντων και των μονάδων και φυσικά η δημιουργία προγραμμάτων αγωγής υγείας και  κοινωνικής παρέμβασης μέσω δικτύων επισκεπτών υγείας, κοινωνικών λειτουργών, και προγραμμάτων βοήθειας στο σπίτι, με αναγκαστική συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης.