Σκέψεις για την μ.Κ.* εποχή: Το «pause», οι αστάθμητοι παράγοντες, η ευκαιρία

Πως θα είναι ο κόσμος την επόμενη ημέρα της άρσης των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία; Σε τι κατάσταση θα βρεθεί το «παγκόσμιο χωριό», η Ευρώπη, η χώρα μας, το σπιτικό μας, ο κάθε ένας από εμάς προσωπικά; Σε όποιον έχει μία έστω κατά προσέγγιση απάντηση σε όλα τα παραπάνω αξίζουν πραγματικά ένα εκατομμύριο ευρώ σε μετρητά μέσα σε μεταλλική βαλιτσούλα, όπως στις ταινίες.

Του Αντρέα Παναγόπουλου

Σε όλους τους υπόλοιπους που φτιάχνουν σενάρια, κάνουν υποθέσεις εργασίας και αναλύσεις σε «εξελόχαρτα» δεν θα έπρεπε να χαραμίσουμε ούτε σέντσι εάν όλα αυτά δεν συνοδεύονται από μία ενδελεχή ανάλυση του πως ήταν ο κόσμος μία μέρα πριν ο κοροναϊός κλείσει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας στο σπίτι του και πατήσει το «pause» στις παγκόσμιες οικονομικές, γεωπολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις.

Κι επίσης αν δεν συνοδεύονται σε πλήρη καταγραφή των ελλείψεων, των αδυναμιών και των λαθών που μας έφεραν μπροστά σε αυτή την πρωτοφανή υγειονομική (και όχι μόνο) κρίση.

Κανένα από τα μεγάλα προβλήματα όπως είναι οι κοινωνικές ανισότητες, η φτώχεια, ύφεση, το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος, καμία από τις τοπικές, proxy συγκρούσεις, στη Συρία, στη Λιβύη, στο Ιράκ, στη Νιγηρία αλλά και οι κοινωνικές αναταραχές σε Ευρώπη, Νότια Λατινική Αμερική, Αφρική, Ινδίες και νοτιοδυτική Ασία δεν επιλύθηκαν όταν σκεπάστηκαν από το πέπλο της πανδημίας. Ισα-ίσα μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι όχι απλώς θα οξυνθούν, την επόμενη ημέρα αλλά ότι θα πάρουν νέες απρόβλεπτες (κι αυτές) διαστάσεις και θα επεκταθούν και σε άλλα σημεία της υφηλίου.

Παλιοί και νέοι παίκτες θα επιδιώξουν να καταλάβουν νέες, προνομιούχες θέσεις στη διεθνή σκακιέρα αλλά και να ανατρέψουν το συσχετισμό δυνάμεων του χθες.

Εδώ θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπ’όψιν κάτι που ίσως τώρα παραβλέπουμε και είναι ότι η πανδημία ήταν το μικρότερο κακό στις διακεκαυμένες περιοχές του πλανήτη σε απόλυτους αριθμούς θυμάτων. Οταν μία χώρα μετράει 400.000 νεκρούς εξ’ αιτίας του πολέμου, μερικές χιλιάδες νεκροί από τον ιό είναι σταγόνα στον ωκεανό του αίματος που ρέει… Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τη Συρία αλλά και για δεκάδες άλλες περιοχές που μαστίζονται από εμφύλιες ή διασυνοριακές συγκρούσεις, πείνα και τοπικές επιδημίες. 

Αντίθετα, τα πλήγματα
που έχουν δεχτεί οι «ειρηνικές» δυτικές χώρες είναι συντριπτικά με την
ανθρωπιστική καταστροφή να απειλεί τα θεμέλιά τους. Θεμέλια που είχαν ήδη
υπονομευθεί από την πολυετή οικονομική κρίση. Είναι, έτσι, αναμενόμενο οι
μεγάλες αλλαγές της επόμενης ημέρας και η επιδείνωση της θέσης τους ή η ριζική
αλλαγή πορείας τους να αφορά περισσότερο αυτές τις χώρες, της Ευρώπης και της
Βόρειας Αμερικής αλλά και συνολικά τις χώρες του G20 που  εξαναγκάστηκαν
να παραδεχτούν τις βαθιές συστημικές αδυναμίες των συστημάτων υγείας.

Μόνο που κι αυτή, η
αναγκαστική παραδοχή είναι στενόκαρδη και λειψή καθώς  πολύ σύντομα θα
ανακαλύψουν είτε το παραδέχονται είτε όχι ότι οι συστημικές αδυναμίες του
Παλιού Κόσμου δεν περιορίζονται μόνο στα συστήματα υγείας αλλά διατρέχουν
οριζόντια και κάθετα όλους τους τομείς της οικονομίας και των θεσμών του
κράτους αφήνοντας ξεκρέμαστους και χωρίς δίκτυ προστασίας τους πολίτες τους και
ιδιαίτερα τους πλέον ευάλωτους, τους ηλικιωμένους, τους άνεργους, το πρεκαριάτο
της ελαστικής απασχόλησης, τις μειονότητες αλλά και το σύνολο σχεδόν της
μεσαίας τάξης που τώρα θα αντιμετωπίσει ξανά το τσουνάμι της ανεργίας και της
μείωσης των εισοδημάτων της όντας ήδη καταχρεωμένη σε τράπεζες και δημόσιο.

Πέρα όμως από τις συνέπειες που θα υπάρξουν στην οικονομία, στις εργασιακές σχέσεις και στο βιωτικό επίπεδο των δυτικών πολιτών ένας πολύ σημαντικός, αστάθμητος παράγοντας των όποιων εξελίξεων είναι η επίδραση του πολυήμερου (ίσως και πολύμηνου αλλά και επαναλαμβανόμενου, αν υπάρξουν νέα κύματα της πανδημίας) lockdown στο ψυχισμό, στη νοοτροπία, στις καταναλωτικές και άλλες συνήθειες αλλά και στις ιδέες και στις πολιτικές εκτιμήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαναγκάστηκαν να ζήσουν σε πρωτόγνωρες συνθήκες.

Μία τέτοιας έκτασης αλλαγή του τρόπου ζωής δεν μπορεί να ξεχαστεί την επόμενη ημέρα όταν ακόμη και λιγότερο επείγουσες και ειδικές καταστάσεις ξέρουμε ότι εγγράφονται ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη. Με όλα τα αρνητικά αλλά και τα θετικά του, διότι υπάρχουν και αυτά…

Πως οι δυτικοί πολίτες θα ζητήσουν πίσω στο ακέραιο όλες τις ελευθερίες που στερήθηκαν αλλά και την ανάκληση κάθε μέτρου επιτήρησης, ελέγχου και παρακολούθησης της προσωπικής τους ζωής κόβοντας την όρεξη σε όσα καθεστώτα βρήκαν την ευκαιρία να ασκήσουν αυταρχική εξουσία με αφορμή τον κοροναϊό;

Με ποιο τρόπο  οι δυτικοί πολίτες θα ζητήσουν πίσω στο
ακέραιο όλες τις ελευθερίες που στερήθηκαν αλλά και την ανάκληση κάθε μέτρου
επιτήρησης, ελέγχου και παρακολούθησης της προσωπικής τους ζωής κόβοντας την
όρεξη σε όσα καθεστώτα βρήκαν την ευκαιρία να ασκήσουν αυταρχική εξουσία με
αφορμή τον κοροναϊό.

Άραγε θα κάνουν βήματα
πίσω ή αντίθετα θα επιβάλουν την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και του
παραμελημένου ή και εντελώς καταργημένου κοινωνικού κράτους στα χρόνια της
οικονομικής κρίσης και πριν από αυτά;

Κατά πόσο θα καταλάβουν
ότι αυτές τις δύσκολες εβδομάδες της απομόνωσης, του περιορισμού των κινήσεων,
της κοινωνικής απόστασης κρατηθήκαμε όρθιοι χάρη στους γιατρούς, τους
νοσηλευτές και νοσοκόμους, το πρεκαριάτο των ανθρώπων που δουλεύουν στα
σούπερ-μάρκετ και τις ταχυμεταφορές, στους οδηγούς των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς,
στης «γης τους κολασμένους» αλλά και ότι πηγή όλων των δεινών μας δεν είναι οι
πρόσφυγες και οι μετανάστες;

Πως οι δυτικοί πολίτες θα ζητήσουν πίσω στο ακέραιο όλες τις ελευθερίες που στερήθηκαν αλλά και την ανάκληση κάθε μέτρου επιτήρησης, ελέγχου και παρακολούθησης της προσωπικής τους ζωής κόβοντας την όρεξη σε όσα καθεστώτα βρήκαν την ευκαιρία να ασκήσουν αυταρχική εξουσία με αφορμή τον κοροναϊό;

Πως δεν θα κάνουν βήμα
πίσω αλλά αντίθετα θα επιβάλουν την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και του
παραμελημένου ή και εντελώς καταργημένου κοινωνικού κράτους στα χρόνια της
οικονομικής κρίσης και πριν από αυτά;

Πόσο θα καταλάβουν ότι
αυτές τις δύσκολες εβδομάδες της απομόνωσης, του περιορισμού των κινήσεων, της
κοινωνικής απόστασης κρατηθήκαμε όρθιοι χάρη στους γιατρούς, τους νοσηλευτές
και νοσοκόμους, το πρεκαριάτο των ανθρώπων που δουλεύουν στα σούπερ-μάρκετ και
τις ταχυμεταφορές, στους οδηγούς των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, στης «γης τους
κολασμένους» αλλά και ότι πηγή όλων των δεινών μας δεν είναι οι πρόσφυγες και
οι μετανάστες;

Κατά πόσο θα συνειδητοποιήσουν το ότι σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου δεν υπήρξε “Ολοκαύτωμα” των ηλικιωμένων αυτό συνέβη διότι δεν τους αποθέτουμε μαζικά σε ιδρύματα και γηροκομεία όταν πάψουν να είναι παραγωγικοί όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Δύσης;

Αλλά και κατά πόσο θα
συνειδητοποιήσουν -και πως θα εκμεταλλευτούν αυτή τη γνώση- ότι το περιβάλλον
και το κλίμα ωφελήθηκαν από το μαζικό lockdown οπως αποδεικνύουν τα στοιχεία
μετρήσεων αλλά και οι εικόνες των δορυφόρων που δείχνουν τον πλανήτη να παίρνει
βαθιές ανάσες μέσα σε ελάχιστο σχετικά διάστημα μείωσης της ανθρώπινης
δραστηριότητας;

Ισως τέλος να
αναρωτηθούν για τις δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών στους τομείς της
εργασίας, την εκπαίδευσης, των δημόσιων υπηρεσιών, του εμπορίου αλλά και των
διαπροσωπικών σχέσεων που ενώ είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο, μέχρι χθες έμεναν
ουσιαστικά ανεκμετάλλευτες από την κοινωνία ως αναγκαία πρόσθετα των smart
τηλεφώνων, των γκάτζετ και επιχειρήσεων όπως η Google και το Facebook…

Από όλα τα παραπάνω, αν
ισχύσουν, εξαρτάται το αν η επόμενη μέρα θα είναι μία καλύτερη ημέρα ή μία
επιστροφή στην π.Κ. (προ Κοροναϊού) εποχή ή ακόμη χειρότερα, σε μία αυταρχική,
ακραία νεοφιλελεύθερη περίοδο.

Από όλα τα παραπάνω και
από κάτι ακόμη: το επαναπροσδιορισμό του τι σημαίνει ανάπτυξη και
παγκοσμιοποίηση. Μακριά από τον δίχως όριο και χωρίς εκτίμηση του κόστους για
την ανθρώπινη ζωή και υγεία, ανάπτυξη που πάνω του πατάει τόσο ο καπιταλισμός
όσο και ο κλασικός μαρξισμός. Οδηγώντας μας στον ανορθολογισμό και τον θάνατο…

Ας ήμαστε μετρημένα
αισιόδοξοι…

(*μ.Κ. : μετά τον
Κοροναϊό)