Κ. Φίλης στο libre: “Στα όρια της ιλαρότητας τα σενάρια για μετανάστες με κοροναϊό στα νησιά”

Η κρίση του covid-19 λειτουργεί ως επιταχυντής κάποιων εξελίξεων στις διεθνείς σχέσεις, οι οποίες (εξελίξεις) προϋπήρχαν του ξεσπάσματος της πανδημίας, με τη γενική τάση να είναι διαμόρφωσης συνθηκών δημιουργίας ενός πολυπολικού κόσμου: αυτό σημειώνει, στη συνέντευξή του στο libre.gr., ο Κωνσταντίνος Φίλης, διεθνολόγος και εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Πάντειου Πανεπιστημίου.

Η διαχείριση της κρίσης από πλευράς Ε.Ε. είναι προβληματική, από την άλλη ο συνομιλητής μας μας καλεί να αναρωτηθούμε, «αν ήμασταν εκτός Ε.Ε., πώς θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε αυτήν την κρίση». Ζητά όμως πολλά περισσότερα από την Ε.Ε. γιατί «αν μείνουμε στα μέτρα που ξέρουμε, τότε πολλά αρνητικά σενάρια είναι στο τραπέζι» από την Ευρώπη των περιφερειών (το πιο ήπιο) ως την αποσάθρωση της Ευρώπης, ακόμη και με την αποχώρηση κρατών του μεγέθους της Ιταλίας (το χειρότερο σενάριο).

Με άλλα λόγια, «να μην είναι η Βρετανία αυτή η οποία έκλεισε την πόρτα, αλλά να αποδειχθεί ότι η Βρετανία ήταν αυτή που άνοιξε την κερκόπορτα της εξόδου», σημειώνει με έμφαση ο Κων. Φίλης.

Σε αυτή τη συγκυρία, η Ελλάδα, προσθέτει, κέρδισε διπλωματικό κεφάλαιο, έγινε παράδειγμα προς μίμηση, παρόλ’ αυτά «δεν θα είναι καθόλου εύκολη η επόμενη μέρα για τη χώρα μας, ακόμη και σε ένα μεσαίου τύπου σενάριο».

Συνέντευξη στον Νίκο Παπαδημητρίου

«Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε πού οδεύουν οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις γιατί δεν ξέρουμε πώς θα αφήσει την Ελλάδα αλλά και την Τουρκία η κρίση του covid-19», τονίζει μιλώντας στο libre.gr., ενώ για το μέλλον των εξορύξεων γενικά, ο Κων. Φίλης αναμένει καθυστερήσεις, ίσως και ακυρώσεις σχεδίων, όμως για εκείνες ειδικότερα που σχετίζονται με τα συμφέροντα Ελλάδας και Κύπρου, εκτιμά ότι στο αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα δεν θα δούμε ερευνητικές γεωτρήσεις από πλευράς της Τουρκίας.

Δηκτικός για το σενάριο έλευσης νοσούντων με κοροναϊό, προσφύγων και μεταναστών, στα ελληνικά νησιά, ο Κων. Φίλης κάνει λόγο, μιλώντας στο libre.gr., για «ατυχή επιλογή όσων θέλησαν να δημιουργήσουν κλίμα, να δημιουργήσουν έναν ‘Έβρο νο2’ ουσιαστικά, με διαρροές οι οποίες κινούνταν στα όρια της ιλαρότητας». Με αποτέλεσμα να  δημιουργείται ο κίνδυνος, όπως αναφέρει, να μετριάσουμε το διπλωματικό κεφάλαιο που έχουμε κερδίσει στον Εβρο, υποβαθμίζοντας συγχρόνως τον πραγματικό κίνδυνο που δεν είναι άλλος από την εργαλειοποίηση του προσφυγο-μεταναστευτικού προβλήματος.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Κωνσταντίνου Φίλη στο libre.gr.:

–Ποια η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, έτσι όπως διαμορφώνεται εξαιτίας του covid-19, κύριε Φίλη;

Οποιοσδήποτε τολμά να κάνει εκτίμηση για την επόμενη ημέρα, ή είναι τσαρλατάνος ή έχει τη δυνατότητα να διαβάζει τη… σφαίρα. Όποια εκτίμηση είναι εξαιρετικά επισφαλής, παρόλα αυτά μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιες τάσεις.

Φαίνεται ότι η κρίση του covid-19 λειτουργεί ως επιταχυντής κάποιων εξελίξεων, οι οποίες προϋπήρχαν του ξεσπάσματος της πανδημίας.

Οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε φάση αποστασιοποίησης από το ρόλο που είχαν τα περασμένα χρόνια σε σχέση με τη διεθνή τάξη πραγμάτων, κάτι που είχε ξεκινήσει από την εποχή Ομπάμα και κορυφώνεται στα χρόνια του Τραμπ. Η Κίνα είναι μια ανερχόμενη δύναμη και παρά το γεγονός ότι φέρει τεράστιο μερίδιο ευθύνης για το γεγονός ότι απέκρυψε κρίσιμα στοιχεία για την εξάπλωση του ιού ένα μεγάλο και κρίσιμο χρονικό διάστημα, τον τελευταίο μήνα προσπαθεί μέσα από διπλωματία δημόσιων σχέσεων και μέσα από γενναιόδωρη παροχή τεχνογνωσίας και υγειονομικού υλικού, (προσπαθεί) να επανακάμψει στη διεθνή αρένα.

Να δείξει ότι αυτή βρίσκεται στην πρωτοπορία σε σχέση με την αντιμετώπιση του covid-19. Προφανώς αξιοποιεί και την απουσία των Αμερικανών, υπό την έννοια ότι ο Πρόεδρος Τραμπ απέδειξε για άλλη μια φορά ότι δεν έχει ιδιαίτερη όρεξη, πολλώ μάλλον πρεμούρα, να δείξει ότι οι ΗΠΑ είναι παγκόσμια υπερδύναμη. Το κενό αυτό προσπαθούν να το καλύψουν άλλες δυνάμεις, χωρίς να σημαίνει ότι μόλις τελειώσει η κρίση με τον covid-19 θα έχουμε την Κίνα ως αντίπαλο δέος των ΗΠΑ, αλλά διαμορφώνονται συνθήκες δημιουργίας ενός πολυπολικού κόσμου.

–Τα σενάρια που είδαν το φως της δημοσιότητας, ότι μπορεί να είμαστε θεατές ενός βιολογικού πολέμου, πώς τα είδατε;

Δεν είμαι λοιμωξιολόγος ή χημικός, αλλά οποιαδήποτε θεωρία συνωμοσίας υπό αυτές τις συνθήκες, μόνο κακό μπορεί να κάνει.

-Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, είδαμε τα κράτη – μέλη της να αντιδρούν σε διαφορετικές ταχύτητες. Πώς βλέπετε το μέλλον της Ε.Ε., αλλά και της Ελλάδας ειδικότερα;

Η διαχείριση της κρίσης από πλευράς Ε.Ε. είναι προβληματική. Ναι μεν έκανε περισσότερα από ό,τι μας συνηθίζει, ναι μεν είδαμε στο δημοσιονομικό κομμάτι μεγαλύτερη ευελιξία, όμως δεν είναι αρκετά. Σας καλώ να αναρωτηθούμε, αν ήμασταν εκτός Ε.Ε., πώς θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε αυτήν την κρίση.

Δείτε την Τουρκία που δεν έχει ευρωπαϊκό χρήμα και πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κεφάλαια όπως έχουμε εμείς, ότι αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα στην οικονομία της. Δεν πρέπει να υποτιμούμε τη συνδρομή της Ε.Ε., εν τούτοις βλέπουμε για άλλη μια φορά ότι συγκεκριμένα κράτη – μέλη είναι κατώτερα των περιστάσεων, δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί το μέγεθος της κρίσης και κυρίως, ρισκάρουν με τη στάση αυτή, να αποξενώσουν έτι περαιτέρω τις Βρυξέλλες από το μέσο ευρωπαίο πολίτη, να διευρύνουν τα στερεότυπα των Νότιων για τους Βόρειους και των Βόρειων για τους Νότιους.

Αυτή η κρίση που έρχεται από έξω και προς τα μέσα και όχι το αντίθετο, είναι η τρίτη κρίση την οποία καλείται να διαχειρισθεί η Ε.Ε., μετά την οικονομική και την προσφυγο-μεταναστευτική. Και, το πρόβλημα είναι ότι φαίνεται να μην είναι σε θέση να μπορεί να ανταπεξέλθει σε αυτήν με τρόπο αποτελεσματικό. Η δική μου ανησυχία είναι μήπως αυτό δημιουργήσει ένα ρήγμα ακόμη μεγαλύτερο, στις σχέσεις κρατών, όπως είναι η Ιταλία.

ν δεν γίνει κάτι θεαματικό από ευρωπαϊκής πλευράς και μείνουμε στα μέτρα που ξέρουμε, τότε πολλά αρνητικά σενάρια είναι στο τραπέζι είτε -το πιο ήπιο- να έχουμε μιαν Ευρώπη των περιφερειών είτε -στο χειρότερο σενάριο- να έχουμε την αποσάθρωση της Ευρώπης, ακόμη και με την αποχώρηση κρατών του μεγέθους της Ιταλίας. Δηλαδή να μην είναι η Βρετανία αυτή η οποία έκλεισε την πόρτα, αλλά να αποδειχθεί ότι η Βρετανία ήταν αυτή που άνοιξε την κερκόπορτα της εξόδου.

–Και η Ελλάδα;

Η Ελλάδα έπραξε ορθότατα με τις οριζόντιες πολιτικές που πήρε. Αυτό είναι ένα κεφάλαιο πολιτικό, διπλωματικό μάλλον, για τη χώρα. Γιατί είμαστε παράδειγμα προς μίμηση και όχι προς αποφυγή, το οποίο ενδεχομένως -αν οι συνθήκες το επιτρέψουν- να μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε.

–Και από εδώ και πέρα;

Τα μέτρα ως τώρα ήταν οριζόντια. Τα μέτρα που θα κληθεί να πάρει η ελληνική κυβέρνηση σε λίγες εβδομάδες από σήμερα, θα είναι καθετοποιημένα, που σημαίνει ότι θα είναι πολύ πιο απαιτητικά, δύσκολα, και πιθανότατα δεν θα τους αφήσουν όλους ικανοποιημένους.

Θα προκύψει ζήτημα με την ανεργία, με τη μεγαλύτερη ελαστικότητα των εργασιακών σχέσεων, κατ’ επέκταση φτωχοποίησης των πιο ευάλωτων στρωμάτων, άρα ένα θέμα κοινωνικής συνοχής.

Δεν θα είναι καθόλου εύκολη η επόμενη μέρα για τη χώρα μας, ακόμη και σε ένα μεσαίου τύπου σενάριο, λόγω της μεγάλης εξάρτησης της οικονομίας μας από τον τουρισμό και τις υπηρεσίες. Θα απαιτηθεί εθνική ομοψυχία και ένα δίχτυ ασφαλείας για τους ασθενέστερους, γιατί και οι ανισότητες θα διευρυνθούν όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Απαιτούνται γενναίες, γενναιόδωρες αποφάσεις από πλευράς της κυβέρνησης.  

–Οι ανακατατάξεις στην αγορά του πετρελαίου φαίνεται πως οδηγούν στο πάγωμα των εξορύξεων στη ανατολική Μεσόγειο, παρόλα αυτά η Τουρκία δηλώνει πως δεν εγκαταλείπει τα οικόπεδα. Πώς η παγκόσμια αυτή κρίση θα επηρεάσει τις σχέσεις Αθήνας – Άγκυρας αφενός, Λευκωσίας – Άγκυρας αφετέρου;

Η κρίση στην αγορά ενέργειας είναι δεδομένη για τους εξής λόγους: Πρώτον, θα έχουμε για αρκετό καιρό χαμηλότερη ζήτηση από προσφορά για το προβλεπτό μέλλον. Δεύτερον, οι τιμές του πετρελαίου θα παραμείνουν χαμηλές ή σχετικά χαμηλές. Κοιτάσματα που είναι σε μεγαλύτερα βάθη δεν θα είναι τιμολογιακά ανταγωνιστικά –και αυτό είναι κάτι που θα υποχρεώσει τις εταιρείες που εμπλέκονται, να επανεξετάσουν τη θέση τους. Για μένα είναι δεδομένο ότι όλες οι εταιρείες ανεξαιρέτως, πολλώ μάλλον οι ενεργειακές, θα επανεξετάσουν τη συμμετοχή τους στη βάση των αποσβέσεων, να είναι αποδοτικότερες και γρηγορότερες.

Άρα, αν δεν μιλάμε για ενεργειακό “Eldorado”, θα δούμε καθυστερήσεις, ίσως και ακυρώσεις σχεδίων. Δεν μιλώ για την περιοχή της Μεσογείου αλλά γενικά.

-Συνεπώς ποια είναι η εκτίμησή σας για τις εξορύξεις σε Κύπρο και Ελλάδα;

Τη στιγμή αυτή δεν μπορούμε να κάνουμε πρόβλεψη. Θα το δούμε συν τω χρόνω. Προφανώς και η Τουρκία θα επηρεαστεί, έχει κάνει 6-7 ερευνητικές γεωτρήσεις, που ήταν όλες… κούφιες.

Και ήταν τέτοιες γιατί η Τουρκία δεν τις έκανε για να βρει φυσικό αέριο ή πετρέλαιο, τις έκανε περισσότερο για πολιτικούς λόγους, για να δείξει την παρουσία της, για να απειλήσει τις εταιρείες, να απειλήσει την Κυπριακή Δημοκρατία, να εγκατασταθεί στην περιοχή, να «γκριζάρει» την κυπριακή ΑΟΖ κ.ο.κ. Δεν βλέπω, εν μέσω της οικονομικής δίνης στην οποία εισέρχεται (σ.σ. η Τουρκία), δεν πιστεύω ότι θα δούμε στο αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα κάποιες ενέργειες από πλευράς της Τουρκίας, ερευνητικές γεωτρήσεις σε περιοχές που είναι κατ’ αυτήν αμφισβητούμενες, κατ’ εμάς απολύτως καθαρό ότι ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία ή στην Ελληνική Δημοκρατία.

–Πάντως ο κ. Τσαβούσογλου την Τετάρτη έθεσε ξανά το αίτημα της Άγκυρας για διάλογο με την Αθήνα στο ανώτατο επίπεδο, δείχνοντας προφανώς και τις προθέσεις της άλλης πλευράς…

Αυτό που κάνει η Τουρκία, είναι σκοτσέζικο ντους. Δεν μπορεί μία χώρα να ζητά διάλογο με μια άλλη -εννοείται πως ο διάλογος είναι επιθυμητός και ευπρόσδεκτος, και η Ελλάδα τον θέλει και τον επιδιώκει- και να κάνει τις ενέργειες που έχει κάνει η Τουρκία τους τελευταίους μήνες, ξεκινώντας από το τουρκολιβυκό σύμφωνο, και πηγαίνοντας στον Έβρο ή τις υπερπτήσεις. Δεν συντρέχουν αυτήν τη στιγμή βασικές προϋποθέσεις για να εκκινήσει διάλογος. Πρώτα η Τουρκία θα σταματήσει αυτές τις προκλήσεις και μετά συζητάμε το πλαίσιο διαλόγου.

Επίσης δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε πού οδεύουν οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις γιατί δεν ξέρουμε πώς θα αφήσει την Ελλάδα αλλά και την Τουρκία η κρίση του covid-19. Πρέπει να περιμένουμε να ολοκληρωθεί τουλάχιστον το πρώτο κύμα, να δούμε πού βρισκόμαστε οικονομικά, κοινωνικά και μετά θα μπορούμε να κάνουμε μια ασφαλέστερη εκτίμηση για το ποια θα είναι η κατάσταση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων.

-Τις προηγούμενες ημέρες διαβάσαμε για ένα σενάριο έλευσης μεταναστών και προσφύγων στα νησιά μας, οι οποίοι θα νοσούν από τον κοροναϊό. Εσείς πώς ακούσατε το σενάριο αυτό;

Ατυχής επιλογή όσων θέλησαν να δημιουργήσουν κλίμα, να δημιουργήσουν έναν «Έβρο νο2» ουσιαστικά, με διαρροές οι οποίες κινούνταν στα όρια της ιλαρότητας. Δεν νομίζω ότι θα την… έπαιρνε την Τουρκία να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια, αφότου έφαγε το κεφάλι της στον Έβρο και η Ε.Ε. συντάχθηκε αναφανδόν με την Ελλάδα.

Δεν πιστεύω ότι οι Τούρκοι είναι τόσο αφελείς ώστε να προβούν σε μια τέτοια ενέργεια, η οποία, εφόσον συνέβαινε, θα έδινε στην Ελλάδα το τέλειο επιχείρημα για να διεθνοποιήσει το ζήτημα και να δείξει την ανηθικότητα του καθεστώτος Ερντογάν, το οποίο, εν μέσω κοροναϊού, θα επέλεγε να στείλει μετανάστες με κοροναϊό, στην Ελλάδα.

Θα στριμωχνόταν πολύ περισσότερο η Τουρκία από μια τέτοια κίνηση και πιστεύω ότι ποτέ δεν βρέθηκε αυτό στους σχεδιασμούς της. Όσο και αν περιμένουμε από την Τουρκία τα πάντα, πιστεύω ότι το συγκεκριμένο δεν θα το έκανε γιατί δεν θα εξυπηρετούσε τα δικά της συμφέροντα. Επιπλέον, όσοι αποφάσισαν να κάνουν αυτές τις διαρροές, θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικοί γιατί η Ελλάδα με την αντιμετώπιση της μαζικής εισβολής στον Έβρο, που ενορχηστρώθηκε από την Τουρκία, κέρδισε διπλωματικό κεφάλαιο. Και κέρδισε φωνή μέσα στην Ε.Ε. και όχι μόνον, και σε διεθνές επίπεδο.

Με το να ακούγεται προς τα έξω ότι η Ελλάδα φοβάται ή διακινεί πληροφορίες ότι αναμένει καραβιές προσφύγων και μεταναστών με κοροναϊό από την Τουρκία, δίδεται μια αίσθηση ελαφρότητας και δημιουργείται ο κίνδυνος, το διπλωματικό κεφάλαιο που έχουμε κερδίσει, όχι να το απεμπολήσουμε, αλλά, αν μη τι άλλο, να το μετριάσουμε διακινώντας πληροφορίες που μοιάζουν να είναι εξωφρενικές.

Και σε κάθε περίπτωση υποβαθμίζουμε τον πραγματικό κίνδυνο που δεν είναι άλλος από την εργαλειοποίηση του προσφυγο-μεταναστευτικού, το οποίο έτσι κι αλλιώς η Τουρκία το κάνει.

-Άρα, μου είπατε ότι κάποιοι Έλληνες αξιωματούχοι, υπουργοί, ο,τιδήποτε, επεχείρησαν για δικούς τους λόγους να στήσουν ένα σκηνικό «Έβρος νο2»;

Σας λέω ότι επιχειρείται από κάποιους κύκλους να στηθεί ένα σκηνικό «Έβρος νο2» ατυχώς για την εικόνα της χώρας, ατυχώς για την αποτελεσματικότητα που η χώρα επέδειξε στον Έβρο.

–Να κλείσουμε με κάτι πιο προσωπικό; Οι συνθήκες περιορισμού που ζούμε, είναι ιδανικές για διάβασμα και μαθαίνω πως ένα ακόμη βιβλίο σας είναι προς έκδοση…

Ναι, οι συνθήκες αναγκαστικού εγκλεισμού, πράγματι, είναι ιδανικές να έρθεις πιο κοντά στους δικούς σου ανθρώπους εφόσον δεν ζεις μόνος σου. Λίγο πριν ξεσπάσει η κρίση του covid-19 είχε γίνει μια συζήτηση με τον εκδότη με τον οποίο συνεργάζομαι, τον κύριο Παπαδόπουλο, για την έκδοση βιβλίου για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας για το διάστημα, 2015 – 2020. Και ο εγκλεισμός έδωσε τη δυνατότητα σε μένα και τον επιμελητή του βιβλίου να εργασθούμε έτσι ώστε σε ένα μήνα από σήμερα να είναι στα βιβλιοπωλεία, εφόσον έχουν ανοίξει τα βιβλιοπωλεία!

Είναι ένα βιβλίο, το οποίο, μέσα από τη συλλογή άρθρων, συνεντεύξεων και παρεμβάσεών μου, διατρέχει την ελληνική εξωτερική πολιτική, τα ορόσημα αυτής όπως είναι η Συμφωνία των Πρεσπών, η σύλληψη και η φυλάκιση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, οι συνέργειες με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, το θέμα με τη Λιβύη και το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, το τι γεννά η κατάσταση με τον covid-19 –όλα αυτά και άλλα πολλά συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο.