Λούκα Κατσέλη στο Libre: Δέκα άμεσα μέτρα για την κρίση- Το ευρωομόλογο και η ευθύνη της Γερμανίας

Δέκα οριζόντια και εμπροσθοβαρή μέτρα για την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης, ένα ελληνικό New Deal τρόπον τινα, προτείνει, μέσω του libre.gr., η Λούκα Κατσέλη.

Μέτρα που αφορούν, μεταξύ άλλων, στην αύξηση δαπανών και επενδύσεων προς το Εθνικό Σύστημα Δημόσιας Υγείας, αύξηση δημόσιων επενδύσεων για υποδομές, αναστολή υποχρεώσεων, μείωση της τιμής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, παροχή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, αναστολή δανειακών υποχρεώσεων για τις επιχειρήσεις για 6 μήνες, ή επιλογή μόνιμης ελάφρυνσης δανειακών υποχρεώσεων, επέκταση της προστασίας της πρώτης κατοικίας μετά το τέλος του Απριλίου 2020 και απαγόρευση πλειστηριασμών έως το τέλος του έτους.

Συνέντευξη στον Νίκο Παπαδημητρίου

Στην κριτική της για τα μέτρα που ως τώρα ανακοίνωσε η κυβέρνηση, η κυρία Κατσέλη αναγνωρίζει ότι κάποια από αυτά κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, ωστόσο θα αποδειχθούν αναποτελεσματικά, εκτιμά, όπως και η κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων στη βάση των ΚΑΔ, γρήγορα ή αργά προβληματική.

Εκφράζει την αγωνία της ότι «μετά την περίοδο αναστολής θα ακολουθήσουν πιο ευέλικτες εργασιακές σχέσεις ή απολύσεις, ιδιαίτερα σε περίοδο αναμενόμενης παρατεταμένης ύφεσης». Ενώ επισημαίνει ότι τα διαθέσιμα ποσά για τη στήριξη της οικονομίας ύψους 8 δισ. ευρώ είναι «πολύ περιορισμένα», όταν μάλιστα υπάρχει η δυνατότητα χρήσης του αποθεματικού, περίπου 20 δισ. ευρώ.

Σε κάθε περίπτωση, «η κυβέρνηση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική ώστε να μην υπάρξει στο τέλος της κρίσης δημοσιονομικός εκτροχιασμός ή εκτόξευση του χρέους που θα μας οδηγήσουν σε νέες περιπέτειες».

Βγαίνοντας από τα ελληνικά σύνορα, η ύφεση θα είναι δραματική αν δεν ληφθούν εγκαίρως και με συντονισμένο τρόπο δημοσιονομικά μέτρα ανάταξης των οικονομιών, διαμηνύει εξάλλου η ομότιμη Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υπουργός.

Και παρότι παρακινδυνευμένες, όπως αναφέρει, οι συγκρίσεις με το 1929 ή το 2007-2008, εν τούτοις κάνει μια παρατήρηση που προβληματίζει: «Τόσο το 1929 όσο και το 2008, οι κρίσεις ξέσπασαν μετά από μια περίοδο έντονα ανοδικής πορείας και ευημερίας των οικονομιών των ΗΠΑ και της Ευρώπης». Πολύ περισσότερο που, «η σημερινή κρίση βρίσκει τις ευρωπαϊκές οικονομίες πολύ πιο ευάλωτες απ’ ό,τι το 2007 -8».

Στις προτάσεις της, τέλος, για την ευρωπαϊκή οικονομία, η Λ. Κατσέλη παρατηρεί ότι η ΕΕ θα πρέπει είτε να κάνει χρήση των περίπου 450 δισ. ευρώ που διαθέτει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης χωρίς όμως όρους προαίρεσης είτε να εκδώσει ευρωομόλογο.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της Λούκας Κατσέλη στο libre.gr.:

–Αποτελεί κοινή πεποίθηση, φόβος μάλλον, ότι οδεύουμε σε παγκόσμια ύφεση. Θα ζήσουμε μέρες του 2008 ή, μήπως, του 1929, κυρία υπουργέ;

Το τι θα γίνει στην παγκόσμια οικονομία θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά αποδειχθούν τα αντανακλαστικά των κυβερνήσεων. Η ύφεση θα είναι δραματική αν δεν ληφθούν εγκαίρως και με συντονισμένο τρόπο δημοσιονομικά μέτρα ανάταξης των οικονομιών. Αυτό άλλωστε είναι και το μάθημα που έχουμε πάρει από τις προηγούμενες μεγάλες κρίσεις παρόλο που συγκρίσεις με το 1929 ή το 2007-2008 είναι παρακινδυνευμένες. Σήμερα, τόσο οι συνθήκες στις οικονομίες όσο και τα αίτια της κρίσης είναι διαφορετικά.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τόσο το 1929 όσο και το 2008, οι κρίσεις ξέσπασαν μετά από μια περίοδο έντονα ανοδικής πορείας και ευημερίας των οικονομιών των ΗΠΑ και της Ευρώπης, που είχαν προκληθεί από μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης και αλόγιστο δανεισμό από τις τράπεζες. Ο υπέρμετρος δανεισμός σε αναζήτηση γρήγορου κέρδους κατευθύνθηκε είτε στην αγορά μετοχών είτε στην αγορά ακινήτων αντίστοιχα, προκαλώντας αναιτιολόγητες αυξήσεις τιμών, δηλαδή «φούσκες», όπως λέμε, στις αντίστοιχες αγορές. Όταν και στις δύο περιπτώσεις, οι τιμές άρχισαν να κατρακυλάνε ως αποτέλεσμα πανικού και κρίσης εμπιστοσύνης, τράπεζες κήρυξαν πτώχευση, σταμάτησαν να χορηγούνται δάνεια, οι επενδύσεις και η κατανάλωση μειώθηκαν και οι οικονομίες μπήκαν σε ύφεση ενώ αυξήθηκε δραματικά η ανεργία.

Η ανάκαμψη επανήλθε στην περίπτωση της κρίσης του 1929 μόνο το 1934, όταν, μετά τον ερχομό του Προέδρου Φραγκλίνου Ρούζβελτ στην Προεδρία το 1932, ανατράπηκε η πολιτική Χούβερ, προωθήθηκε το Νew Deal και το κράτος ανέλαβε τον ρόλο του επενδυτή προωθώντας δημόσια έργα και μεγάλες παραγγελίες από τις αμερικανικές βιομηχανίες.

Στην πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση, το βάρος της ανάταξης το επωμίσθηκαν οι νομισματικές αρχές, δηλαδή η FED και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, κυρίως η Γερμανία και η Ολλανδία, εγκλωβισμένα στη λογική του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και την ιδεοληπτική εμμονή τους για διατήρηση συνθηκών απόλυτης δημοσιονομικής πειθαρχίας ανεξαρτήτως οικονομικών συνθηκών, ανέστειλαν οποιαδήποτε πρωτοβουλία άσκησης επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής.

Γνωρίζουμε όμως, ότι σε συνθήκες πολύ χαμηλών επιτοκίων και χαμηλής οικονομικής δραστηριότητας, η νομισματική πολιτική δεν είναι αποτελεσματικό εργαλείο αναθέρμανσης μιας οικονομίας. Γι’ αυτό άλλωστε, η οικονομική μεγέθυνση στην Ευρώπη παρέμεινε αναιμική και πριν το ξέσπασμα της πανδημίας.

Η σημερινή κρίση βρίσκει τις ευρωπαϊκές οικονομίες πολύ πιο ευάλωτες απ’ ό,τι το 2007 -8. Επομένως, τα πάντα θα εξαρτηθούν από τη στάση των πολιτικών ηγεσιών και την λήψη αναγκαίων μέτρων για την άμεση αντιμετώπιση της επερχόμενης ύφεσης με τη χρήση των κατάλληλων εργαλείων.

–Παρά ταύτα, η Ευρώπη δεν ακολουθεί το παράδειγμα των ΗΠΑ, στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Εκτιμάτε ότι το Βερολίνο δεν έχει αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης;

Πιστεύω ότι η Γερμανία, μια σημαντική οικονομική δύναμη, βρίσκεται στη μέση μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης που αφορά τον προσανατολισμό της και το ρόλο της τόσο στην Ευρώπη όσο και στον κόσμο.

Αν κρίνει κανείς από τη στάση της τα τελευταία χρόνια όσον αφορά στις σχέσεις της είτε με τη Ρωσία, είτε με την Τουρκία, είτε με τη Γαλλία και τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ και της Ευρωζώνης, η πολιτική της ακροβατεί μεταξύ της σθεναρής πρόταξης ενός στενά προσδιορισμένου εθνικού συμφέροντος και του ηγετικού ρόλου που θέλει να αναλάβει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι σήμερα, λόγω και της οικονομικής της δύναμης αλλά και της απουσίας αποτελεσματικών ηγεσιών σε άλλα κράτη-μέλη ή/και στο τιμόνι των ευρωπαϊκών οργάνων, η Γερμανία έχει αποκτήσει τη διαπραγματευτική δύναμη να επιβάλει τις πολιτικές που επιθυμεί εντός της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου και του μείγματος της ασκούμενης οικονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Το λογικό και προφανές αίτημα για λήψη δραστικών μέτρων από την ΕΕ για την αντιμετώπιση της πρωτοφανούς κρίσης πανδημίας που έχει ξεσπάσει προκαλώντας χιλιάδες θύματα, ιδιαίτερα στην Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία, θέτει τη Γερμανία προ των ευθυνών της να ξεκαθαρίσει τη στάση και την πολιτική της. Αν δεν το κάνει και δεν υποχωρήσει, φοβάμαι ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα, έτσι όπως το έχουμε γνωρίσει, θα τεθεί υπό ανοικτή αμφισβήτηση .

–Ποιες οι εκτιμήσεις σας για την ιταλική και την ευρωπαϊκή οικονομία εν γένει, και με ποια εργαλεία είναι εφικτό να ελαττωθούν οι συνέπειες;

Όπως ήδη ανέφερα, το βάθος της ύφεσης θα εξαρτηθεί κατά κύριο λόγο από το πόσο έγκαιρα και πόσο αποτελεσματικά είναι τα μέτρα που θα λάβουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Θα εξαρτηθεί επίσης από πολλούς άλλους παράγοντες όπως τη διάρκεια της πανδημίας, τον χρονικό ορίζοντα των πολιτικών καταστολής, το αν και πότε θα υπάρξουν φάρμακα και εμβόλια για την αντιμετώπιση του κοροναϊού και φυσικά τα χαρακτηριστικά της κάθε οικονομίας.

Οι πρόσφατες αποφάσεις της ΕΚΤ, για αγορά κρατικών και περιουσιακών στοιχείων 750 δισ. ευρώ, καθώς και η δυνατότητα αγοράς ομολόγων από πιο ευάλωτες χώρες, όπως η Ελλάδα (περίπου 12 δισ. ευρώ) αποτελούν σωστή ενέργεια διεύρυνσης του οπλοστασίου που διαθέτει η Κεντρική Τράπεζα της Ευρώπης για στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος στα κράτη-μέλη αλλά και του ευρώ. Όμως, όπως ήδη αναφέρθηκε, σε συνθήκες ύφεσης και πολύ χαμηλών επιτοκίων, η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική ως προς την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας (liquidity trap). Απαιτείται αντίθετα η άσκηση συντονισμένης επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής από όλα τα κράτη –μέλη.

Παρά την ευελιξία που αποφασίσθηκε στο Σύμφωνο Σταθερότητας για δαπάνες σχετικές με την κρίση και τη διάθεση 1% του ΑΕΠ σε δημοσιονομικά μέτρα από τους εθνικούς προϋπολογισμούς καθώς και 10% σε εγγυήσεις για παροχή ρευστότητας, τα ποσά τα οποία δεσμεύτηκαν από κονδύλια της ΕΕ είναι πολύ περιορισμένα (μόνο 37 δισ. από πόρους του Ταμείου Συνοχής).

Η ΕΕ θα πρέπει είτε να κάνει χρήση των περίπου 450 δισ. ευρώ που διαθέτει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης χωρίς όμως όρους προαίρεσης (δηλαδή, όρους όπως αυτούς που τέθηκαν με τα μνημόνια – conditionality clauses), είτε να εκδώσει ευρωομόλογο, οι πόροι του οποίου θα κατευθυνθούν στη στήριξη των επενδύσεων, π.χ. για την αναβάθμιση των εθνικών συστημάτων υγείας, την έρευνα και την ανάπτυξη, τις υποδομές κλπ. Όσο πιο γρήγορα ληφθούν αυτές οι αποφάσεις , τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η παρέμβαση και τόσο πιο μικρό το συνολικό κόστος που θα έχουν επωμισθεί οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι στο τέλος της κρίσης. Η έκδοση ευρωομόλογου για τη στήριξη των δημοσίων συστημάτων υγείας ή και την προστασία του περιβάλλοντος από τη μόλυνση θα τύγχανε μεταξύ άλλων και μεγάλης κοινωνικής αποδοχής και θα είχε τεράστια οικονομική και πολιτική σημασία.

-Στο βαθμό που δεν αποδώσουν οι πιέσεις για ευρωομολόγο, τα μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης για επιχειρήσεις και εργαζομένους κινούνται σε σωστή κατεύθυνση;

Κάποια άμεσα μέτρα όπως η παροχή της αποζημίωσης των 800 ευρώ, η αναστολή πληρωμής φόρων για 4 μήνες και ασφαλιστικών εισφορών για 3 μήνες ή τα μέτρα για τις επιταγές και τις εγγυήσεις κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση. Πιστεύω όμως ότι θα αποδειχθούν αναποτελεσματικά λόγω του βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα τους και του στενού πεδίου εφαρμογής τους.

Η κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων στη βάση των ΚΑΔ, ανάλογα δηλαδή με το ποιες έχουν πληγεί περισσότερο και ποιες λιγότερο σε μια προσπάθεια περιορισμού του κόστους, θα αποδειχθεί γρήγορα ή αργά προβληματική, καθώς ολοένα και περισσότεροι κλάδοι θα διεκδικούν, με πειστικά επιχειρήματα, την ένταξή τους σε ευνοϊκές ρυθμίσεις.

H αναστολή της εργασιακής σύμβασης για ένα μήνα, με δικαίωμα παράτασης, κατά τη διάρκεια της οποίας οι μεν εργαζόμενοι λαμβάνουν το επίδομα των 800 ευρώ ενώ καλύπτονται οι ασφαλιστικές τους εισφορές από το κράτος και απαγορεύεται η καταγγελία της σύμβασης, εμπεδώνει προσδοκίες ότι μετά την περίοδο αναστολής θα ακολουθήσουν πιο ευέλικτες εργασιακές σχέσεις ή απολύσεις, ιδιαίτερα σε περίοδο αναμενόμενης παρατεταμένης ύφεσης. Η προσδοκία μείωσης του εισοδήματος ή και απόλυσης θα ενισχύσει την αβεβαιότητα και την επιλογή της μη εξυπηρέτησης οφειλών.

Οι τράπεζες από την άλλη μεριά, σύμφωνα με δημοσιεύματα, καλούνται να παρέχουν σε εθελοντική βάση ρυθμίσεις και διευκολύνσεις για φυσικά πρόσωπα που βρίσκονται αναγκαστικά εκτός εργασίας και για όσες εταιρείες αναγκαστικά έκλεισαν αλλά εξυπηρετούσαν κανονικά τα δάνειά τους μέχρι αρχές του τρέχοντος έτους. Η επιλογή αυτή αφήνει έξω μια μεγάλη κατηγορία υγιών επιχειρήσεων που κινδυνεύουν να γίνουν προβληματικές λόγω μείωσης παραγγελιών και τζίρου, όπως και νοικοκυριά και επιχειρήσεις που, παρά το γεγονός ότι είχαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια λόγω πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης, βρίσκονται σε διαδικασία αναδιάρθρωσης χρεών είτε με τις τράπεζες είτε με τις εταιρείες διαχείρισης δανείων και πιστώσεων .

Τέλος, τα διαθέσιμα ποσά για τη στήριξη της οικονομίας ύψους 8 δισ. ευρώ είναι πολύ περιορισμένα, ενώ υπάρχει η δυνατότητα χρήσης του αποθεματικού (περίπου 20 δισ. ευρώ) που είχε δημιουργηθεί μετά την έξοδό μας από το μνημόνιο για την διασφάλιση της ομαλής εξόδου της χώρας στις αγορές.

Καθώς η κρίση αναμένεται να είναι πιο γενικευμένη από αυτήν της χρηματοπιστωτικής κρίσης και να επηρεάσει αρνητικά όλα τα εισοδηματικά στρώματα, απαιτείται η χρήση τόσο άμεσων όσο και μεσοπρόθεσμων οριζόντιων μέτρων που θα στηρίξουν την οικονομική δραστηριότητα, το διαθέσιμο εισόδημα καταναλωτών, τη διατήρηση ή/και δημιουργία θέσεων εργασίας, την παροχή ρευστότητας στην αγορά, και μια τολμηρή αναδιάρθρωση και στοχευμένη αναστολή δανειακών υποχρεώσεων. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να έχουν μια λογική διάρκεια χρόνου ώστε και να αντιμετωπίζουν τις άμεσες επιπτώσεις από την πλήρη αναστολή δραστηριοτήτων μέχρι το τέλος Μαΐου αλλά και τις δυσκολίες της επανεκκίνησης της οικονομικής δραστηριότητας και των ζημιών που θα προκύψουν τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους.

–Ωστόσο η κυβέρνηση επισημαίνει ότι …λεφτόδεντρα δεν υπάρχουν. Ποιες είναι οι δικές σας προτάσεις;

Ασφαλώς και δεν υπάρχουν και η κυβέρνηση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική ώστε να μην υπάρξει στο τέλος της κρίσης δημοσιονομικός εκτροχιασμός ή εκτόξευση του χρέους που θα μας οδηγήσουν σε νέες περιπέτειες. Επομένως, το πακέτο μέτρων πρέπει να καλύπτει όλο το έτος και να ενταχθεί στο πλαίσιο ενός αναθεωρημένου προϋπολογισμού ανάλογα και με τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Η χρήση πόρων από ευρωπαϊκά προγράμματα αλλά και η χρήση καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων αποτελούν χρήσιμες πηγές χρηματοδότησης που θα πρέπει να διερευνηθούν.

Τέλος, θα πρότεινα για τους λόγους που προανέφερα όσο το δυνατόν πιο οριζόντια και εμπροσθοβαρή μέτρα όπως :

• Αύξηση των λειτουργικών δαπανών και των δαπανών δημόσιων επενδύσεων προς το Εθνικό Σύστημα Δημόσιας Υγείας.

• Αύξηση των δημόσιων επενδύσεων για υποδομές στην ελληνική περιφέρεια.

• Μείωση των συντελεστών ΦΠΑ με μετάταξη στο χαμηλότατο συντελεστή όλων ανεξαιρέτως των αγαθών υγειονομικής προστασίας και θεραπείας (συσκευές, φάρμακα, αναλώσιμα).

• Επιλογή είτε πλήρους αναστολής υποχρεώσεων σύμφωνα με τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση είτε μερικής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (πρέπει να προβλεφθεί το πώς θα πληρωθούν οι υποχρεώσεις που αναστέλλονται).

• Για τις υποχρεώσεις που αφορούν ρυθμισμένες οφειλές να προβλεφθεί τετράμηνη παράταση της διάρκειας των ρυθμίσεων όπου για τους επόμενους 4 μήνες η καταβολή θα είναι μηδενική. (Όσοι έχουν υπαχθεί στις 100 ή 120 δόσεις κατά το παρελθόν εφόσον είναι συνεπείς να κληθούν να αποπληρώσουν σε 104 και 124). Η κατηγορία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί αφορά τις ευάλωτες επιχειρήσεις από την προηγούμενη βαθιά οικονομική κρίση έτσι ώστε να μην χαθούν οι ρυθμίσεις αυτές.

• Για τις τρέχουσες υποχρεώσεις που υπάρχει πρόβλεψη ρύθμισης έως 24 ή έως 48 δόσεις, να αυξηθεί η διάρκεια κατά 2 μήνες με μηδενική καταβολή για τις δύο πρώτες. Κατά την περίοδο της παράτασης οι τόκοι να πληρώνονται ανά μήνα (κατά τη διάρκεια της) ή να κεφαλαιοποιούνται.

• Μείωση της τιμής παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού.

• Παροχή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, βάσει κλίμακας, συγκεκριμένων κριτηρίων, και αποδεικτικών στοιχείων, μέχρι τέλος Δεκεμβρίου 2020, σε δικαιούχους των οποίων το εισόδημα μειώθηκε ή ανεστάλη λόγω κρίσης από 1/3/2020 και μετά.

• Αναστολή των δανειακών υποχρεώσεων για τις επιχειρήσεις, για 6 μήνες, ή επιλογή μόνιμης ελάφρυνσης δανειακών υποχρεώσεων, με παροχή κινήτρων για έγκαιρη αποπληρωμή.

• Επέκταση της προστασίας της πρώτης κατοικίας μετά το τέλος του Απριλίου 2020 και απαγόρευση πλειστηριασμών έως το τέλος του έτους.

Προϋποθέσεις για όλα τα ανωτέρω αποτελούν η αποκλιμάκωση της πανδημίας, η στήριξη του συστήματος δημόσιας υγείας για την αποτελεσματική διαχείριση των περιστατικών και η διατήρηση της ψυχραιμίας και συνοχής του κοινωνικού συνόλου. Γιατί η οικονομία επηρεάζεται πάνω απ’ όλα από το κλίμα…